گردشگری پزشکی

امروزه، گردشگری پزشکی به یکی از انواع مهم گردشگری تبدیل شده که برای تحقق فعالیت مؤثر در آن، بررسی و تحقیق در این حوزه ضروری است. این تحقیق، در راستای شناساندن هرچه بیشتر بازار گردشگران پزشکی ورودی شهر تهران صورت پذیرفته است. با توجه به اینکه، یکی از ابزارهای مناسب برای شناسایی و مطالعه بازار، بخش بندی آن است؛ بنابراین، این پژوهش بر اساس بخش بندی با استفاده از خوشه بندی گردشگران بوده است. برای این منظور، تعداد 151 پرسشنامه توسط بیماران خارجی بیمارستان های منتخب شهر تهران (بیمارستان های محب، مهر، پارس، آسیا، لاله و پژوهشگاه رویان) تکمیل شد. نتایج پرسشنامه ها، با استفاده از تحلیل عامل تأییدی بررسی شد. درنهایت، چهار خوشه متفاوت گردشگران پزشکی با نام های: افراد تمامیت خواه، افراد کیفیت خواه، افراد با درمان ممنوع و افراد درمان طلب به دست آمد.

انجام فعالیتهای بازاریابی جهت جذب مشتریان خارجی در فرایند صادرات کالا کاملاً متداول است؛ اما انجام این کار در زمینه صادرات و مخصوصاً صادرات خدمات پزشکی رواج چندانی ندارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر فعالیتهای بازاریابی اینترنتی بیمارستانها بر شناسایی فرصتهای صادراتی و رشد صادرات خدمات در گردشگری پزشکی انجامگرفته است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. در این پژوهش پس از توسعه مدل تحقیق و استخراج فرضیه های مربوطه، پرسشنامه ای تدوین شد و روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت. جهت سنجش روایی از روایی صوری و روایی واگرا و جهت سنجش پایایی نیز از ضریب آلفای کرون باخ استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل 50 بیمارستان خصوصی شهرهای گردشگر پذیر تهران، مشهد، اصفهان و شیراز میباشد که اندازه نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر 44 تعیین شد و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. سرانجام پرسشنامه پژوهش در بین کارکنان بخش پذیرش بیماران بینالملل توزیع شد. بهمنظور تحلیل دادهها مدلسازی معادلات ساختاری و نرمافزار پیالاس به کار گرفته شد. نتایج پژوهش نشان میدهد توانمندیهای بازاریابی اینترنتی بیمارستانها بر شناسایی فرصتهای صادراتی و رشد صادرات خدمات گردشگری پزشکی موثر میباشد. همچنین اثر غیر مستقیم توانمندیهای بازاریابی اینترنتی بر رشد صادرات خدمات گردشگری پزشکی از طریق شناسایی فرصتهای صادراتی تایید گردید.

امروزه صنعت گردشگری پزشکی نوع خاصی از گردشگری است و یکی از صنایع مهم جهان و از درآمدزاترین صنعت ها به شمار می رود. رشد فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، طی چند دهه گذشته در رشد این صنعت بی تأثیر نبوده و زمینه ساز رشد گردشگری در بستر الکترونیکی را فراهم کرده است. باتوجه به این جایگاه، ضروری است با طراحی الگوی سیستم پیشنهاددهنده برای بازاریابی الکترونیکی گردشگری به شکل یک موضوع مهم در کشور تبیین و راهکارها و سازوکارهای ارتقا و توانمندسازی این صنعت ازطریق رویکرد فناوری اطلاعات تقویت شود. این پژوهش با هدف طراحی الگوی سیستم پیشنهاددهنده برای بازاریابی الکترونیکی گردشگری در ایران انجام شده است. پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و توسعه ای و جزو پژوهش های آمیخته است. جامعه آماری در بخش کیفی مدیران بیمارستان و خبرگان حوزه گردشگری پزشکی است که به روش گلوله برفی انتخاب شدند و با آنها مصاحبه انجام گرفت. نتایج بخش کیفی نشان می دهد الگوی گردشگری پزشکی دارای پنج بعد، شامل عوامل مرتبط با خدمات پزشکی، عوامل مرتبط با ویژگی های فردی، عوامل مرتبط با اطلاع رسانی اینترنتی، عوامل مرتبط با جاذبه های جنبی گردشگری و عوامل مرتبط با تسهیلات سفر است. در بخش کمّی پرسشنامه ای براساس الگوی بخش کیفی تهیه شد و در بین بیماران مراجعه کننده برای مداوا و استفاده از خدمات درمانی به شهرهای شیراز و تهران توزیع شد. برای بررسی روایی از روش روایی محتوا و تشخیصی و برای پایایی از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده شد. نتایج بخش کمّی تأییدکننده مدل طراحی شده در بخش کیفی است. باتوجه به یافته های پژوهش پیشنهاد می شود الگوی به دست آمده از این پژوهش به وسیله سیستم پیشنهاددهنده پیاده سازی و بهره برداری شود که طبق مختصات و ویژگی های پژوهش استفاده از متدلوژی هیبرید مناسب ترین روش برای پیاده سازی الگوی پژوهش است.

