ارزیابی برنامه

اهداف: توسعه نظام آموزشی در عصر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات یکی از چالش های اصلی سیاستگذاران آموزشی است. یکی از مهم ترین مسایل پیش روی آموزش عالی در ایران، عدم پاسخگویی موثر و کارآمد این سیستم به نیازهای واقعی جامعه در حوزه تولید علم و آموزش است. هدف این پژوهش، ارزیابی میزان پایبندی آموزش حضوری و الکترونیک به اصول تعلیم و تربیت ( تحلیل، طراحی، تدوین، اجرا و ارزیابی) از منظر دانشجویان تحصیلات تکمیلی بود. روش ها: این مطالعه پیمایشی در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه ارومیه در سال 1392 انجام شد. 164 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته دارای 5 شاخص و 66 گویه بود. داده ها به نرم افزار SPSS 18 وارد و با آزمون T تک نمونه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: در میزان عدم رعایت شاخص تحلیل و خرده مقیاس های آن (محتوی، یادگیرنده، اهداف و رسانه) از نظر دانشجویان تحصیلات تکمیلی بین آموزش الکترونیکی و آموزش حضوری اختلاف معنی دار وجود داشت و به غیر از خرده مقیاس رسانه، در بقیه موارد میانگین امتیاز عدم پایبندی در آموزش الکترونیک بیشتر بود. همچنین در میزان عدم رعایت شاخص های طراحی، تدوین، اجرا و ارزیابی بین آموزش الکترونیکی و آموزش حضوری اختلاف معنی دار وجود داشت و در همه موارد میانگین امتیاز عدم پایبندی در آموزش الکترونیک بیشتر بود. نتیجه گیری: از نظر دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه ارومیه ، اصول پنجگانه برنامه های تعلیم و تربیت (تحلیل، طراحی، تدوین، اجرا و ارزیابی) در آموزش الکترونیک نسبت به آموزش حضوری کمتر رعایت می شود .

اهداف: شناخت مولفه ها و تحلیل روابط میان مولفه های مختلف کیفیت تدریس از دید خود اساتید می تواند راهنمایی برای تحلیل بهتر کیفیت تدریس باشد. این مطالعه با هدف تحلیل ارتباط بین عوامل موثر بر کیفیت تدریس از دیدگاه اساتید با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. روش ها: این مطالعه توصیفی- مقطعی در سال 1392 انجام شد. نمونه های پژوهش 396 نفر از اساتید و اعضای هیات علمی منتخب در دانشگاه علوم پزشکی مستقر در شهر تهران بودند که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای سنجش کیفیت تدریس از پرسش نامه کیفیت تدریس سراج استفاده شد. به منظور تحلیل مدل، اطلاعات جمع آوری شده در اختیار نرم افزار Lisrel 8.8 قرار گرفت. برای بررسی برازش مدل، از شاخص های GFI، AGFI، RMSEA و آزمون مجذور کای استفاده شد. یافته ها: مولفه روابط میان فردی بیشترین تاثیر را در ارتقای کیفیت تدریس نشان داد. بیشترین بار عاملی مولفه طرح درس با مولفه تدریس استاد (11/0)، بیشترین بار عاملی مولفه تدریس با مولفه نحوه تدریس (34/0) و بیشترین بار عاملی مولفه ارزش یابی تدریس با مولفه تدریس (34/0) بود و در زمینه بار عاملی مولفه ارتباطات میان فردی با سایر مولفه های کیفیت تدریس، بیشترین بار عاملی مرتبط با مولفه ارزش یابی تدریس (36/0) بود. همچنین با توجه به شاخص های RMSEA، AFGI و GFI، مدل تحلیل ارتباط ساختاری بین مولفه های کیفیت تدریس دارای برازش مناسب بود. نتیجه گیری: مولفه ارتباط میان فردی در بین سایر مولفه های کیفیت تدریس اهمیت بیشتری دارد و مدل یابی معادلات ساختاری نشان می دهد که ارتباط مولفه های مختلف و تاثیر متقابل این مولفه ها بر یکدیگر باید به خوبی شناسایی شود.

