الفبا

اشیا و ابزارها و پدیده ها در انگلیسی و زبانهایی که از الفبای لاتین و مشتقات آن استفاده می کنند گاهی به دلیل هم شکل بودن دقیق یا تقریبی شان با یکی از حروف الفبا، به آنها تشبیه می شوند و ترکیب جدیدی ساخته می شود. در این مقاله راههای معادل یابی و معادل سازی برای این ترکیبها بررسی شده و در پایان برای آشنای بیشتر با این گونه واژگان فهرستی از آنها همراه با معادلهای معنا یا نقش بنیادشان آمده است.

همزه و الف یک حرف هستند یا دو حرف؟ دراین باره دو دیدگاه مغایر وجود دارد؛ برخی حروف الفبای عربی را 28 و بعضی 29 حرف میدانند. دیگرآنکه الف با یکی از سه نشانه ا، ی، و نوشته میشود: «دعا»، «رمیٰ»، «صلٰوه». جز این ها، الف گاهی نوشته میشود، ولی خوانده نمیشود، و گاهی خوانده میشود، ولی نوشته نمیشود. مجموعِ این مسائل باعث شده که نویسندگان، بهویژه کسانی که به هردو زبان عربی و فارسی مینویسند، درهنگام نوشتن کلماتِ الف دار با مشکلاتی رو به رو شوند. این مقاله برای طرح این مسائل موردِمناقشه و نیز برای دستیابی به اهداف زیر نگارش یافته است: 1. روشن کردن ماهیت الف و جایگاه آن در میان حروف الفبای عربی. 2. تبیین رسمالخط صحیح الف در عربی و فارسی، با استناد به کتابهای معتبر صرف و نحو، املای عربی و فارسی، و نیز با تکیه بر شیوه نگارش ادیبان و نویسندگان توانا. 3. تدوین و تنظیم قواعد الف، به گونهای که در عین جامع و کامل بودن فراگیری آن نیز آسان باشد، و نیز تبیین موارد اشتراک و اختلاف نگارش الف در عربی و فارسی برای کسانی که به هردو زبان مینویسند.

نگارش متون فارسی به کمک رایانه یکی از رایج ترین اموری است که کاربران ایرانی در همه سطوح با آن سر و کار دارند. به نظر می رسد که نحوه قرار گرفتن کلیدهای صفحه کلید رایانه ها متناسب با میزان کاربرد آنها تنظیم نشده باشد. در توزیع حروف بر صفحه کلید رایانه ها ترتیب الفبایی و تشابه شکلی حروف بیشتر مدنظر قرار گرفته است. این پژوهش ضمن بررسی میزان بسامدحروف الفبای فارسی در پیکره ای بیش از یک میلیون و دویست هزار نویسه، مناسبت قرار گرفتن این حروف بر صفحه کلیدها را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش نشان می دهد که رابطه معناداری بین ترتیب الفبایی و رتبه بسامدی این نویسه ها وجود ندارد. در این بررسی بسامد حروف به صورت سه ردیف و هر ردیف به صورت یک نمودار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش نشان می دهد که توزیع حروف الفبای فارسی بر صفحه کلید رایانه ها متناسب با میزان کاربرد آنها تنظیم نشده است و برخی از حروف پر بسامد و برخی از حروف کم بسامد در جایگاه نسبتا یکسان و کنار هم قرار گرفته اند. در این پژوهش همچنین صفحه کلیدی متناسب با بسامد نویسه ها و بسامد انگشت گذاری به صورت آزمایشی و بر اساس داده های محدود پیشنهاد شده است.

دو رویکرد عمده برای آموزش مهارت نوشتاری به کودکان وجود دارند: رویکرد آوا-محور و رویکرد واژه-محور. در روش آوا-محور یا همان الفبایی که  یکی از روش های قدیمی و شناخته شده است ، تدریس نوشتن خواندن،  با آموزش صداهای انفرادی به کودکان آغاز می شود. در مقابل، در روش واژه-محور، آموزش نظام نوشتاری با خواندن و نوشتن کلمه ها آغاز می شود.  این مقاله ضمن معرفی این دو رویکرد رایج برای آموزش مهارت نوشتاری (املا)، سعی می کند با ارائه شواهدی از زبانهای فارسی و انگلیسی  به مقایسه مزایا و معایب هر کدام بپردازد. طرفداران شیوه سنتی الفبایی یا همان آوا-محور معتقدند که این روش، آگاهی واج شناختی را برای زبان آموزان به ارمغان می آورد و این موضوع  به آنها کمک می کند تا کلمات بی معنی و جدید را بهتر بخوانند. طرفداران روش رقیب، یعنی روش کلمه -محور، بر این باورند که در تدریس خواندن تمرکز باید بر کل کلمه باشد، زیرا کل کلمه واحد معنایی است و هدف از خواندن نیز کشف معنی است. آنها ادعا می کنند که کودکان در این روش ارزش های آوایی حروف را بعدا می توانند از طریق فرایند خوداکتشافی کشف نمایند.  شواهد زبان انگلیسی و فارسی نشان می دهند که خوانندگان ماهر از رویکرد کلمه-محور استفاده می کنند.