اتحادهای استراتژیک به عنوان ابزاری برای ادامه بقا در دنیای رقابتی امروز به امری رایج در میان صنایع مختلف تبدیل شده است. در این میان، انتخاب شریک، از جمله کلیدیترین مراحل در شکلگیری هرگونه اتحادی به شمار میرود. از اینجهت، مطالعات متعددی پیرامون انتخاب شریک و ویژگیهای آن صورت پذیرفته است. نظر میرسد که طرح این موضوع در صنعت گردشگری بخصوص در حوزههایی نظیر گردشگری پزشکی از تازگی برخوردار است. هدف پژوهش حاضر شناسایی شبکه مضمامین مرتبط با انتخاب شریک در اتحادهای استراتژیک گردشگری پزشکی در کشور بود. 17 نفر از خبرگان صنعت با استفاده از نمونهگیری گلولهبرفی شناسایی، دادهها از طریق مصاحبه نیمه-ساختاریافته گردآوری و با استفاده از نرم افزار Maxqda10 براساس روش تحلیل مضمون، تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد 3 مضمون فراگیر شناخت و ارتباطات، بررسی کردن و ویژگیهای شریک در انتخاب شریک در هنگام شکلگیری اتحاد استراتژیک میان کسب و کارهای گرشگری پزشکی، موثر است

در تمام اعصار یکی از حقوق اولیه و ثابت همه انسان ها سلامتی است. در چند سال اخیر گردشگری سلامت و پزشکی در جهان رشد و گسترش قابل توجه ای کسب کرده است و سابقه آن به گذشته بر می گردد. بطوریکه حتی بیماران برای دریافت خدمات پزشکی مورد نیاز خود به فراتر از مرزهای ملی سفر می کنند. ایران با داشتن ویژگی های زمین شناختی، چشمه های گرم و معدنی، آب و هوای چهار فصل و امکانات و خدمات پزشکی و پزشکان مجرب در اکثر استان ها جهت بهبود حال بیماران داخلی و خارجی یکی از میزبان های گردشگری سلامت و پزشکی در منطقه است. استان کرمانشاه در زمینه گردشگری سلامت و پزشکی دارای پتانسیل هایی است و دارای تعدادی مراکز درمانی مجهز به IPD است و به سبب موقعیت جغرافیایی با عراق و اقلیم کٌرد در زمینه جذب گردشگر سلامت فعالیت دارد. روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی است و در جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و اینترنتی استفاده شده است. تحلیل و نتیجه گیری نشان می دهد که این استان علاوه بر خدمات دهی به بیماران شهرستان های خود و شهرهای اطراف، اولویت استان در حوزه توریسم سلامت به جهت هم مرز بودن با کشور عراق است و در زمینه چشمه معدنی و آب گرم رتبه پایین تری نسبت به سایر استان های فعال در حوزه توریسم سلامت دارد و آن به علت عدم آگاهی و مسائل دیگر نظیر ضعف شدید دفاتر تبلیغاتی گردشگری سلامت، کمبود زیرساخت ها و تسهیلات گردشگری ناشناخته مانده است.

در حال حاضر، توسعه گردشگری پزشکی یکی از منابع کسب درآمد به ویژه برای کشورهای درحال توسعه است. هرگونه توسعه گردشگری بدون دقت نظر و تدوین و انجام اقدامات پیشگیرانه در قالب برنامه ریزی راهبردی و کنترل مستمر، اثرات منفی و جبران ناپذیری در ابعاد مختلفی بر جای خواهد گذاشت. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر بررسی وضعیت گردشگری پزشکی شهر شیراز به منظور ارائه استراتژی های مناسب در جهت توسعه مناسب و همه جانبه است. روش انجام تحقیق حاضر ترکیبی از روش های پیمایشی و توصیفی – تحلیلی است. تعداد 80 نفر از گردشگران پزشکی و 20 نفر از کارشناسان حوزه های پزشکی و گردشگری به عنوان نمونه تصادفی انتخاب شدند و عوامل راهبردی از طریق پرسشنامه در اختیار نمونه ها قرار گرفت. داده های جمع آوری شده در چارچوب مدل راهبردی سوات تنظیم و مراحل محاسباتی آن با شیوه تصمیم گیری تاپسیس- فازی انجام شد. تحلیل یافته ها نشان داد که با توجه به تمرکز راهبردهای اول، دوم و سوم حاصل از تلفیق نظرات گروه های نمونه، راهبرد کانونی برای اقدام، راهبرد تهاجمی است.

