امنیت جهانی

اقتصاد سیاسی و ضرورت های راهبردی ایالات متحده به عنوان محوریت اقتصاد و امنیت جهانی تحت تأثیر نیروهای اجتماعی، منابع تولیدی و الگوی مدیریت بحران های منطقه ای قرار گرفته است. چنین ضرورت هایی همواره عامل اصلی تصمیم گیری راهبردی کشورهای صنعتی در برخورد با بازیگران منطقه ای ازجمله ایران محسوب می شود. در این مقاله چگونگی و مقیاس محدودسازی راهبردی جمهوری اسلامی ایران از طریق سیاست تحریم اقتصادی، کنترل حوزه انرژی و مبادلات مالی به عنوان متغیر وابسته محسوب می شود. درحالی که نوسانات قیمت نفت در شرایط رکود اقتصادی، رونق بازارهای جهانی، ثبات در اقتصاد بین الملل و منازعه نظامی را باید در زمره مؤلفه هایی دانست که بر الگوی تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران تأثیر می گذارند. نوشتار حاضر که رابطة بین تحریم، قیمت نفت و تهدیدات راهبردی را تبیین می کند، این موضوع را مورد پرسش قرار می دهد که: «نوسانات بازار و قیمت نفت چه تأثیری بر الگوی محدودسازی و فرایند تحریم اقتصادی ایران می گذارد؟» فرضیه این مقاله نیز بر این موضوع تأکید دارد که: «روند تحریم اقتصادی و محدودسازی مبادلات انرژی ایران در بازار منطقه ای و جهانی تابعی از نشانه های اقتصاد جهانی و قیمت نفت بر بازار بین المللی می باشد.»

ارزش ها مبنای امنیت هستند بطوریکه هرگونه تلاش امنیتی، در جهت حفاظت از آنها یا جلوگیری از تهدید علیه آنها است. با فروپاشی نظام دو قطبی و تحول در نظام بین المللی گذار از مفهوم «امنیت بین المللی» به «امنیت جهانی» آغاز شد که تبعات بسیاری در پی داشت. در پرتو امنیت جهانی که بازیگرانی جدید از جمله افراد، سازمان های غیردولتی، جنبش های اجتماعی و هویت ها وارد عرصه بین المللی شدند حیطه تهدیدات امنیتی تا به آن حد گسترش یافت که تاکنون سابقه نداشته است. در این مقاله ضمن توضیح دو مفهوم امنیت بین المللی و امنیت جهانی، ارزش های مورد توجه این دو رویکرد و سرچشمه های تهدید این ارزش ها و همچنین روش های تامین امنیت ارزش های مرتبط به آنها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا تبیینی مناسبتر از وضعیت امنیت در محیط بین المللی امروزی بدست آید.

در این مقاله به منظور تبیین جایگاه و اهمیت ارتباطات فرهنگی بین المللی در دگرگونی صلح و امنیت جهانی ابتدا شاخص های آن از طریق ارتباطات فرهنگی میان کشورها، سازمان های بین المللی دولتی و غیردولتی، جنبش های اجتماعی، مهاجرت های بین المللی و تکنولوژی های نوین ارتباطی مورد بررسی قرار می گیرد و سپس موضوع حفظ و حراست از ارزش های امنیت جهانی نظیر پاسداری از حقوق بشر، تقویت هویت های فردی، قومی و فرهنگی، پاسداری از محیط زیست، زدایش تعصبات فرهنگی و صلح و امنیت جهانی با توجه به متغیر ارتباطات فرهنگی بین المللی تجزیه و تحلیل می شوند.

از بحث برانگیز ترین استدلال های مربوط به گسترش سلاح های هسته ای، این نظریه است که "بیشتر می تواند بهتر باشد"؛ نظریه ای که بوسیله کنت والتز، نظریه پرداز نئورئالیسم (رئالیسم ساختاری) در اوایل دهه 1980 مطرح شد. این نظریه که واکنش هایی متفاوت را به دنبال داشت؛ نظریه ای است که بر اساس آن، گسترش(افقی) تدریجی تسلیحات هسته ای به سایر کشورها نباید موجب نگرانی و ترس باشد؛ بلکه باید از آن استقبال کرد. هدف اصلی این مقاله نقد نظری این دیدگاه و تبیین نوع ارتباط میان اشاعه هسته ای و امنیت یا ناامنی منطقه ای و جهانی است. مسئله ای که این مقاله درصدد پاسخگویی و تبیین آن است اینکه آیا اشاعه تسلیحات هسته ای در سطح منطقه ای و جهانی به ثبات و امنیت منجر خواهد شد یا برعکس، موجبات ناامنی و بی ثباتی را فراهم خواهد آورد؟.