آموزش به طورکلی در دنیای امروز مسئله مهمی محسوب می شود و همه کشورهای دنیا به دنبال یافتن روش های علمی برای آموزش باکیفیت و مفید هستند. یکی از مهم ترین آموزش ها در جوامع امروزی، آموزش زبان است. کشورهای جهان به دنبال برقراری ارتباط با یکدیگر هستند و ایران نیز خارج از این مقوله قرار نمی گیرد و با توجه به شرایط خاص استراتژیک و ویژگی های برجسته فرهنگی، ادبی، علمی و گردشگری مورد توجه جوامع دیگر قرار گرفته است و هرساله مردمان بسیاری به دنبال آموختن زبان فارسی برای برقراری ارتباط بهتر و مؤثرتر هستند. این مسئله سبب می شود آموزش زبان به غیرفارسی زبانان اهمیت و برجستگی بیشتری پیدا کند و محققان به دنبال یافتن روش های بهتر برای آموزش این زبان باشند. در آموزش الفبا دو روش سنتی و نوین (فونیکس) وجود دارد؛ پژوهش حاضر به دنبال معرفی روش نوین (روش فونیکس) برای آموزش الفبای فارسی به غیرفارسی زبانان است و با معرفی برخی از کتب برجسته آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و همچنین مقایسه آنها با کتاب فارسی بخوانیم اول ابتدایی مشخص می شود که روش نوین کتاب فارسی اول ابتدایی (روش فونیکس) برای آموزش الفبای فارسی به غیرفارسی زبانان از روش سنتی مفیدتر خواهد بود. روش سنتی آموزش الفبا حتی برای فارسی زبانان نیز دشوار و کم اثر بوده است و بازخوردهای استفاده از روش نوین کتاب فارسی اول ابتدایی از اثر بخشی بهتر این روش حکایت می کند.

آموزش آواها و خط در هر زبان مهم ترین بخش آموزش زبان به شمار می رود؛ زیرا اگر زبان آموز یک آوا را چه در مرحله خواندن و چه در مرحلهنوشتن، به اشتباه یاد بگیرد، دیگر قادر به درست خواندن و درست نوشتن نخواهد بود. با توجه به اهمیت الفبای یک زبان در مراحل ابتدایی یادگیری زبان دوم یا خارجی و نقش بنیادین آن در امر آموزش آن زبان، هدف از نگارش این مقاله بررسی روش های موجود در رابطه با نحوه آموزش الفبا و خط زبان فارسی است. بدین منظور، دو پرسش پژوهش طرح شد؛ آیا در آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم توجه کافی به آموزش مستقیم الفبا شده است یا خیر؟ از دیدگاه مدرسان زبان فارسی، بهترین شیوه آموزش الفبای زبان فارسی به غیرفارسی زبانان کدام شیوه است؟ برای پاسخ به این پرسش ها، پرسشنامه ای با 16 گویه طراحی شد و در اختیار مدرسان آموزش زبان فارسی قرار گرفت. یافته های حاصل نشان دهنده اهمیت بالای یادگیری آواها بیش از یادگیری خط است. از بررسی داده ها چنین به دست می آید که در آغاز کلاس های فارسی آموزی بهتر است آموزش الفبا با حروف پربسامد و سپس با واژگان کاربردی و پربسامد همراه باشد. هم چنین نظر مدرسان بر این بود که در آموزش الفبا به غیرفارسی زبان استفاده از لوحه الفبا تأثیر مثبت دارد و نیز آموزش واکه های کوتاه و بلند هم راستا باهم در یک جلسه آموزشی می تواند به نوعی در یادگیری به غیرفارسی زبانان کمک کننده باشد و نکته بعدی که می تواند در یک جلسه آموزشی به همراه هم باشد، آموزش حروف یک شکل است که تنها تفاوت آنها در نحوه و تعداد نقطه گذاری است.

در این مقاله از دامغاهای ترکان در طی تاریخ صحبت می شود که عمری به درازی عمر ترکان دارند. استفاده از دامغاهای کهن ترکی در جای جای فلات ایران و تمدن های کهن منطقه نشانگر حضور فعال آن ها در تفکر« ترکان باستان» و انتقال آن به سایر نقاط و ما بین سایر اقوام می باشد که دلیل محکمی بر حضور فعال«ترکان در فلات ایران و آذربایجان و سایر نواحی» می باشد. کشف نشانه هایی از شروع تبدیل دامغاها به نوشتار در آثار کهن آذربایجان و نیز کشفیات سومری و ایلامی دیده می شود. در این مقاله به سیر تاریخی تبدیل دامغاها به الفبای اورخون پرداخته شده است.