بعد از دارابگرد و اردشیرخوره (گور یا فیروزآباد)، شهر باستانی بیشاپور از اولین شهرها و پایتخت های ساسانی است که توسط شاپور ساخته شد. این شهر از جمله معدود شهرهای ایران باستان است که برخی عناصر اصلی آن نسبتاً باقی مانده و می تواند معرف شهر ایرانی در دوره خود باشد. در کشور ما علی رغم تعدد مطالعات باستان شناسی، باستان شناسیِ شهری که در واقع به بررسی فرآیند شهری و چگونگی شکل گیری شهرها و توسعه آنها به عنوان یک محیط انسان ساخت می نگرد و کارکرد بخش های مختلف آن را مورد پژوهش قرار می دهد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. معدود مطالعات موجود درباره سازمان فضایی شهر های باستانی ایران که توسط معماران یا شهرسازان انجام گرفته بیشتر براساس مبانی غیر مستند انجام شده است و با یافته های باستان شناسی انطباق ندارد. هدف این مقاله معرفی و تحلیل فرآیند شکل گیری شهر ساسانی بیشاپور به صورت مستند و براساس یافته های ملموس کاوش های باستان شناسی است که عمدتاً طی سال های 1347 تا 1357 انجام شده است. برای دستیابی به این تحلیل از نظریه "سازمان فضایی شهر" بهره گرفته شده که در آن شهر به عنوان یک "کل هدفمند" با شاخص های چهارگانه "قلمرو، ساختار، کل های کوچک و مرکز" بازشناسی می شود. بر این اساس بعد از تحلیل و معرفی شاخص های چهارگانه، سازمان فضایی بیشاپور با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی فرهنگی دوره ساسانی و مقایسه مختصر با ویژگی های عمومی سازمان فضایی شهر ایرانی- اسلامی، مورد تفسیر قرار می گیرد.