سرمقاله/ آینده پژوهی آنچه در سال 1394 فراروی سازمانها و شرکتها قرار داد

خداوندا در آغاز سال کاری جدید به ما این بینش را عطا کن که با خود عهد ببندیم درکمان را از محیط کاروکسب بیشتر کنیم.

بر پیکره‌ی تفکر، کلام و عمل‌مان تن‌پوشی از ادب بپوشانیم. یادگیرنده باشیم. مهارتهایمان را افزون سازیم. برده‌ی نادانی خودمان نشویم و به ضیافت دانایی برویم.

مشتری‌نوازتر باشیم و تمام انسانها را مشتری خودمان بدانیم. به رقابت جوانمردانه برای بهره‌گیری از فرصتها اهمیت دهیم. واسطه‌ها را یاوران خودمان بدانیم و در انتخاب یاوران شایسته بکوشیم. به زنجیره‌ی ارزش‌آفرینی اهمیت دهیم.

مشهور مقبول باشیم تا برندی قدرتمند بسازیم. در این‌صورت کاروکسب پررونق‌تری خواهیم داشت.آفریدگار دانا و توانا ما را در مسیر عالم عامل عاشق بودن نگه‌دار.

گر بخواهید در این یک دم عمر          نیک جویای حقایق باشید

و به چشم همه نیکان جهان              بس برازنده و لایق باشید

هدفی ناب بیابید و در راه وصال  ‌         عالم عامل عاشق باشید

معمولاً همراهان صمیمی انتظار دارند در اولین شماره‌ی هر سال مجله‌ی "توسعه مهندسی بازار"، اطلاعات و تحلیلی از وضعیت محیط کلان کاروکسب کشورمان داشته باشند.

با تأکید بر اینکه پیش‌بینی کاری دشوار است و عوامل دائم‌التغیر محیط کلان و محیط خرد در شکل‌گیری آینده‌ی اقتصادی کشور بسیار نقش‌آفرینی می‌کنند، به چند مورد اشاره می‌شود. امید است ضمن مطالعه‌ی این نوشته به صورت دائم با مشاوران اصلح در مقاطع زمانی مرتب مشورت کنید.

محیط را رصد کنید و تصور نکنید در شرایط ثابتی زندگی می‌کنیم. پیچیدگی و عدم قطعیت محیطی، دو اصل بسیار مهم در فضای رقابتی عصر حاضر هستند؛ در این یادداشت به پنج عامل مهم پرداخته می‌شود.

·         ‌مواظب سندروم شی‌ء درخشان باشید

در روزهای شروع کار در فروردین ماه پس از انتشار اخبار پیشرفت مذاکرات هسته‌ای، جوّ امید و شادی در کشور گسترده شد و حتی شاهد بودیم که بازار ارز و طلا برای روزهایی کوتاه با افت قیمت مواجه شدند.

این روزها در هر شرکت یا محیطی که وارد می‌شویم، صحبت از توافقات و تعاملات و مذاکرات است.

سندروم شی‌ء درخشان اشاره به عارضه‌ای دارد که یک فرد یا افراد سازمان چنان مقهور پدیده‌ای سیاسی - اجتماعی می‌شوند که یادشان می‌رود قرار بوده است برای سازمان خودشان هدف‌گذاری کنند، برنامه‌ریزی کنند و سازماندهی و اجرا و کنترل عملیات داشته باشند. متأسفانه بعضی تصور می‌کنند در سایه‌ی توافقنامه‌ها و تعاملات، از فردا همه چیز گلستان بشود و تفاهم بین ایران و قدرتهای جهانی به‌جای ناکارآمدیهای ما می‌نشیند. درصورتی‌که باید بپذیریم ضمن تبریک روند پیشرفت مذاکرات و آرزوی توافق کامل که برکات زیادی برای کشور و بنگاههای اقتصادی دارد، از سوی دیگر فضای مساعد کاروکسب زمینه را برای ورود بنگاههای اقتصادی معتبر و قوی خارجی در بازار ما فراهم می‌سازد.

مدیرعامل بیمه‌ی مرکزی در دو سه روزی پس از اعلام توافقنامه اعلام کرد که چند بیمه‌ی معتبر جهانی با تماسهای مکاتبه‌ای و حضوری درخواست حضورشان برای فعالیت در ایران را ارائه کرده‌اند.