به رغم پیشرفتهای حاصل شده در ایمنی حمل و نقل جاده ای در شماری از کشورها، هر سال 1.200.000 نفر در اثر سوانح رانندگی جان می بازند و بیش از پنجاه میلیون نفر مصدوم می شوند. در  مقابله با این بحران جهانی، مجمع عمومی سازمان ملل متحد از ماه مه سال 2003 به بعد قطعنامه های متعددی صادر نموده و در آنها علاوه بر توجه به معضل فزاینده سوانح ناشی از حمل و نقل جاده ای، همکاری بین المللی بویژه در حمایت از تلاش کشورهای در حال توسعه را خواستار شده است. در این قطعنامه ها مجمع از سازمان جهانی بهداشت درخواست نموده که با همکاری کمیسیونهای منطقه ای ملل متحد، مساعی دولتها در اعتلای ایمنی جاده ها را در خانواده ملل متحد هماهنگ سازد. بررسی مختصر مصوبات مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مقابله با سوانح رانندگی که «بحران جهانی» توصیف شده، موضوع این مقاله را تشکیل می دهد.

امروزه در عصر پست مدرن چالش های فرا روی دولت ها و جامعه بین المللی واکنش های بسیار متفاوتی را از نظام حقوق بین المللی و همچنین نقش های متفاوتی را برای این نظام می طلبد. روند جهانی شدن و پیدایش تهدیدات نوین فراملی علیه صلح و امنیت در روابط بین الملل به طور اساسی ماهیت و زمامداری و اهداف اساسی حقوق بین الملل را در چند سال گذشته تغییر داده است. مشکلات بین المللی از آلودگی مرزی گرفته تا اردوگاههای تروریستی، از سیل پناه جویان گرفته تا گسترش تسلیحات، همه و همه دارای منشا و ریشه داخلی هستند که هر نظام حقوقی بین المللی غالبا قدرت رسیدگی به آنها را ندارد. در این میان یکی از پدیده های مهم و بحث برانگیز بین المللی، منطقه ای و ملی در دهه نخست قرن 21 وآغاز هزاره سوم و یکی از اساسی ترین معضلات و چالش های بین المللی و خطرناک ترین تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی مسأله تروریسم است. به عبارتی گسترش روزافزون عملیات و اقدامات تروریستی از مهم ترین چالش های فراروی جامعه جهانی و حقوق بین الملل کیفری است که تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت در روابط بین الملل به شمار می رود. در عصر جهانی شدن و با گسترش تهدیدات تروریستی برآمده از پست مدرن، تروریست ها نیز همگام با روند جهانی شدن پیشرفت کرده اند، اما هرگز در قید و بندهای بین المللی ناشی از آن گرفتار نشده اند، از این رو هیچ منطقه، دولت یا ملتی در جهان از اقدامات تروریستی مصون نمی ماند و تروریسم از تهدیدی ملی به تهدیدی بین المللی و سرانجام جهانی مبدل گشته و بیم آن وجود داردکه با گسترش این پدیده در جهان و دستیابی تروریست ها به سلاح های خطرناک هسته ای، شیمیایی و بیولوژیکی به یکباره صلح و امنیت بین المللی به مخاطره افکنده شود. در پرتو جهانی شدن و یا از رهگذر اندیشه جهان شهری نه تنها حقوق بین الملل و آرمان صلح گرایانه بلکه خشونت نیز همانند پدیده تروریسم خشونت بار متجلی از 11 سپتامبر جهانی و فراگیر می شود. حقوق بین الملل عمده تأکید خود را بر روی تروریسم فرامرزی قرار داده است، زیرا تروریسم معارض با حقوق بین الملل و صلح بین المللی است. بنابراین امروزه نگرانی پست مدرن در حقوق بین الملل، چگونگی استمرار بخشیدن به صلح و امنیت بین المللی و جلوگیری از وقوع جنگ است. از آنجا که کشورها عمدتا با عینک منافع ملی به مسایل و موضوعات می نگرند، رویارویی با تروریسم بین الملل از طریق حقوق بین الملل و در راستای صلح بین الملل با چالش ها و موانع جدی مواجه خواهد شد. حقوق بین الملل هنگامی می تواند در ممانعت از تروریسم موفق باشد که کنوانسیون ها و قراردادهای حقوقی بین المللی در یک محیط مناسب بین المللی مورد عمل قرارگیرند، تعارضات حقوقی و سیاسی در سطح جامعه جهانی برطرف شود و اصل کلی فراحقوقی حقوق بین الملل نیز باید نه تنها صلح میان دولت ها، بلکه میان بشریت، و آینده آن باشد. بنابراین یک نظم حقوق بین المللی محکم همراه با اصول و رویه های چند جانبگی لازم است تا قواعد اساسی یک تمدن جهانی در حال ظهور را باز تعریف کند و از طرفی نیاز به یک باز اندیشی بسیار جدی در سطح جهانی وجود دارد که تمام عناصر متشکله روابط بین الملل مورد بررسی قرار گیرند و یک سری تعاریف و مفهوم سازیهای مجدد باید صورت گیرد. بنابراین نقطه تمرکز این پژوهش آن است که سیستم حقوقی حقوق بین الملل جهانی چگونه می تواند در برابر تهدیدات پست مدرن تروریسم در عصر جهانی شدن، میان دو حوزه حقوقی و سیاسی مفاهمه، تطبیق یا تعدیل را به منظور تامین صلح و امنیت جهانی انجام دهد. از دید پژوهشگر سنتز پلورالیستی ائتلاف جهانی برای صلح بین الملل با حاکمیت حقوق بین الملل جهانی و همکاری های چند جانبه جامعه جهانی و همچنین ترکیبی از تئوری های جدید در روابط بین الملل می تواند زمینه ساز نوعی نظم حقوقی بین المللی شود که با راهبردهای تهاجمی یک جانبه خشونت بار پس از 11 سپتامبر در مقابله با تروریسم به گونه ای منسجم و قاعده مند مقابله نماید. بنابراین حقوق بین الملل در عصر جهانی شدن با اتکای به ارزشهای صلح، توسعه، آزادی و دمکراسی است که می تواند در هزاره سوم بار دیگر ملل متحد را بازسازی کند و جهان را از خطر تروریسم جهانی و تهدیدات بر آمده از پست مدرن نجات دهد و به مانند یک سوپاپ اطمینان زمینه و بستر مناسبی را برای صلح و امنیت در روابط بین الملل فراهم سازد.

