مطالب مرتبط با کلیدواژه

احکام نجوم


۱.

استفاده از محاسبات نجومی در امور شرعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اعتبار قطع نماز ظن نجوم حرام قبله احکام نجوم محاسبات جایز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲۴ تعداد دانلود : ۱۱۳۳
بدون تردید اسلام اهمیّت زیادی برای فراگیری و به کار بستن علوم و فنون قائل است. از طرفی یادگیری و استفادة از فنونی چون سحر، جادو، عرّافی و کهانت مورد نهی قرار گرفته است. ظواهر برخی نصوص چنان می نماید که از نجوم هم نهی شده باشد امّا با دقّت در معنی و مفهوم کلمة نجوم و بررسی نصوص وارده در این زمینه، در می یابیم که تنها آن بخش از نجوم (احکام نجوم) مورد نهی واقع شده که مشابه سحر، جادو، عرافی و کهانت باشد. بنابراین علم نجوم امروزی که بر مبنای مشاهدات واقعی و محاسبات دقیق شکل گرفته می تواند در امور شرعی مثل استخراج اوقات شرعی و جهت یابی قبله مورد استفاده قرار گیرد.
۲.

کیفیت تصویرپردازی از احکام نجوم در سخن انوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انوری احکام نجوم علم نجوم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم علوم طبیعی
تعداد بازدید : ۱۳۱۵ تعداد دانلود : ۹۹۷
تأثیر بسیار آسمان و آنچه در اوست بر سرایندگان و هنرآفرینان ایرانی سبب شده است تا در شعر فارسی برای توصیف آسمان، خورشید، ماه و ستارگان و دیگر اجرام فلکی تعبیرهای زیبایی به وجود آید که همه روشن کنندة قدرت شگرف سخن پردازان ایرانی در آفرینش واژه هایی سرشار از ذوق و هنری کم نظیر است. در نوشتار حاضر سعی بر این است که چگونگی کاربرد اصطلاحات خاص نجو می در سخن انوری تحت بررسی و تحقیق قرار گیرد و نوآوری این شیوه در عین استحکام و صلابت در سخن او کاویده شود. بدین سبب، علاوه بر نمایاندن هنر تصویرگری کلا می و خلاقیت های مفهو می او، به گره گشایی برخی ابیات پیچیدة او نیز پرداخته ایم.
۳.

ملاحظاتی در باب نمود اعتقاد به «احکام نجوم» در تاریخ نگاری ابوحنیفه دینوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ابوحنیفه دینوری احکام نجوم اخبارالطوال پیشگویی تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۷۷۳
در تاریخ نگاری، مبحث اعتقادداشتن یا اعتقادنداشتتن مورخ به «احکام نجوم»، از نکات مهم و در کانون توجه است. ابوحنیفه دینوری، از مورخان بزرگ تمدّن اسلامی در قرن سوم قمری/نهم میلادی، کتاب اخبارالطوال را براساس شیوه تاریخ نگاری عمومی تألیف کرده است. این پژوهش با دیدگاهی توصیفی تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که نمود اعتقادی ابوحنیفه دینوری به احکام نجوم به چه صورت بوده است و در تاریخ نگاری او، تجلی این نمود در چه زمینه هایی مشاهده می شود. براساس یافته های این پژوهش، به نظر می رسد دیدگاه دینوری درباره پیشگویی های منجمان، فرازونشیب هایی داشته و در مجموع، نمونه های اندکی از پیشگویی ها در حوادث تاریخی را ذکر کرده است. او در اثر خود، در همان نمونه های اندک که پیشگویی بزرگان و منجمان را بررسی کرده و آن را مهم دانسته، به پیشگویی های عوام بی توجه نبوده و گاهی در کتاب خود، از این گزارش ها نام برده است؛ همچنین بر این باور بوده است که اگر در مواقعی، منجمان و اهل احکام نجوم پیشگویی نداشته اند، تأویل و برداشت نادرست از سخنان آنها دلیل اصلی محقق نشدن این پیشگویی ها بوده است. دینوری در جایگاه یک منجم، آثار نجومی مهمی را نگاشته که این موضوع در اعتقادش به درستی سخنان اهل احکام نجوم بی تأثیر نبوده است. مباحثی که احکام نجوم در آن مطرح شده، در کتاب اخبارالطوال مفصل تر از حوادث مشابه توضیح داده شده است.
۴.

