خط کوفی شرقی

خط نامتعارف و کمتر شناخته شده ا ی که نسخه ای از کتاب احکام نجوم (کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره 17225) بدان کتابت شده، یکی از حلقه های گمشده را در تاریخ خوشنویسی ایرانی نمایان می سازد. به نظر می رسد با توجه به شباهت ها و تفاوت های این خط با نسخ و کوفی شرقی، خط نسخه احکام نجوم را می توان اسلوب ویژه ای برای کتابت نسخ خطی در برهه ای از تاریخ در نظر گرفت. این پژوهش با هدف مطالعه این خط کمتر شناخته شده و همچنین گمانه زنی درباره تاریخِ احتمالی کتابتِ نسخه بی انجامه احکام نجوم، به شیوه تاریخی، تحلیلی و تطبیقی صورت می گیرد. خط نسخه احکام نجوم، خط نَسخی است که برخی از ویژگی های کوفی شرقی را با خود دارد. با در نظر گرفتن مشترکات ظاهری خط این نسخه با نسخه های کهن فارسی دیگر همچون کتاب الابنیه عن حقایق الادویه، ترجمان البلاغه، معانی کتاب الله تعالی و تفسیره المنیر و تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن، احتمال دارد نسخه مورد بررسی ما در حوالی قرون پنجم تا ششم هجری قمری به قید کتابت درآمده باشد. همچنین، شباهت اسلوب خط در نمونه های فوق، احتمال وجود شیوه ای مرسوم در خط نسخ در حدود قرون پنجم و ششم هجری قمری را تا حد زیادی تأیید می کند.