احساس امنیت به عنوان یکی از نیازهای پایه انسانی، اهمیت ویژه ای در ایجاد حس مکان و زیست پذیری شهری دارد. به طوریکه، داشتن امنیت از عوامل موثر در افزایش کیفیت زندگی و هویت مکان محسوب می گردد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی تاثیر برنامه ریزی و طراحی شهری در احساس امنیت محلات حاشیه نشین می باشد. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و ماهیت تحقیق کاربردی است. در گرداوری اطلاعات از روش های اسنادی-کتابخانه ای و مشاهدات میدانی (پرسشنامه) استفاده گردیده است. میزان حجم نمونه آماری برطبق روش کوکران 322 نفر می باشد و از نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده برای تکمیل داده ها استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می دهد از نظر میزان احساس امنیت، تفاوت معناداری در مناطق حاشیه نشین تبریز در بین محلات طراحی شده و طراحی نشده وجود دارد. همچنین میزان احساس امنیت در مناطقی که طراحی محیطی و مداخلات کالبدی - فیزیکی در آنها از قبیل نورپردازی، تعریض و احداث معابر، مبلمان شهری، کاهش محصوریت، وجود کاربری های متنوع، جداره های فعال و وجود تراس های رو به دسترسی ها، صورت گرفته است بیشتر از مناطقی هستند که بصورت ارگانیک رشد و توسعه یافته اند و از نظر سیما، منظر و خوانایی شهری در وضعیت مناسبی قرار ندارند.

گردشگری پزشکی به عنوان شاخه ای گردشگری سلامت است که می تواند نقش بسزایی در جهت توسعه گردشگری ایفا کند. این نوع از گردشگری به خاطر افزایش گردشگران در این حوزه، و درآمد بالای آن در مرکز توجه بسیاری از کشورها قرارگرفته است ایران با داشتن نیروی انسانی متخصص در امر پزشکی و امکانات پیشرفته پزشکی و با توجه به ظرفیت های بالا در جذب گردشگران پزشکی به عنوان مقصد مهمی برای گردشگری پزشکی در جهان و بخصوص در جهان اسلام به شمار می آید. با توجه به اهمیت گردشگری پزشکی و دارا بودن پتانسیل موجود در شهر تبریز (بیمارستان های دولتی و خصوصی و وجود کادر متخصص و توانمند و ارزانی خدمات پزشکی) و به دلیل موقعیت استراتژیک شهر تبریز به دلیل وجود کشورهای همسایه مثل آذربایجان، ارمنستان و گرجستان و همچنین به لحاظ نزدیکی فرهنگی به ویژه زبانی با کشور آذربایجان، شهر تبریز می تواند یکی از شهرهای مطرح در خصوص گردشگری پزشکی باشد بر این اساس هدف این پژوهش ارزیابی مؤلفه های مؤثر بر توسعه گردشگری پزشکی در شهر تبریز است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. داده های پژوهش از طریق منابع کتب، اسناد، مقالات مرتبط و پرسشنامه جمع آوری و داده های پرسشنامه در نرم افزار SPSS با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون مورد تجزیه وتحلیل واقع شده است. نتایج تحقیق با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن نشان می دهد؛ بین قیمت و توسعه گردشگری پزشکی (98/-) رابطه منفی و بین کیفیت خدمات درمانی و توسعه گردشگری پزشکی (86/)، بین فرهنگ و گردشگری پزشکی (72/)، بین امکانات و تجهیزات پزشکی با گردشگری پزشکی (89/) و درنهایت بین فن آوری اطلاعات و ارتباطات با توسعه گردشگری پزشکی (83/) رابطه مثبت وجود دارد. بنابراین لازم است در جهت توسعه این صنعت به شفاف نمودن قیمت خدمات درمانی، بالا بردن کیفیت خدمات درمانی، افزایش و ارتقا فرهنگ گردشگر پذیری، به کارگیری امکانات، تسهیلات و تجهیزات درمانی و گردشگری دارای تکنولوژی بالا و استانداردهای جهانی و به کارگیری فن آوری اطلاعات در حوزه های پزشکی و گردشگری پرداخته شود تا بتوان از منافع سرشار این صنعت در جهت اشتغال زایی و ارزآوری بهره مند شد.

