بررسی تطبیقی رواداری مذهبی حاکمان آل بویه و سلجوقیان در امور سیاسی و حکومتی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

رواداری و شکیبایی برای آزادی رفتار و اندیشه و حقوق دیگری به ویژه در امور مذهبی و سیاسی در پناه قانون و قدرت دولت، از گذشته تا کنون از برجسته ترین موضوع های دینی سیاسی بوده است. بیشتر دولت مردان، پیرو دین و مذهب و یا اندیشه خاص سیاسی و فکری اند و بسیاری از آنان پس از رسیدن به قدرت و حاکمیت، همه امکانات و امتیازها را برای توان مندسازی اندیشه و فکر خود به خدمت می گیرند و برای دیگران حقوقی در نظر نمی آورند. قرن چهارم و پنجم هجری، قرن تمدن سازی و شکوفایی مسلمانان به شمار رفته است و دولت های آل بویه و سلجوقیان در آن روزگار حاکم شده اند. بنابراین، بررسی این موضوع معطوف به این دولت ها برای مشکلات امروز بسیار راه گشا است؛ به ویژه با توجه به اینکه یکی از آن دو، پیرو تشیع و دیگری پیرو تسنن بوده است. این نوشتار با روی کرد تطبیقی و مقایسه ای، به واکاوی و توصیف و تحلیل ویژگی های برجسته و تأثیرگذار رواداری مذهبی در دو عصر آل بویه و سلجوقیان و مقایسه آن دو از این منظر با یک دیگر می پردازد. حاکمان آل بویه و سلجوقی در امور سیاسی و حکومتی، در حوزه رواداری مذهبی، رفتارهای گوناگونی داشته اند و رواداری مذهبی در این دو دوره، فراز و فرودهای فراوانی داشته است. رواداری مذهبی در توسعه علم و فرهنگ و مراکز علمی و فرهنگی و در پی آن، وضع عالمان در این دو دوره بسی تأثیر گذارد و از دید سیاسی و حکومتی، زمینه نیکویی برای استفاده از اندیشه ها و اندیشه ورزان گروه های مختلف فراهم آورد و حاکمان در استفاده از نخبگان جامعه، از فرصت مغتنمی برخوردار شدند.