بروج و علم احکام نجوم مربوط به آن در دیوان سنایی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: بروج احکام نجوم دیوان سنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۳۱۷
منجمان از حرکت سیارات و قرار گرفتن مدار آن ها در کمربند آسمانی پیشگویی هایی انجام داده اند و این پیشگویی را بر مبنای علم یا فن احکام نجوم استدلال می کرده اند. در تعریف این صنعت گفته اند که ، شناخت کیفیت استدلال از گردش افلاک و مطالعه برج ها و حرکت ستارگان است، بر آنچه در زیر فلک قمر پیدا خواهد شد، پیش از پیدا شدن آن. این دانش سابقه ای بسیار دیرین در حوزه ی دانش بشری دارد. پیشینه ی آن به بابلیان باستان و سپس به یونانیان باز می گردد که در بسط و گسترش آن نقش به سزایی ایفا کردند. دانش احکام نجوم که در ابتدا در انحصار ستاره شناسان و ریاضی دانان بود کم کم به حوزه ی علوم دیگر نیز بسط یافت به گونه ای که؛ حتی پزشکان در بعضی از ادوار برای درمان بیماران خود دست به دامان دانش نجوم می شدند. شاعران نیز از این دانش غافل نبودند و در دوره های آغازین شعر فارسی تا سده های هفت و هشت در سروده های خویش از آن بهره بردند و به خلق مضامین پرداختند تا نسبت به شعرای دیگر اظهار فخر نمایند. احکام مربوط به منطقه البروج یا احکام مربوط به یکایک برج های دوازدگانه و یا ستارگان مشهور در هر یک از برج ها، در شعر سنایی، جلوه ای خاص دارد که این معانی را در ذیل عنوان های گوناگون مورد بررسی و مطالعه قرار می دهیم.
۵.

بررسی اسلوب خط در نسخه ای از رساله احکام نجوم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نسخه خطی احکام نجوم خط نسخ خط کوفی شرقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۳۰
خط نامتعارف و کمتر شناخته شده ا ی که نسخه ای از کتاب احکام نجوم (کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره 17225) بدان کتابت شده، یکی از حلقه های گمشده را در تاریخ خوشنویسی ایرانی نمایان می سازد. به نظر می رسد با توجه به شباهت ها و تفاوت های این خط با نسخ و کوفی شرقی، خط نسخه احکام نجوم را می توان اسلوب ویژه ای برای کتابت نسخ خطی در برهه ای از تاریخ در نظر گرفت. این پژوهش با هدف مطالعه این خط کمتر شناخته شده و همچنین گمانه زنی درباره تاریخِ احتمالی کتابتِ نسخه بی انجامه احکام نجوم، به شیوه تاریخی، تحلیلی و تطبیقی صورت می گیرد. خط نسخه احکام نجوم، خط نَسخی است که برخی از ویژگی های کوفی شرقی را با خود دارد. با در نظر گرفتن مشترکات ظاهری خط این نسخه با نسخه های کهن فارسی دیگر همچون کتاب الابنیه عن حقایق الادویه، ترجمان البلاغه، معانی کتاب الله تعالی و تفسیره المنیر و تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن، احتمال دارد نسخه مورد بررسی ما در حوالی قرون پنجم تا ششم هجری قمری به قید کتابت درآمده باشد. همچنین، شباهت اسلوب خط در نمونه های فوق، احتمال وجود شیوه ای مرسوم در خط نسخ در حدود قرون پنجم و ششم هجری قمری را تا حد زیادی تأیید می کند.  
۶.