گردشگری پزشکی یا توریسم پزشکی انگلیسی: Medical Tourism) ) شاخه ای از گردشگری سلامت است که در آن شخص از کشوری به سایر نقاط دنیا با امکانات پیشرفته تر بهداشتی و درمانی سفر می کند تا از خدمات پزشکی کشور مقصد در مراکز درمانی بهره مند شود. در اغلب موارد، هدف از توریسم پزشکی بهره مندی از قیمت پایین خدمات پزشکی یا دریافت سریع تر و بهتر خدمات در سایر نقاط دنیاست. توریسم پزشکی با سفرهای معمولی پزشکی متفاوت است. در سفرهای معمول، شخص از کشوری کمتر توسعه یافته برای دریافت خدمات پزشکی به کشورهای پیشرفته می رود و دلیل آن نبود خدمات مشابه در کشورش است. در حالی که در توریسم پزشکی خدمات مشابه ارائه می شود ولی توریست کشور دیگر را ترجیح می دهد.خدمات ارائه شده در توریسم پزشکی متفاوت و بستگی به انتخاب گردشگر دارد. از خدمات بیسیک و ساده دندان پزشکی تا عمل جراحی های پیشرفته همچون تعویض زانو، جراحی قلب یا جراحی های زیبایی قابل ارائه بوده و محدودیتی نیست. گردشگری پزشکی به مسافرت افراد برای دریافت خدمات پزشکی در کشورهای دیگر در قالب گردش گر اطلاق می شود. هرچند شهر اردبیل در این صنعت از قابلیت های زیادی برخوردار است. اما نبود زیر ساخت های لازم در بیمارستانهای دولتی و بخش خصوصی و کاهش ارزش پول کشور آذربایجان موجب کاهش گردشگران شهروندان آذری به اردبیل شده است. در این پژوهش داده های آماری از طریق پرسشنامه و مصاحبه و مراجعه به بیمارستانها و مستندات موجود در ادارات و سازمان های متولی، جمع آوری گردیده است. بعد از جمع آوری اطلاعات اولیه110نسخه پرسشنامه بعد ترجمه به زبان لاتین آذربایجانی در دو بخش سوالات عمومی و ارزشی در بیمارستان های دولتی، خصوصی، هتل بیمارستان و مطب- های خصوصی و همچنین در محل اسکان اتباع آذری توزیع که در نهایت 77 نفر از افرادی که دارای سواد کافی بودند به پرسشنامه ها پاسخ دادند و 33مورد فاقد ارزش بوده که در نهایت 25 نفر زن و 52 نفر از پاسخ دهندگان مرد بودند.بیشترین فراوانی برای مطب ها وکلینیک ها می باشد که 61% افراد پاسخ گو را شامل می شود کمترین فراوانی نیز برای بیمارستان های خصوصی است که کمتر از 7% نمونه را شامل می شود. با توجه به اهداف و سوالات تحقیق، آمار توصیفی مربوط به سن، تحصیلات، جنسیت، بیمارستان مورد مراجعه، محل اسکان، وسیله ایاب و ذهاب و تحلیل توصیفی متغیرها به طور کامل بیان شد. بعد از بررسی نرمال بودن متغیرها با استفاده از آزمون کلموگروف، به تحلیل استنباطی فرضیات پرداخته شد. استنتاج تجزیه و تحلیل داده های پژوهش و خروجی بررسی فرضیات هم با همبستگی و آزمون ویلکاکسون بررسی شده میزان برآورد شده ضریب همبستگی اسپیرمن بین دو متغیر هزینه خدمات پزشکی و رضایت مندی برابر با 0.56 است. این همبستگی یک مقدار مثبت می باشد که موید همبستگی مثبت بین این دو متغیر است و مقدار آن در سطح 05/0معنی دار است زیرا مقدار p-value کمتر از 05/0است. همچنین بنابر خروجیSPSS وجود زیرساخت های گردشگری پزشکی در شهر اردبیل از نظر بیماران و در سطح بیش از 60% رد می شود این امر بدان مفهوم است که زیرساختهای لازم در زمینه گردشگری پزشکی در سطح استاندارد وجود ندارد. که در نتیجه مشخص شد بین هزینه خدمات پزشکی و افزایش توریسم پزشکی در اردبیل ارتباط معنی داری وجود دارد و همچنین زیر ساختهای توریسم پزشکی در شهر اردبیل در حد نرمال نمی باشد.

