شاخص های توسعه انسانی

پس از انقلاب اسلامی٬ توسعه روستایی در کانون اصلی تمرکز سیاست های دولت و راهبردها و برنامه های کشور بوده است٬ از این رو٬ بررسی ابعاد مختلف توسعه و بویژه توسعه انسانی در روستاها بسیار اهمیت دارد. پژوهش حاضر به بررسی جایگاه توسعه انسانی نقاط روستایی استان های کشور در سال های 1375 و 1385 می پردازد٬ و بدین منظور برای سنجش توسعه انسانی به روش تاکسونومی عددی٬ از چهارده شاخص در سه بخش آموزشی٬ اقتصادی و بهداشتی بهره می گیرد و همچنین٬ داده های پژوهش با مراجعه به آمارنامه ها و سرشماری های موجود استخراج می شود. نتایج پژوهش نشان دهنده نابرابری های بسیار میان نقاط روستایی استان هاست و با وجود بهبود نسبی وضعیت توسعه انسانی در فاصله ده سال مورد بررسی٬ از ایجاد تغییراتی خاص در سلسله مراتب و رتبه نقاط روستایی استان های مختلف حکایت دارد٬ و از لحاظ شاخص های مورد بررسی٬ برخوردارترین نقاط روستایی کشور در استان-های تهران و اصفهان و محروم ترین آنها نیز در استان های سیستان و بلوچستان٬ کردستان و آذربایجان غربی واقع است.

توسعه نوعی مداخله در سیستم های اجتماعی به منظور بهبود آنها است. به دلیل پیچیدگی فوق العاده سیستم های اجتماعی، هدایت، کنترل و اداره سیستم های مذکور، یکی از پیچیده ترین دانش های روزگار ما است. تاکنون راهبردهای مختلفی برای مداخله در این سیستم ها طراحی و اجرا شده است که متأسفانه حکومت و نخبگان سیاسی و علمی ایران، همانند سایر کشورهای به اصطلاح توسعه نیافته یا درحال توسعه، سال هاست که از این دانش های عملی کم بهره گرفته اند. به همین دلیل است که بی اختیار در مواجه با استراتژی های به دست آمده از دانش های عملی مذکور در عرصه بین المللی که حکومت های به اصطلاح توسعه یافته به کار می بندند، واکنشی همنوا یا حداکثر منفعل داشته اند. یکی از کارآمدترین و سهل ترین استراتژی های مدیریت و کنترل مداخله در سیستم های اجتماعی - از جمله توسعه - کنترل و ارزیابی شاخص ها است. در پژوهش حاضر، با بررسی سازمان های بین المللی طراح شاخص ها و نیز چهار دیدگاه مرسوم درباره آنها، تلاش می شود بنیان های این شاخص ها بررسی گردد. از سوی دیگر، توجه به سیر تحول شاخص های توسعه و واکنش های همنوای نخبگان توسعه ای کشور در مقابل آنها، علاوه بر اینکه ما را با سازوکار شاخص سازی به مثابه ابزار پنهان جهانی سازی آشنا می کند، می تواند ما را به سوی اقدامی فوق فعال یا اثرگذار برای تحقق و اداره برنامه های پیشرفت و عدالت نیز رهنمون کند. به همین منظور، در پژوهش حاضر، ارائه نگاهی نو به بکارگیری و طراحی شاخص ها مورد توجه است.

