تضمنات سیاسی - اخلاقی اقتصاد بازار آزاد و امکانات مقایسه ای - بومی آن در فلسفه فطرت (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

.اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد در نگاه اول، چندان دلالت سیاسی و اخلاقی صریحی ندارد و چنان می نماید که تنها به حوزه ی معاش و اقتصاد محدود می ماند اما داعیه های اخلاقی و سیاسی این شیوه ی اقتصاد ورزی را مورد ردیابی قرار داد. تقلیل پیدا کردن انسان به موجود طالب سود و حاوی استلزام ذاتی با خودپرستی رادیکال از جمله ی پیش فرض های بنیادی نظریه ی بازار آزاد به شمار می رود. آدام اسمیت بر این باور است که بازار، پدیده ای خودجوش و خودسامانگر است و دستی نامرئی –در غیاب هر گونه دخالت بیرونی- می تواند امور اقتصادی (و اجتماعی) را بسامان کند. اما وفق آموزه ی فطرت انسان دارای وجودی الهی است و همین شاخصه ی وجودی نیز او را مبدل به موجودی کمال جو و کمال گرا کرده است. انسان اقتصادی در اندیشه ی فطرت گرا موجودی صاحب کرامت است که اقتصاد برای او کارابزاری برای جلب رضایت الهی و قرب به اوست گواینکه اقتصاد منفک از اخلاق و جمع، برای او موجد اعتباری جامع نبوده و او اقتصاد را یکی از اقنوم های زیستی انسان در نظر می گیرد که در عین حال، مقوم اخلاق و جمع نیز خواهد بود. کارکردهای اقتصاد در نظام اقتصادی مبتنی بر بازار آزاد منبعث از لیبرالیسم با کارکردهای اقتصاد در نظام سیاسی مبتنی بر اندیشه ی فطرت گرا عمیقاً با یکدیگر متخالفند و هیچ آشتی و سازشی نمی توان مابین آنها برقرار کرد.