هدف اصلی پژوهش، واکاوی و استخراج پیامدهای منفی گردشگری پزشکی در راستای کاهش اثرات منفی آن بر روی صنعت گردشگری، است. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می گیرد و برای تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای استقرایی استفاده شد. اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و اسناد و مدارک کتابخانه ای و اینترنتی جمع آوری گردید. جامعه موردمطالعه در پژوهش شامل اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و دانشکده اقتصاد و کارآفرینی دانشگاه رازی کرمانشاه و گردشگران پزشکی بودند. نمونه گیری پژوهش به صورت هدفمند صورت گرفت و با توجه به رسیدن به اشباع نظری، پس از انجام 18 مصاحبه ها پایان یافت. برای برسی و اطمینان از اعتبار یافته های جمع آوری شده از روش های بازنگری مشارکت کنندگان، حساسیت نظری پژوهشگران، جمع آوری و تحلیل هم زمان داده ها و بازنگری کارشناسان استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان دهنده پنج طبقه موضوعی به عنوان: پیامدهای منفی اقتصادی، روان شناختی، اجتماعی-فرهنگی، علمی و سیاسی است.

گردشگری پزشکی به عنوان یک فعالیت اقتصادی مبتنی بر ارائه خدمات یکپارچه توسط دو بخش پزشکی و گردشگری طی سال های اخیر رشد چشم گیری داشته است. توسعه این بخش از صنعت گردشگری در جهت یکپارچه سازی خدمات در ایران می تواند به عنوان یک سیاست مؤثر برای افزایش جذابیت ایران ، به عنوان یک مقصد، مزیت رقابتی جدیدی برای کشور ایجاد کند. در این مطالعه ترکیبی از روش های کیفی و کمی استفاده شد. در مرحله اول تحلیل محتوا (مبتنی بر نظریه بنیادین) به مثابه استراتژی تحقیق انتخاب و از نرم افزار   MAXQDA-18 برای تجزیه و تحلیل بهره گرفته شد. سپس ، داده های مستخرج شده در قالب پرسش نامه و مصاحبه در اختیار خبرگان قرار گرفت و به نهایی شدن شاخص ها منجر شد. در مرحله دوم با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره نظیر DEMATEL فازی میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری شاخص ها مشخص شد و سپس با استفاده از تکنیک AHP به رتبه بندی اهمیت شاخص ها پرداخته شد. در نتیجه عوامل مرتبط با توسعه گرشگری پزشکی در غالب 19 شاخص و 105 زیرشاخص با توجه به توانمندی ها، مزیت های نسبی ، و امکانات موجود ارائه خدمات در کشور به منظور ظرفیت سازی بر اساس معیارهای جهانی رقابت در گردشگری پزشکی و با رویکرد یکپارچه سازی در ارائه خدمات جهت رفاه حال گردشگران و مجموعه های خصوصی فعال و موفق شناسایی، دسته بندی ، و سپس اولویت بندی شدند که با درنظرگرفتن کلیه عوامل ب ه صورت یکپارچه توجه ویژه ای به شاخص ها و زیرشاخص ها ی دارای اولویت توسط مس ئ ولان امر ضروری به نظر می رسد.

امروزه با گسترش فنون ارتباطی همراه با انتقال دانش پزشکی شکل جدیدی از گردشگری به نام پزشکی مطرح گردیده است که یکی از بازارهای جذاب و پررونق خدماتی حوزه گردشگری محسوب می شود. هم آفرینی ارزش شکل جدیدی از استراتژی کسب وکار است که بر ایجاد و تشخیص مستمر ارزش های مشترک سازمان ها و مشتریانشان تأکید دارد. پژوهش حاضر باهدف ارائه مدل رفتار هم آفرینی ارزش مشتری در توسعه صنعت گردشگری پزشکی استان گیلان، از نوع کاربردی و ترکیبی و در دو مرحله کیفی و کمی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق در فاز کیفی شامل خبرگان حوزه گردشگری پزشکی و گردشگران پزشکی و در فاز کمی شامل رؤسای بیمارستان ها و گردشگران پزشکی استان گیلان بودند. حجم نمونه در فاز کیفی 16 نفر به روش نمونه گیری هدفمند و در فاز کمی شامل 50 نفر رؤسای بیمارستان های استان گیلان و 250 نفر گردشگران پزشکی آن بیمارستان ها، به روش غیر احتمالی در دسترس انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها در فاز کیفی از مصاحبه نیمه ساختاریافته و در فاز کمی از ابزار پرسشنامه استفاده شد. تحلیل داده های کیفی با کمک نرم افزار MAXQDA10 و داده های کمی با نرم افزار PLS انجام گرفت. یافته بخش کیفی پس از پیاده سازی مصاحبه ها و حذف هم پوشانی ها تعداد 59 مفهوم اولیه، 13 مفهوم اصلی و در نهایت، 5 مقوله در قالب یک الگوی پارادایمی شامل راهبردهای هم آفرینی ارزش سازمانی و قابلیت های گردشگری پزشکی، هم آفرینی ارزش و رفتار هم آفرینی ارزش استخراج شد. نتایج بخش کمی نشان داد هم آفرینی ارزش سازمانی می توانند در جهت ایجاد هم آفرینی ارزش مشتری نقش به سزایی داشته باشد.

