روانشناسی بازاریابی: سازه های برند در روایت مصرفکننده

چکیده

جرج الکساندر کِلی (متولد 1905) نافذترین روانشناس امریکایی است که بسیاری از متفکران بازاریابی نظیر جرالد زالتمن و کاتلر وامدار دیدگاههای درخشان اویند. جرالد زالتمن، استاد دانشگاه هاروارد با ارائهی تازه ترین تکنیک تحقیقات بازار در روش زیمتد (zmethod) تحت نفوذ ژرف کِلی قرار دارد. برای درک آثار کِلی کافی است نخست دیدگاههای زالتمن مطالعه شود که به صراحت از کِلی و پایه های نظری وی در تئوریهایش میگوید. دربارهی کاتلر نیز کافی است به کتاب مارکتینگ تری3.0) marketing ) مراجعه شود که کاتلر برای مثال از برند استوری (brand story) یاد میکند. جرج کِلی در ایران کاملاً ناشناس است. تاکنون کتابی از او در ایران چاپ و منتشر نشده است.این در حالی است که بتازگی اقبال فراوانی از سوی پژوهشگران بازار و محققان بازاریابی به سوی کِلی و نظریه های او آغاز شده است. بر پایهی دیدگاه کِلی، ذهن فعال است و نه منفعل، و بر این اساس یک فکر همچون طرحی است که بر جهان فرا افکنده میشود. ذهن آینه ای منفعل نیست بلکه، منبع فعالی است که به ادراک، مفاهیم، احساسات و سایر امور روانی ما شکل میدهد. نظریهی سازه های شخصی کِلی، فعالیت شخصی را به منزلهی یک متن یا یک حکایت لحاظ میکند. به بیان دقیقتر، فعالیت فرد به منزلهی اجرای حکایتی است که وی آن را پرداخته است. برای شناختن رفتار فرد باید به معانی یا سازه های زیرساز این رفتار توسل جست؛ زیرا رفتار فرد تابعی از این معانی یا سازه ها است. روش خزانهی ساختارهای نقش که کِلی آن را مطرح کرد یک تکنیک مؤثر است که میتوانیم حتی زمانی که نمونه های اندکی برای مقایسه داریم، از آن بهره مند شویم. بر پایهی این تکنیک میتوان تعداد زیادی ساختار را در زبان مصرفکننده کشف و قیاس کرد. جرج کِلی نخست در فیزیک و ریاضیات لیسانس گرفت. اما بعدها مسائل اجتماعی توجه او را به خود جلب کرد و جامعه شناسی خواند. در سال 1931 دکتری خود را در روانشناسی گرفت. این متفکر برجسته، در شکل گیری حوزهی روانشناسی بالینی بعد از جنگ دوم جهانی اهتمام ارزشمندی داشت و صاحب افتخارات متعددی شد؛ نظیر ریاست بخش بالینی و مشاورهی انجمن روانشناسی امریکا و ریاست هیأت مدیرهی آزمایندگان در روانشناسی حرفه ای. کِلی در سال 1967، جهان را بدرود گفت. در نبود کتابهای ترجمه شده از کِلی، مطالعهی این اثر و مقالهی توسعه مهندسی بازار با عنوان ""کاربرد تئوری جرج کِلی؛ تحلیل تبلیغ تلفن همراه سامسونگ"" (شمارهی 22، آذر و دی 1390، صفحات 42 و 43) پیشنهاد میشود.