بررسی احکام و احوال نجوم در برخی آیات و روایات(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم احکام نجوم احوال نجوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۹۰
اعجاز قرآن از جنبه های گوناگونی بررسی شده است که یکی از انواع آن اعجاز علمی است. علوم در قرآن به دو دسته تقسیم می شوند: علم به حقایق حسی و عقلی، علم به حقایق غیبی و ماورایی. گرچه قریب به یک چهلم آیات شریفه به خلقت آسمان ها، ماه، خورشید، ستارگان و عجایب آنها اختصاص پیدا کرده است، وجود احادیثی درباره منع ایجاد ارتباط بین گردش ستارگان و تأثیر آنها بر سرنوشت بشری را نمی توان نادیده گرفت. در این مقاله سعی بر این است تا با تعریف «احکام» نجوم و «احوال» آن و بررسی حد و مرز هر یک و ایجاد قدرت تشخیص بین این دو مقوله نظر شفاف قرآن درباره علم نجوم بیان شود. همچنین به مواردی چند از پیشگویی های قرآن در علم نجوم اشاره شده است. 
۷.

منابع معرفتی، مقاییس روشی و مبانی هستی شناسانه در رهیافت تنجیمی به دانش سیاست

تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۳
ما در این پژوهش به دنبال اثبات نزدیکی منابع معرفتی، مقاییس روشی و مبانی هستی شناسانه تنجیم و سیاست هستیم و نشان خواهیم داد که تنجیم و سیاست می توانند به یک گفتمان مشترک برسند. علم هیئت به صورت طولی بر تنجیم و سیاست تأثیر دارد؛ رابطه آن با تنجیم مستقیم و باسیاست باواسطه است. دانش اساطیر به صورت مستقیم هم بر تنجیم و هم بر سیاست تأثیر گذاشته است. عرفان عملی نیز طریقی برای فربهی تنجیم و سیاست بوده است. حکمت و دین نیز با تنجیم و سیاست رابطه ای دوطرفه برقرار کرده اند. علوم طبیعی خرده احکام تنجیمی را تصحیح و هدایت می نماید و تنجیم نیز در مرتبه ای بالاتر اصول این علوم را می نویسد. سیاست نیز با علوم طبیعی رابطه دارد. علوم اجتماعی که مادر سیاست و در تعامل با تنجیم است، تحت تأثیر علوم طبیعی باواسطه آن ها را فربه می نماید. مقاییس روشی تنجیم و سیاست نیز مشابه هستند. هر دو آن ها بر شیوه مبنا گرایی استدلال می کنند و انسجام را معروض غیر مفارق ساختار معرفتی خود می یابند. عقل و تجربه روش های تحقیق پذیری هر دو حوزه هستند و احکام آن ها عمدتاً بر این دو روش صادر می گردند؛ در حالی که تنجیم به روش شهودی امتیاز دارد. مبانی هستی شناسانه تنجیم و سیاست نیز شبیه هستند. هر دو به نزاع نیروهای خیر و شر، اشراق ستارگان، عروج انسان، سعادت و نحوست آنات، قدرت مرموز فرّه، طبقات اجتماعی و بایستگی اختیارات در سلوک خود اذعان دارند. می توان نتیجه گرفت که سیاست و تنجیم در سه بخش منابع معرفتی، مقاییس روشی و مبانی هستی شناسانه از یک آبشخور اشراب می شوند. می توان از قابلیتِ تأثیر متقابل و ارتباط دوطرفه میان آن ها سخن راند. تنجیم می تواند دریچه ای برای تحلیل تحوّلات سیاسی قرار گیرد و سیاست می تواند با تقاضایی که ایجاد می کند احکام نجومی را در شاخه سیاسی آن گسترش دهد و منجر به فربگی آن گردد.