توسعه گردشگری پزشکی باعث بهبود اشتغال زایی و موجب افزایش جذب بیماران در سطح ملی و بین المللی می گردد. براساس آمار، ایران با وجود مزیت ها وتوانمندی ها در زمینه گردشگری پزشکی، به دلیل عدم شناخت و توجه به عوامل موثر بر توسعه ی گردشگری پزشکی (توانمندسازها)، نتوانسته از جایگاه مناسبی در این صنعت برخوردار شود. هدف این پژوهش شناسایی و بررسی روابط بین توانمندسازهای گردشگری پزشکی با روش مدلسازی ساختاری تفسیری است.جامعه پژوهش را خبرگان گردشگری پزشکی به تعداد 15 نفر تشکیل می دهند. پژوهش از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی- پیمایشی و از نظر نتایج کاربردی است. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه و پرسشنامه است.با مرور جامع پیشینه پژوهش و نظرخواهی از خبرگان، تعداد ۱۵ توانمندساز گردشگری پزشکی در ایران شناسایی و سپس روابط درونی بین این توانمندسازها با استفاده از روش ISM، بررسی گردید. پس از تحلیل داده ها، این توانمندسازها در6 سطح مختلف طبقهبندی شدند. توانمندساز سیاست سلامت ملی در سطح زیرین (سطح6) قرارگرفت،که اساسی ترین و مهم ترین توانمندساز در مدلتوسعه یگردشگری پزشکی ایران میباشد،که به طور مستقیمو غیرمستقیم بر سایر توانمندسازها تاثیرمی گذارد، از این رو ضروری است مورد توجه جدی مدیران این صنعت قرارگیرد. نتایج این پژوهش به سیاستگذاران کمک میکند تا بتوانند جهت توسعه ی گردشگری پزشکی،تصمیمات هوشمندانه تری اتخاذ و مسیر مناسب تری را جهت توسعه این صنعت در ایران، انتخاب نمایند.

گردشگری پزشکی یکی از مهم ترین حوزه های مرتبط با گردشگری است که امروزه مورد توجه بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه قرار گرفته است. برای توسعه این صنعت پیش از هرگونه برنامه ریزی، ضروری است که نقاط ضعف و قوت در این حوزه شناسایی شوند. پژوهش حاضر یک مطالعه از نوع مقطعی و تحلیلی- توصیفی می باشد که هدف آن ، ارزیابی کیفیت خدمات 4 بیمارستان مهم شهر قم به منظور مقایسه ی بیمارستان ها با یکدیگر و شناسایی نقاط قوت و ضعف آن ها می باشد. اهمیت 31 معیار این پژوهش با انجام مقایسات زوجی توسط 18 خبره (3پزشک، 5 فعال در حوزه گردشگری و 10 دانشجوی خارجی) و با روش AHP فازی مشخص گردید و ارزیابی کیفیت خدمات بیمارستان ها با روش تودیم با تکمیل 100 پرسشنامه توسط بیماران انجام شد. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، از جمله نقاط ضعف اساسی این مراکز می توان به کمبود تجهیزات به روز ، عدم توازن در قیمت و کیفیت مراکز اقامتی نزدیک بیمارستان ها و ... اشاره نمود و از جمله نقاط قوت این مراکز، قیمت و کیفیت خدمات درمانی و عملکرد مناسب و دقت در درمان شناسایی شد.