تهاجم روسیه به اوکراین پیامدهای بسیار گسترده ای در زمینه های مختلف داشته است، وضعیتی که به یک بحران انسانی تبدیل شده است، امنیت غذایی و انرژی در جهان را بی ثبات و سؤالاتی را در مورد معماری امنیت جهانی ایجاد کرده است. این چالش ها محدود به اوکراین نخواهد بود، بلکه به دلیل جهانی شدن جهانی که در آن زندگی می کنیم، چالش هایی را در سرتاسر جهان ایجاد خواهد کرد. راه حل های کوتاه مدت و بلندمدتی باید اندیشیده شود تا اطمینان حاصل شود که این عواقب منجر به فاجعه ای روی فاجعه دیگر نمی شود. در این نوشتار به این سؤال اصلی پرداخته شده است که، منازعه و بحران اوکراین چه پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدتی را بر جامعه جهانی و نظم بین الملل در پی خواهد داشت؟ و در پاسخ به این سؤال این فرضیه در نظر گرفته شده است که چه آثار کوتاه مدت و چه آثار بلند مدت این بحران قطع به یقین دربردارنده گذار از یک نظم بین الملل به یک بی نظمی است که نه تنها اوکراین دامن گیر آن خواهد شد بلکه دیگر کشورهای منطقه و نظام بین الملل نیز درگیر این بی نظمی خواهند بود. روش تحقیق در این نوشتار به صورت تحلیلی- توصیفی و منابع گردآوری شده و مورد استفاده، اینترنتی و کتابخانه ای می باشند.