باید بپذیریم که سرمایه مثل آب روان است و آب وقتی حرکت می‌کند، ابتدا چاله‌ها را پر می‌کند. بازار ایران در اقتصاد جهانی یک چاله‌ی بزرگ است. ما کشوری با منابع مالی و فرهنگ مصرف و خرید خوب برای شرکتهای خارجی هستیم.

بازار بسیاری از کشورها به مرحله‌ی نزدیک به اشباع رسیده است؛ کسب درصد کوچکی از سهم بازار در آن کشورها بسیار دشوار است، اما بازار ایران بخصوص با علاقه‌ای که ایرانیان به برندهای خارجی دارند سبب شده است که توجه مدیران بنگاههای اقتصادی جهان را به خود جلب کند.

لذا من از مدیران ارشد شرکتهای ایرانی می‌پرسم آیا برای چنین فضایی آمادگی لازم را دارید؟ فرض کنید بانک سوئیس در ایران شروع به فعالیت کند، حال تکلیف بسیاری از بانکهای ما چه خواهد شد؟ بیمه‌های معتبر جهانی در ایران فعال شوند، سرنوشت بسیاری از شرکتهای بیمه‌ای ما چه خواهد شد؟ و...

لذا به‌جای گرفتار شدن در سندروم شی‌ء درخشان، لازم است با برگزاری جلسات تحلیل محیط کسب‌وکار برای آینده مهیا باشیم؛ چه بسا لازم است بسیاری از مشتریهای ما به سمت همکاری مشترک با شرکتهای معتبر جهانی بروند و منتظر نشوند تا دیر شود.

از بانکها نوشتم، متأسفانه نمی‌دانیم این همه بانک برای چه در ایران به وجود آمده است که حالا رقابت غلط و سنگینی برای جذب مشتری بینشان ایجاد شده است و در طی سالهای گذشته به رفتارهای ضدتولید دست زده‌اند. سیاستهای غلط اقتصادی در طی تصدی دولت قبل، زمینه را برای فعالیت در حوزه‌ی تولید بسیار دشوار کرده بود و گسترش بانکداری به این فضا دامن زد.

·         ‌در اواسط فروردین قیمت دلار اندکی در بازار کاهش یافت، اما بلافاصله سیر صعودی پیدا کرد. خوشبینی است که تصور کنیم در سال جدید به علت توافقنامه و تعاملات، دلار که ارز امریکایی است که مجدداً سیر صعودی اقتصادش را شروع کرده است و گوی سبقت را در زمینه‌های متعدد از اروپا ربوده است، کاهش یابد. قوی شدن دلار اثرات مهمی چون ضعیف شدن یورو و کاهش یافتن قیمت نفت را در پی دارد و از سویی درآمد اصلی ایران متأسفانه به شیر نفت بسته شده است. به احتمال قوی دولت در سالجاری با کسری بودجه مواجه خواهد شد، و به‌رغم میل باطنی مجبور به استقراض از بانک مرکزی شده که خود زمینه‌ی تورم بیشتر را فراهم می‌سازد.

پیش‌بینی بسیاری از اقتصاددانان حاکی از آن است که تورم در سالجاری سیر صعودی خواهد داشت و احتمالاً به رقم 20 درصد می‌رسد. لذا تقاضای من این است که سیاستهای کاروکسب خودتان را به امید کاهش قیمت دلار با خوشبینی شکننده همراه نسازید و البته دونرخی شدن ارز هم ادامه خواهد داشت.

·         ‌متأسفانه به رغم به‌به و چه‌چه کردن برای بخش خصوصی، طبق اعلام رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، امسال نیز شاهد استخدامهای دولت خواهیم بود و این یعنی بزرگتر شدن دولت و ما می‌دانیم هرچقدر دولت نسبت به بخش خصوصی بزرگتر شود، چابکی از بخش خصوصی دورتر می‌شود. بدنه‌ی سنگین دولت، هزینه‌ها و رانت‌های مترتب آن در مجموع به زیان کشور است.