گردشگری پزشکی بعنوان یکی از شاخه های گردشگری سلامت، پدیده ای رو به رشد در قرن21 است که یکی از سریع ترین رشدهای بازار گردشگری را داراست. علی رغم قابلیت های ایران در گردشگری پزشکی، آمارها نشان می دهد سهم ایران از درآمدهای این صنعت ناچیز است. با توجه به فرصت های رو به رشد و رقابت فزاینده بین المللی در گردشگری پزشکی از یک سو و عدم بهره برداری مناسب از قابلیتهای کشور از سوی دیگر، این پژوهش سعی دارد با روش پژوهش کیفی و راهبرد تحلیل مضمون، به بررسی موانع توسعه گردشگری پزشکی در ایران و ارائه رهنمودهای کاربردی بپردازد. به این منظور با 16 تن از خبرگان این حوزه مصاحبه و پس از کدگذاری داده های مصاحبه، موانع توسعه گردشگری پزشکی در ایران استخراج شدند. سه مانع اصلی توسعه گردشگری پزشکی و ابعاد فرعی هر یک از آنها عبارتند از :1- موانع نظام اداری و خط مشی گذاری شامل ضعفهای نظام اداری، مسائل ناشی از تداخل حوزه سیاستی گردشگری و سلامت، ضعف همکاری بخش خصوصی و دولتی، ضعف نظام آماری و اطلاعات، ضعف نظارت و پایش.2- موانع زنجیره ارائه خدمات گردشگری پزشکی شامل ضعف فرایند ارائه خدمت، فعالیت غیررسمی و زیرزمینی، ضعف رقابت پذیری، موانع سرمایه گذاری. 3-موانع مربوط به بازارهای هدف گردشگری پزشکی شامل تعامل نامناسب با بیمار خارجی، ضعف در بازاریابی و تبلیغات، و موقعیت ضعیف رقابتی.

شکل گیری اتحادهای استراتژیک در صنایع خدماتی همچون گردشگری از یک سو بنا به شتاب گرفتن رقابت در دنیای تجارت و از سوی دیگر، بنا به ویژگی های خاص چنین صنایعی، در حال گسترش است. در این میان، در برخی از شاخه های گردشگری نظیر گردشگری پزشکی -که خود از دو صنعت مجزای گردشگری و پزشکی تشکیل شده و همکاری میان این دو الزامی می باشد – ضرورت شکل گیری چنین اتحادهایی دو چندان می باشد. این در حالی است که به نظر می رسد مطالعات چندانی در خصوص ایجاد اتحادهای استراتژیک در این صنعت صورت نگرفته است. یکی از موضوعات مهمی که در این زمینه مغفول مانده، تاثیر ویژگی های سازمانی بر شکل گیری اتحادهای استراتژیک می باشد. از این رو، هدف از پژوهش حاضر شناسایی شبکه مضامین مرتبط با ویژگی های سازمانی موثر بر شکل گیری اتحادهای استراتژیک گردشگری پزشکی در کشور بود. در این راستا، 17 نفر از خبرگان صنعت با استفاده از نمونه گیری گلوله-برفی شناسایی، داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری و با استفاده از نرم افزارMaxqda10 براساس منطق روش تحلیل مضمون، مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. تحلیل نتایج مصاحبه ها، نشان داد که ویژگی های سازمانی اثرگذار را می توان در سه مضمون سازمان دهنده ی دیدگاه استراتژیک سازمان، مدیریت سازمان و ویژگی ساختاری سازمان، دسته بندی کرد.

کیفیت خدمات اهمیت به سزایی در زمینه جذب گردشگران از جمله گردشگران پزشکی دارد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف شناسایی شکاف های کیفیت خدمات گردشگری پزشکی به روش فازی در شهر اردبیل انجام شد. بدین منظور سه شکاف شامل 1- شکاف بین ادراکات مدیران مراکز درمانی از انتظارات بیماران و انتظارات بیماران؛ 2- شکاف بین ادراکات مدیران مراکز درمانی از انتظارات بیماران و مشخصات واقعی کیفیت خدمات و 3- شکاف بین انتظارات بیماران و ادراکات بیماران مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری شامل تمامی گردشگران آذربایجانی ورودی به شهر اردبیل و کلیه پزشکان و متخصصان، دندان پزشکان، داروسازها و کارشناسان رشته های مرتبط با علوم پزشکی در شهر اردبیل است. با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه برابر با 384 بیمار آذربایجانی و 100 نفر از کارکنان مراکز درمانی انتخاب شد. به منظور اندازه گیری مولفه های تحقیق از پرسشنامه استاندارد پادما و همکاران (2009) استفاده گردید و روایی آن به صورت محتوایی و پایایی نیز با ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی گردید. آزمون شکاف های کیفیت خدمات گردشگری پزشکی بر اساس روش فازی انجام گرفت. نتایج نشان داد که بین ادراکات مدیران مراکز درمانی و انتظارات بیماران شکاف وجود دارد. همچنین وجود شکاف در بین ادراکات مدیران مراکز درمانی از انتظارات بیماران و مشخصات واقعی کیفیت خدمات تایید شد. در نهایت نتایج نشان دهنده وجود شکاف در بین انتظارات بیماران و ادراکات بیماران بود. بنابراین هر سه فرضیه پژوهش مورد تایید قرار گرفت.