مقاله حاضر به بررسی «مفهوم و ماهیت امنیت » در جمهوری اسلامی ایران م یپردازد و برای این منظور از اندیشه های بنیا نگذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی)ره(، و متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بهره م یبرد. تعریف این هدف و تعیین شیوه دستیابی به آن نشا ندهنده این مفروض مهم است که جمهوری اسلامی تلقی خاصی از مفهوم امنیت و ماهیت آن دارد که لزوماً با برداشت های موجود در سایر نظام های سیاسی دنیا منطبق نیست. این مفروض، خود برخاسته از مفروض مهم دیگری است که بر اساس آن، هر نظام سیاسی به واسطه ایده تشکی لدهنده و نحوه شک لگیری اش، تلقی و برداشتی ویژه از مفهوم و ماهیت امنیت دارد که می تواند منحصر به فرد باشد و آن را از نظام های سیاسی دیگر متمایز کند. بنابراین، نگارنده در چارچوب متون پی شگفته و در پاسخ به پرسش اصلی مقاله، معتقد است «امنیت در جمهوری اسلامی ایران در برابر برداشت رایج و کلاسیک از امنیت در سایر نظام های سیاسی دنیا که امنیت را به قدرت تحویل م یکنند، ماهیتی عدال تبنیان دارد؛ از این رو، متناسب با مبنا و فلسفه وجودی نظام، امنیت در جمهوری اسلامی ایران، مفهومی است فرهنگ ی عقیدتی، جهانی، پایدار، بسط محور و جامع الابعاد .

مسئله ضرورت تشکیل حکومت جهانی صالحان از باورهای های تردیدناپذیر اسلامی است در این باره پرسش های متعددی قابل طرح است از جمله این که آیا اندیشه تشکیل حکومت جهانی صرفاً یک باور مذهبی تعبدی است یا این که آن را با دلایل عقلی نیز می تواند اثبات نمود و پرسش دیگر این که اگر ما به کمک دلایل عقلی اثبات کردیم که جوامع برای رسیدن به سعادت واقعی چاره ای جز حرکت به سوی یکپارچه شدن و برداشتن مرزهای اعتباری ندارند آیا می توان ادعا کرد که اساساً حرکت طبیعی جوامع به سمت یکپارچه شدن است و جوامع خواه ناخواه به این سو حرکت خواهند کرد. در نوشتار پیش رو کوشیده شده با روش توصیفی _ تحلیلی به پرسش های یاد شده پاسخ داده شود. ضرورت توزیع عادلانه نعمت های خدادای و ضرورت امنیت و صلح جهانی از جمله دلایلی است که ضرورت وجود حکومت یکپارچه جهانی را ضرورت می بخشد و تکاملی بودن حرکت تاریخ که ریشه در ساخت و بافت انسان دارد نیز می تواند اثبات کننده این مطلب باشد که سیر طبیعی حرکت جوامع به سمت یکپارچه شدن و تشکیل حکومت جهانی خواهد بود.

روابط بین الملل تحت تأثیر پدیده کرونا طی دو سال گذشته، دارای وضعیتی منحصر به فرد بود. در شرایطی که بسیاری از محققان بین المللی بر اساس شواهد موجود پیش بینی می کنند که وضعیت جهان در دوره پساکرونا تحت تأثیر این ویروس عالم گیر به تغییر و تحولاتی گسترده تر منتهی می شود، هدف از بررسی پیامدهای بحران کرونا در عرصه های مختلف بین المللی، اتخاذ تصمیمات مناسب در مواجهه با این پدیده استثنایی و مقابله با تهدیدها و پیامدهای بین المللی آن بود. روش: این پژوهش از روش توماس اسپریگنز که غالباً در مواجهه با بحرانها و تحلیل آنها کاربرد دارد، در چهار مرحله مشاهده بحران، بررسی علل و ریشه های بحران، ارائه نظم مطلوب و پیش بینی راههای برون رفت از بحران استفاده کرد. یافته ها: پیامدهای مهمی تحت تأثیر بحران کرونا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی جهان، مورد انتظار است که می تواند نظامهای سیاسی را با شاخصها و مؤلفه های جدیدی مواجه کند و چالشهای جدیدی را به وجود آورد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق، ناکارامدی مدیریت موجود بین المللی را نشان داد و بر ضرورت تغییر و تحولات جدّی در نظام بین الملل تأکید کرد. در این خصوص پیشنهادهایی در راستای شکل گیری نظم نوین جهانی در دوره پساکرونا ارائه شد.