اکثر زنان در دنیا نیاز به حمایت بنیادی در کارکرد زندگی انسانی دارند تفاوتهای ناحیه ای در دسترسی به منافع توسعه بر اساس جنسیت در ایران وجود دارد. این مطالعه درصدد تجزیه و تحلیل شاخص تبعیض جنسیتی می باشد، که این شاخص برای دو جنس به تفکیک به منظور نشان دادن نابرابری جنسیتی مورد استفاده قرارمی گیرد. پژوهش حاضر به طور میدانی، در حوزه روستایی و در روستاهای شهرستان باوی انجام گردید. در این پژوهش به زیر شاخص های اصلی این شاخص از جمله شاخص آموزش عمومی، شاخص درآمد سرانه و امید به زندگی اشاره شده است که این شاخص بر شهرستان باوی تطبیق داده شده است و مربوط به سال 1390 می باشد که طبق اطلاعات اولیه روستاهای این شهرستان از سال 1385 تا 1390 پیشرفت چشم گیری داشته اند. شهرستان مورد مطالعه در شرق اهواز با وسعت 95477 هکتار و با جمعیتی برابر با 89160 نفر قرار دارد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تاثیر این شاخص بر شهرستان در برخی معیارها سبب پیشرفت شهرستان و برخی معیارها عقب ماندگی شهرستان را نشان می دهد که در شاخص تبعیض جنسیتی که تفاوتها هر چند نا چیز بین زنان و مردان، به وضوح قابل مشاهده است چه از نظر آموزشی و یا از نظر درآمد، که در همه موارد برتری مردان نسبت به زنان را نشان می دهد.

هدف اصلی این تحقیق بررسی و سنجش شاخص های توسعه انسانی دردهستان های شهرستان سنندج واقع دراستان کردستان می باشد که بر اساس مولفه های( محل خرید مایحتاج مردم، آموزشی، فرهنگی و رزشی، مذهبی، سیاسی- داری،برق،گاز و آب، بهداشتی و درمانی، بازگانی و خدمات،مخابرات و ارتباطات) می باشد که روش انجام تحقیق حاضر توصیفی– تحلیلی است، گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته، مدل های مورد استفاده در این تحقیق مدل رتبه- اندازه است که برای سنجش میزان تعادل فضایی بین توزیع خدمات و جمعیت در دهستان این شهرستان می باشد، نتایج نشان می دهد که طور کلی بین توزیع خدمات و جمعیت دردهستان های شهرستان سنندج تعادل فضایی برقرار می باشد بر اساس مدل رتبه –اندازه پژوهش 563 0.می باشد می توان گفت که دردهستان های شهرستان سنندج بین جمعیت و خدمات تعادل وجود دارد ،که بیشترین اختلاف مربوط به دهستان نران می باشد که از لحاظ جمعیتی دارای جمعیتی رتبه ی زیاد ، اما از لحاظ خدمات در رتبه کمتری قراردارد

هدف اصلی این پژوهش حاضر به بررسی و سنجش شاخص های توسعه انسانی دردهستان های شهرستان سروآبادواقع دراستان کردستان بر اساس مولفه های( محل خرید مایحتاج مردم، آموزشی، فرهنگی و رزشی، مذهبی، سیاسی-اداری،برق،گاز و آب، بهداشتی و درمانی، بازگانی و خدمات،مخابرات و ارتباطات) می باشد که روش انجام تحقیق حاضر توصیفی– تحلیلی است، گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته، مدل های مورد استفاده در این تحقیق مدل رتبه- اندازه است که برای سنجش میزان تعادل فضایی بین توزیع خدمات و جمعیت در دهستان این شهرستان می باشد، نتایج نشان می دهد که طور کلی بین توزیع خدمات و جمعیت دردهستان های شهرستان سروآباد تعادل فضایی برقرار می باشد بر اساس مدل رتبه –اندازه این پژوهش 548 /R= می باشد می توان گفت که دردهستا نهای شهرستان سروآباد بین جمعیت و خدمات تعادل وجود دارد ،که بیشترین اختلاف مربوط به دهستان ژریژه و دهستان دزلی می باشد.