اهداف: رشد تفکر انتقادی دانشجویان یکی از معیارهای اعتباربخشی به موسسات آموزش پزشکی است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش تعیین کننده کیفیت تدریس استاد در گرایش دانشجویان بهداشت به تفکر انتقادی بود. روش ها : در یک طرح همبستگی در سال 93-1392، 109 نفر (52 زن و 57 مرد) از دانشجویان رشته بهداشت در دانشگاه علوم پزشکی مشهد به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های ارزیابی دانشجویان از کیفیت تدریس (SEEQ) و گرایش به تفکر انتقادی کالیفرنیا (CCTDI) استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 17 و در دو سطح توصیفی (شاخص های میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون های T مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره گام به گام) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: ابعاد تحلیل گری و قدرت سازمان دهی رابطه معنی داری با هیچ یک از ابعاد ارزیابی کیفیت تدریس نداشتند. میان سایر ابعاد گرایش به تفکر انتقادی و ارزیابی از کیفیت تدریس روابط معنی داری وجود داشت. ابعاد ارزیابی کیفیت تدریس توانستند واریانس متغیرهای حقیقت جویی (32%)، فراخ اندیشی (11%)، تحلیل گری (14%)، قدرت سازمان دهی اطلاعات (15%)، اعتمادبه نفس برای تفکر انتقادی (24%)، کنجکاوی (17%)، میزان رشدیافتگی (23%) و در نهایت، گرایش به تفکر انتقادی (17%) را تبیین نمایند. نتیجه گیری: کیفیت تدریس استاد در گرایش دانشجویان بهداشت به تفکر انتقادی موثر است.

نیازهای زیستی و معیشتی امروزین و تغییریابنده ی ساکنان روستایی و پیروی برنامه های روستایی از رویکردهای غیرمشارکتی و اثبات گرایانه، باعث بروز ناهم سازی هایی میان وضعیت اجرا با اهداف برنامه ها شده است؛ در نتیجه، باوجود موفقیت های نسبی برنامه ها، به روزرسانی آن ها امری ضروری به نظر می رسد. بر این اساس، هدف مقاله، با دستور کار سیاست پژوهی، به ارزیابی میزان تحقق پذیری"طرح ویژه ی بهسازی و نوسازی مسکن روستایی" اختصاص یافته است. در چارچوب روش شناسیِ پژوهشِ ارزیابانه و با استفاده از پیمایش تصادفی، سه استان نمونه ی گیلان، همدان و سیستان وبلوچستان با سه سطح متفاوت توسعه یافتگی، نفوذپذیری و تحقق پذیری طرح، هدف ارزیابی قرارگرفتند. با توجه به چارچوبِ منتخبِ ارزیابی، متشکل از معیارهای پالایش یافته ی مسکن مطلوب و پایدار روستایی و نیز معیارهای مستخرج از اهداف طرح ویژه، نتایج پژوهش، نشان گر موفقیت نسبی برنامه در دست یابی به اهداف ثبات جمعیتی و پایداری توسعه، صرفه مندی در پرداخت تسهیلات و به زیستی و رضایتمندی ذهنی از واحدهای جدید با انحرافاتی جزئی از معیارهای منتخب بوده است. ولی برنامه در زمینه ی معیار پاسخ گویی و انطباق با نیاز متقاضیان و نیز در خصوص معیار مقاومت و ایمنی، با ناهم سازی هایی مواجه بوده است. در نهایت نیز سیاست هایی هم چون طراحی مشارکت محور، ارائه نقشه های منعطف و به روزرسانی طرح های از پیش تعیین شده در راستای پاسخ گویی به نیازهای زیستی و معیشتی و اولویت بخشی به رویکرد توانمندسازی اجتماعات محلی روستایی، تشدید نظارت بر ناظران و تغییرات نقشه ای پس از اجرا به منظور ارتقاء سند و سازوکارهای طرح ویژه پیشنهاد شده است.  