با افزایش روزافزون رقابت در بازار های گردشگری، مقاصد گردشگری می توانند با افزایش تعداد بازدید های مجدد گردشگران به یک مزیت رقابتی دست یابند. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر کیفیت خدمات بر قصد بازدید مجدد گردشگران پزشکی با توجه به نقش میانجی تصویر مقصد و اعتماد به مقصد می باشد. جامعه آماری پژوهش موردنظر شامل گردشگران پزشکی داخلی از سایر استان ها بود که در سال 1397 جهت انجام معالجات پزشکی به شهر شیراز سفر کرده اند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و به روش هدفمند در دسترس انتخاب گردید. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که پس از کسب اعتبار علمی و داشتن پایایی تکمیل گردید. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از رویکرد معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار Amos 24 استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته ها نشان داد که؛ کیفیت خدمات بر قصد بازدید مجدد گردشگران پزشکی تأثیر معناداری دارد، کیفیت خدمات بر تصویر مقصد و اعتماد به مقصد تأثیر معناداری دارد، تصویر مقصد بر اعتماد به مقصد تأثیر معناداری دارد، تصویر و اعتماد به مقصد تأثیر معناداری بر قصد بازدید مجدد گردشگران پزشکی دارد. اما نقش میانجی تصویر مقصد و اعتماد به مقصد تایید نگردید.

پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مؤثر بر رقابت پذیری زنجیره تأمین پایدار گردشگری پزشکی انجام شده است. در این پژوهش، ابتدا با مرور ادبیات مرتبط، عوامل مؤثر بر پایداری زنجیره تأمین استخراج شد. سپس، با استفاده از نظر خبرگان، از میان عوامل مذکور، 27 عامل که در رقابت پذیری زنجیره تأمین پایدار گردشگری پزشکی ایفای نقش می کنند تعیین شد. در مرحله بعد، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، معیارها و زیرمعیارها رتبه بندی شدند. علاوه برآن، با به کارگیری روش دیمتل، میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری معیارهای اصلی (اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، زیست محیطی و نهادی) تعیین شد. نتایج نشان داد که به ترتیب معیارهای مهارت کادر درمانی و امنیت کشور از مهم ترین عوامل در رقابت پذیری زنجیره تأمین پایدار گردشگری پزشکی هستند. همچنین، با استفاده از روش دیمتل مشخص شد که به ترتیب عوامل اقتصادی و نهادی (حاکمیتی) در دسته عوامل تأثیرگذار، و عوامل اجتماعی   فرهنگی و زیست محیطی در دسته عوامل تأثیرپذیر قرار می گیرند. در پایان، پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج و نیز پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی در حوزه موردنظر ارائه شده است.

دانش توسعه گردشگری پزشکی با مزیت رقابتی به عنوان یکی از زیر بخشهای مهم گردشگری هنوز محدود است. با توجه به جایگاه مهم و قابلیت های صنعت گردشگری پزشکی ایران در منطقه، پژوهش حاضر با هدف تدوین تعیین کننده ها وارایه راهبردهای توسعه گردشگری پزشکی با رویکرد رقابت پذیری مقاصد در کلان منطقه پنج سلامت( استان فارس) می باشد.در این مطالعه ترکیبی از روش های کیفی و کمی استفاده شد. در مرحله اول تحلیل محتوا به مثابه استراتژی تحقیق انتخاب و از نرم افزار 18 MAXQDA برای تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شد. در مرحله دوم، شاخص های شناسایی شده، جهت ارزیابی وضعیت موجود منطقه با استفاده از تکنیک SWOT ، مورد بررسی قرار گرفت و با ترکیب دو تکنیک SWOT و DEMATEL فازی در راستای هدف تحقیق انواع راهبردها مشخص و با استفاده از تکنیک AHP الویت بندی شدند. در این پژوهش چارچوبی از شاخص ها با رویکرد رقابت پذیری در راستای اهداف تحقیق و در ابعاد گوناگون تدوین و ارزیابی شد و بر همین اساس وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه شناسایی و درنهایت استراتژی های مختلف در قالب راهبردها پیشنهاد گردید. این پژوهش جهت رشد کیفی در جهانگردی پزشکی و ایجاد یک بازار پایدار با توجه به شاخص های مطرح شده است که دراین راستا به ایجاد مزیت رقابتی از طریق ارایه خدمات یکپارچه و تدوین، طراحی و پیاده سازی راهبردهای این صنعت در آیمزه های مختلف در شیراز پرداخته شده و لزوم توجه مسؤولان امر حوزه گردشگری سلامت را به نتایج این پژوهش در برنامه ریزی های آتی می طلبد.