رشد اقتصادی در خوشبینانه‌ترین حالت 2 درصد بیشتر نخواهد بود و برای افزایش درآمد دولت در فضای ترسیم‌شده‌ی بالا حتماً فشارهای مالیاتی بر بخش خصوصی بیشتر خواهد شد. چنانچه در سال 1393 نسبت به سالهای قبل این فشارها بسیار زیاد شدند. لذا در مجموع بهتر است که با احتیاط بیشتری با شرکتها و سازمانهای دولتی کار شود. درست است که در جامعه‌ی اقتصادی ما مرسوم است که بگوییم کار با دولت دیر و زود دارد، اما سوخت‌وسوز ندارد؛ ولی گاهی اینقدر این دیر شدن زیانبار می‌شود که شبیه سوخت‌وسوز عمل می‌کند.

·         ‌پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که اراده‌ی ایران و امریکا بر تعامل است و رویکرد بین‌المللی شدن در قوای حاکمه‌ی ایران رو به گسترش است، اما نباید تصور کنیم که در کوتاه‌مدت از ثمرات این تعاملات بهره‌مندی زیادی خواهیم داشت. متأسفانه تولید ثروت در ایران در طی سالهای گذشته ضعیف بوده است و قطعاً بستر توسعه‌یافتگی بدون ثروت‌زایی فراهم نمی‌شود. شرکتها باید با بهره‌گیری از علم اقتصاد و بازاریابی و مدیریت صحیح منابع، در راستای افزایش ثروت حرکت کرده و با مدیریت درست هزینه و چابکی بجا و شایسته، منابعشان را مدیریت کنند.

تقاضا می‌کنم سلسله مطالبی که اینجانب در مجله‌ی بازاریاب بازارساز تحت عناوینی چون اعتبارسنجی، زیرفروشی و... نوشته‌ام را بخوانید.

امسال تا جایی که می‌توانید با کاهش حاشیه‌ی سوددهی سعی کنید نقدفروشی داشته باشید، اما چون تحت فشار بازار بسیاری از شرکتها ناچار به فروش نسیه خواهند بود، پس آشنایی با قواعد و اصول اعتبارسنجی ضروری است.

·         ‌مسکن همواره در ایران مورد توجه سرمایه‌گذاران بوده است اما همان‌طور که در سرمقاله‌ی سال گذشته یادآور شدم، عرضه‌ی مسکن در سالهای گذشته از تقاضا پیشی گرفته است و رشد قیمت مسکن در سال 1394 همچنان کمتر از تورم خواهد بود، لذا ساخت‌وساز با سرعت پایینی ادامه خواهد داشت. تجّار مسکن که با هدف سود در طی سالهای دهه‌ی هشتاد در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کردند، همچنان ترجیح می‌دهند در جایی کار کنند که سود آن بیشتر از تورم باشد، لذا هنوز مسکن محل جذب ایشان نیست. و خود این عامل، رشد اقتصادی را دچار خلل می‌کند، چون مسکن جزو معدود فعالیتهایی است که با راه افتادن خود نزدیک به 300 کاروکسب را فعال می‌سازد.

·         ‌کلام پایانی:

تعاملات جهانی تنها راه توسعه‌یافتگی ایران است؛ نمی‌توانیم دور کشورمان دیوار بکشیم و تمام ارتباطاتمان را با جهان قطع کنیم. اما برقراری رابطه با قدرتهای جهانی به معنای حل شدن مسائل درون‌سازمانی ما نخواهد بود. پس با بهره‌گیری از دانش مدیریت، اقتصاد، استراتژی و بازاریابی و... خودمان را آماده‌ی فضای رقابتی پرسرعت پس از برقراری کامل ارتباطات کنیم. با در نظر گرفتن اینکه نرخ دلار و طلا روند صعودی خواهد داشت، و دولت برای تأمین مخارج خود با دشواری همراه خواهد بود و لذا ضمن نامساعد بودن فضای کاروکسب، بنگاههای اقتصادی با فشار مالیاتی بیشتر و تقاضای کمتر همراه خواهند بود، پس ما باید با بینش و دانش بیشتر حرکت کنیم.

از هزینه‌های غیرضروری خودداری کنید. به منابع انسانی شایسته بها دهیم و در سرمایه‌گذاری دانشی آنها تلاش کنیم و دلسوزیهایمان را برای شایستگان به کار گیریم. امیدوارم همه‌ی ما عالم عامل عاشق باشیم.