بررسی الگوی توسعه اقتصادی سیاسی منطقه خوارزم در قرون نخستین اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ناحیه خورازم در ماوراءالنهر، در قرون نخست اسلامی بسیار مهم بوده است. با توجه به ویژگی های اقتصادی و سیاسی این منطقه در این دوران، توسعه اقتصادی سیاسی اش را می توان بررسی کرد. بازرگانی پویا و تجارت کالاهای پررونق برای بررسی توسعه اقتصادی و ساختار سیاسی دو قطبی آن، برای بررسی توسعه سیاسی، بسیار مهم می نماید. قرارگیری خوارزم بر سر راه های تجاری دنیای آن روز به ویژه راه ابریشم، این منطقه را به نقطه اتصال بازرگانی شرق غرب بدل ساخت و در توسعه اقتصادی اش بسیار تأثیر گذارد. جایگاه جغرافیایی خوارزم و ویژگی های طبیعی اقلیمی اش نیز از دید غنای منابع طبیعی و کشاورزی و دسترس آن به دو رودخانه سرشار، در رونق بازرگانی مردمان خوارزم و توسعه اقتصادی اش تأثیرگذار بوده است. ساختار سیاسی دوقطبی منطقه؛ یعنی خاندان های محلی تابع دولت مرکزی ایران که هم مروّج علوم و هم حامی بازرگانی بودند، موجب رشد حیات شهری و توسعه سیاسی خوارزم در آن دوران شد. داده های گردآوری شده به شیوه کتابخانه ای بر پایه شیوه توصیفی و پس از آن، شیوه تحلیلی بررسی شده اند. خوارزم بر پایه عوامل مؤثر در توسعه آن، به الگویی از منطقه توسعه یافته اقتصادی سیاسی در قرون نخست اسلامی به شمار می رفت و حضور خاندان های محلی حاکم بر آن جا مانند آل آفریغ در کنار دولت مرکزی ایران، در توسعه سیاسی و رشد حیات شهری این منطقه تأثیرگذار بود.