هدف از پژوهش حاضر تدوین نقشه راه گردشگری شهری استان اصفهان با رویکرد توسعه منابع انسانی است. در مرحله اول کلیه پژوهش های مرتبط با موضوع (48 تحقیق) با استفاده از روش فراترکیب تحلیل گردید که نتیجه آن شناسایی و دسته بندی 9 شاخص توسعه منابع انسانی بود. در مرحله دوم با بررسی ادبیات و مصاحبه با 21 خبره صنعت گردشگری استان 57 راهکار عملیاتی برای پیاده سازی شاخص ها شناسایی شد. در نهایت، در مرحله سوم با نظرخواهی از 10 خبره و تحلیل اطلاعات آن با استفاده از روش مدلسازی ساختاری- تفسیری، شاخص ها و راهکارهای عملیاتی سطح بندی و روابط بین آن ها تعیین و به عنوان نقشه راهی جهت توسعه منابع انسانی گردشگری شهری استان ارائه گردید. نتایج اینکه در پایین ترین سطح، شاخص های «طراحی مدل شایستگی های مشاغل صنعت گردشگری» و «طراحی نظام اطلاعات منابع انسانی» بیشترین تاثیر را بر دیگر شاخص ها داشته و مهمترین شاخصها محسوب می شوند و در بالاترین سطح شاخص «تعریف و اعطای جوایز تعالی مدیریت منابع انسانی صنعت گردشگری» است که دارای بیشترین وابستگی بود. در نهایت شاخص های «بکارگیری شبکه های اجتماعی»، «تخصیص یارانه ها و ارائه تخفیف دوره های آموزشی»، «ارائه آموزش های همگانی»، «طراحی مدل شایستگی های مشاغل صنعت» و «طراحی نظام اطلاعات منابع انسانی» بر کل شاخص ها تأثیر داشته و مسئولان بایستی با توجه ویژه به این شاخص ها تأثیر آنها را بر دیگر شاخص ها مورد پایش قرار داده و با اتخاذ مکانیزم های مناسب در دیگر شاخص ها بهبود ایجاد نمایند. در پژوهش حاضر، این مکانیزم ها در قالب راهکارهای عملیاتی به همراه نقشه راه پیاده سازی آن ها ارائه گردید.

توسعه انسانی مفهوم جدیدی است که سازمان ملل متحد از سال 1990  آن را جایگزین در آمد سرانه و تولید ناخالص داخلی به عنوان معیار توسعه یافتگی نمود، و گویای آن است که درآمد همه زندگی انسان نیست و پیشرفت را نمی توان تنها با درآمد سرانه اندازه گیری کرد، بلکه هدف اصلی بهره مند ساختن راستین انسان و بهبود بخشیدن به کیفیت بهتر زندگی اوست. براساس این ایده انسان محور توسعه بوده و تمرکز اصلی روی ابعاد انسانی توسعه است. توجه به این مسئله موجب شد که سازمان ملل متحد شیوه جدیدی را برای اندازه گیری توسعه تحت عنوان «شاخص توسعه انسانی»ارائه کندکه بازگو کننده متوسط Human DevelopmentIndexدستیابی در سه بعد اساسی توسعه انسانی (آموزش،بهداشت، و اقتصاد) است. این مقاله به منظور شناخت و سنجش شاخص های توسعه انسانی و ارتقاء آنها در نواحی روستایی کشور و با مطالعه موردی روستاهای شهرستان بهمئی انجام شده است.

ارزیابی وضعیت زنان در جوامع مختلف نیازمند محاسبه شاخص های متفاوت در زمینه های علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است که محاسبه این عوامل و مقایسه آن در مورد مشابه با مردان نشانگر سطح پیشرفت و توسعه یافتگی کشورها و تعیین جایگاه آن ها نسبت به سایر کشورها در سطوح جهانی و منطقه ای است.با مشخص شدن جایگاه کشورها، آن ها می توانند برای رسیدن به اهداف برنامه ریزی شده در راستای توسعه انسانی، رفاه و منزلت در خور توجه زنان در مقایسه با کشورهای پیرامونی خود تدابیر لازم را بیندیشند.اگر چه سنجش وضعیت زنان در منطقه به پارامترهای مختلفی بستگی دارد اما با توجه به این که امروزه توسعه یافتگی از عوامل قدرت ملی کشورهاست و قدرت ملی از مسائل مهم جغرافیای سیاسی است، مقاله حاضر تلاش دارد که با ارائه روش و مدل، گامی در راستای این سنجش بردارد.در این تحقیق از نرم افزار SPSS که بیشتر برای ارزیابی، سنجش و تحلیل آمارهای اجتماعی به کار می رود استفاده شده و با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای سعی شده جایگاه فعلی کشورها را نسبت به هم سنجیده و سپس از طریق تکنیک های تجزیه و تحلیل سری های زمانی جایگاه آنان را در سال 1404 پیش بینی نماید.