ارزیابی سیاست در تمام حوزه ها امری ضروری و مستلزم بهبود کارآمدی دولت ها و پاسخگویی آنهاست. در حوزه علم، فناوری و نوآوری نیز همسو با رشد سیاست گذاری های ملی و منطقه ای، شاهد رشد پیشینه و تجربیات ارزیابی این سیاست ها بوده ایم. در این مقاله با مرور مفاهیم و مؤلفه های مختلف ارزیابی سیاست شامل ابعاد و معیارها، زمان بندی، روش ها و شاخص ها، تلاش شده تمام اجزای یک فرآیند کامل ارزیابی سیاست ارائه شود. ابعاد اصلی ارزیابی شامل تناسب، کارایی و اثربخشی که شاخص های ارزیابی ذیل آنها تعیین می شوند؛ زمان بندی چهارگانه آینده نگر، هم زمان، بینابین و گذشته نگر و همچنین سطوح سه گانه سیاست، برنامه و فعالیت، به همراه روش های کمّی، کیفی و نیمه کمّی، مؤلفه های یک ارزیابی هستند که در فرآیندی نظام مند اطلاعات لازم را برای گروه های خبره فراهم می کنند تا نتایج ارزیابی علاوه بر انتشار، بازخوردهای مناسب را برای بهبود اهداف و برنامه ها در اختیار سیاست گذاران قرار دهند. مقاله همچنین به نحوه تدوین ارزیابی پذیر سیاست پرداخته و در نهایت، نمونه تجربه ارزیابی سیاست فناوری نانو در ایران ارائه می شود.  

با گذشت حدود ۵۰ سال از اولین تحقیقات حوزه پیاده سازی طرح های توسعه شهری همچنان جایگاه خالی یک تحقیق کتاب سنجی برای مرور ادبیات جهانی این موضوع احساس می شود. این مقاله یک تحلیل متنی در ارتباط با موضوع پیاده سازی طرح های شهری در کنار تحلیل ارتباط های نویسندگان، مجلات و کشورها در این حوزه می باشد. در کنار این تحلیل کتابشناسی، با مرور اسناد علمی مرتبط با حوزه پیاده سازی طرح های شهری به شناسایی شاخص های تأثیرگذار در پیاده سازی طرح های شهری پرداخته شده است. برای این هدف تعداد ۴۵۶ مقاله علمی در تاریخ 28 اکتبر ۲۰۲۲ از پایگاه علمی داده Scopus استخراج شده و به کمک نرم افزارهای علم سنجی مورد تحلیل قرارگرفته است. این تحلیل ها شامل بررسی کلمات کلیدی نویسنده، هم نویسندگی کشورها، زوج کتابشناختی مجلات و هم استنادی نویسندگان می باشد. در این مطالعه تعداد 74 شاخص نهایی به عنوان شاخص های پرتکرار این حوزه شناسایی شده اند. در بخش تحلیل کتاب سنجی کشور آمریکا با قدرت لینک 40 و تعداد 176 مقاله دارای بیشترین تعداد مقاله و تأثیر در بین کشورهای فعال و به عنوان تأثیرگذارترین نویسنده در بین نویسندگان این حوزه berke, p. با قدرت لینک 1623 و تعداد استناد 99 دارای بیشترین تعداد استناد و قدرت لینک معرفی شده است. در میان مجلات بررسی شده، مجله” land use policy” با مجموع قدرت لینک 84 دارای بیشترین قدرت لینک و مجله” journal of the american planning association” با 22 سند بیشترین تعداد سند مربوط به این حوزه است که در نتایج نهایی این تحقیق موردتوجه قرارگرفته است و در نهایت، کلمه کلیدی "ارزیابی برنامه" در میان کلمات کلیدی شناسایی شده با مجموع قدرت پیوند 95، به عنوان مهم ترین کلمه کلیدی حوزه پیاده سازی طرح های توسعه شهری معرفی شده است.

نظر به اهمیت بهزیستی دانشجویان در موفقیت تحصیلی و زندگی آنها، در این پژوهش تلاش شد تا برنامه کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی در ایران از چشم انداز نظریه بهزیستی، بررسی شود. از این رو، طی یک پژوهش توصیفی تعداد 101 شرکت کننده شامل 34 استاد و 67 دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد در رشته آموزش زبان انگلیسی به روش نمونه گیری در دسترس از 28 دانشگاه سراسری ایران همکاری کردند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای محقق ساخته شامل شش عنصر بهزیستی (خرد، شجاعت، انسانیت، عدالت و میانه روی) بود. آزمون t نشان داد که میان دانشجویان پسر و دختر در برنامه کنونی، میان استادان زن و مرد در برنامه پیشنهادی و نیز میان دانشجویان و استادان در برنامه کنونی و پیشنهادی تفاوت هایی وجود دارد. از دیدگاه دانشجویان و استادان، اهمیت هر شش عنصر بهزیستی در برنامه باید بیش از آن میزانی باشد که هم اکنون دیده می شود. استادان و دانشجویان راهکارها و پیشنهاد هایی را برای افزایش بهزیستی دانشجویان ارائه کردند.