یکی از بحران های اساسی که انسان ها با آن رو برو هستند، بحران فقر و بی عدالتی است. بسیاری از حکومت ها مهمترین شعار خود را تحقق عدالت اجتماعی و دسترسی یکسان ساکنین کشور به تمامی امکانات و تسهیلات لازم برای یک زندگی سالم و شرافتمندانه قرار داده اند. اما آیا روند برنامه ریزی و اجرا به تحقق این هدف منجر شده است؟ آیا واقعاً اثرات توسعه به همه انسان ها می رسد؟ آیا همان طور که در تمامی برنامه های توسعه اعلام می شود، بیشترین اثرات توسعه به کسانی می رسد که به آن نیاز دارند یا برعکس منافع عمدتاً به سمتی سوق پیدا می کند که از امکانات بیشتری برخوردارند؟ برای پاسخ گویی به این سوالات، این نوشته در نظر دارد روند ارتقاء شاخص های توسعه انسانی را در سطح استان های کشور، مورد بحث و بررسی قرار دهد. یافته های به دست آمده نشان می دهد که با وجود پیشرفت های نسبتاً مناسبی که در سطوح کلی معیارهای توسعه انسانی حاصل شده است، این پیشرفت ها عمدتاً در بخش هایی باقی مانده است که از قبل نیز شرایط و امکانات مناسبی در اختیار داشته و افراد فقیر و نیازمند، کمترین بهره را به دست آورده اند. روش این پژوهش مروری، با رویکرد توصیفی - تحلیلی و یافتن مفاهیم نظری توسعه انسانی و کاربرد شاخص های توسعه انسانی و روند آن در ایران بوده است. در تحلیل نهایی از نرم افزار GIS در تعیین درجه توسعه یافتگی استان های کشور استفاده شده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان گرایش به عقاید خرافی با توجه به شاخص های توسعه انسانی در بین شهروندان 75-19 سال شهرکرج می باشد. در بخش مبانی نظری از نظریات صاحبنظران حوزه مکتب توسعه ( اورت راجرز، دانیل لرنر، آمارتیاسن، اس ان آیزنشتات، دیوید مک کله لند و کری کییز) استفاده گردید. این پژوهش از نظر روش در چارچوب روش کمی (پیمایشی) است که داده های مورد نیاز با ابزار پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد.جامعه آماری این پژوهش، شامل شهروندانی شهرکرج و حجم نمونه 400 نفر برآورد شد و شیوه نمونه گیری به صورت چند مرحله ای بوده، به طوری که پس از رعایت مراحل نمونه گیری، از سه منطقه شهرکرج (منطقه برخوردار، منطقه تا حدی برخوردار و منطقه کم برخوردار) متناسب با حجم جمعیت هر کدام از مناطق، افراد نمونه انتخاب شدند. براساس نتایج، گرایش به عقاید خرافی در میان شهروندان (با میانگین69/36 با توجه به بازه نمرات85-17) در حد پایینی است. نتایج آزمون رگرسیون خطی چند متغیره نشان می دهد که در مجموع 52 درصد از واریانس متغیر وابسته (خرافه گرایی) از طریق متغیرهای مستقل «سطح زندگی، توانمندی و قابلیت، سلامت اجتماعی، سلامت جسمانی، سواد رسانه ایی و سرانه مطالعه» برآورد و تبیین می شود.واژه های کلیدی: خرافه گرایی، شاخص های توسعه انسانی، سطح زندگی، توانمندی و قابلیت، شهر کرج