آسایش اقلیمی

عناصر اقلیمی بر آسایش انسان تأثیر فراوان دارد. پژوهش حاضر به تحلیل تقویم زمانی آسایش اقلیمی در چند شهر بزرگ کشور پرداخته است. در انتخاب شهرها سعی شده است که از همه مناطق اقلیمی کشور نماینده ای انتخاب گردد. هدف از انجام این تحقیق شناسایی فصول مناسب ازلحاظ شرایط اقلیمی برای انجام فعالیت های توریستی در 15 شهر توریستی کشور می باشد که نتایج آن می تواند مورداستفاده گردشگران هم قرار گیرد. مهم ترین عناصر اقلیمی تأثیرگذار در آسایش انسان، عناصر دما، رطوبت، سرعت باد و بارش می باشد. در این پژوهش ابتدا اطلاعات مربوط به پارامترهای اقلیمی در دوره آماری 30 سال (2010- 1981) از سازمان هواشناسی دریافت گردید. بعد از دریافت اطلاعات مربوط به پارامترهای اقلیمی نسبت به استخراج آستانه های اقلیمی تأثیرگذار بر فعالیت های گردشگری اقدام و سپس درصد فراوانی روزانه عناصر تأثیرگذار نیز محاسبه گردید. در مرحله بعد بر مبنای مدل تحلیل سلسله مراتبی به صورت وزن دهی و بر اساس درجه اهمیت طی یک جدول ماتریسی به عدد مطلوبیت هر عنصر اقلیمی دست یافته ایم. درنهایت به شناسایی مناطق مناسب آسایش اقلیمی در شهرهای موردمطالعه در فصول مختلف پرداخته ایم. نتایج تحقیق نشان می دهد که طول دوره آسایش اقلیمی در شهرها و مناطق مختلف کشور متفاوت است و در همه فصول می توان منطقه ای را که دارای شرایط اقلیمی مطلوبی برای فعالیت های توریستی باشد را پیدا کرد. با توجه به شرایط اقلیم آسایشی، مناسب ترین شرایط آسایش اقلیمی در فصل بهار به ترتیب مربوط به شهرهای مشهد، رشت، تبریز، کرمانشاه و اصفهان، در فصل تابستان مربوط به شهرهای رشت، اردبیل، مشهد، همدان و تبریز، در فصل پاییز مربوط به شهرهای بوشهر، بندرعباس، اهواز، سمنان و تهران و در فصل زمستان مربوط به شهرهای بندرعباس، اهواز، بوشهر، سمنان و زاهدان می باشد.

هدف از این پژوهش بررسی مقایسه ای مولفه های معماری همساز با اقلیم در وضعیت ساخت و سازهای بافت قدیم و جدید شهر یزد است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری آن 50 نفر از کارشناسان و خبرگان برنامه ریزی و مدیریت شهری است که تمام جامعه به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از ضرایب رگرسیون و برای تدوین راهبردها از روش SWOT استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد فضاهای شهری در بافت قدیمی شهر یزد منطبق بر اصول عملی طراحی اقلیمی است. اصول کلی طراحی در بافت قدیمی شهر یزد تاثیر زیادی در تعدیل شرایط سخت اقلیمی در بافت قدیمی این شهر داشته است. برابر بررسی های صورت گرفته ضعف ها و قوت ها در رابطه با معماری همساز با اقلیم در شهر یزد با ضرایب 9/05 و 7/63  بیشترین مقدار و نقاط فرصت ها و تهدیدات با ضرایب 7/01 و 6/074 کمترین مقدار را به خود اختصاص داده اند. در نتیجه وضعیت سازگاری ساخت و سازها در بافت جدید شهر یزد با وضعیت اقلیمی این شهر با نقاط ضعف بی شماری روبرو است. بر این اساس این مطالعه اقدام به تدوین راهبردهایی در این خصوص کرده است.

طراحی و ایجاد کمپ خدماتی تفریحی-گردشگری در راستای ایمنی و آسایش مسافران می باشد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و گردآوری اطلاعات از طریق منابع و بررسی های میدانی انجام خواهدشد. کمپ ها استراحتگاه هایی هستند که در مسیرها یا در مناطق دیدنی و خوش آب وهوا و به عنوان یک سایت تفریحی-گردشگری و ارائه خدمات به مسافران احداث می شوند. و می تواند مکانی امن جهت استفاده کنندگان آن در کوهستان قرار گیرد.استان تهران به لحاظ طبیعی، منطقه ای ویژه و منحصربه فرد است. در روزهای تعطیل، هزاران گردشگر و مسافر را برای گردشگری و اقامت موقت و گذران اوقات فراغت به سوی خود جذب می کند. مکان یابی کمپینگ بر اساس ویژگی های طبیعی،تاریخی، ورزشی و...صورت می گیرد. در اطراف تهران هیچ گونه استراحتگاه، فضای تفریحی و امکانات و خدمات وجود ندارد، بنابراین، وجود یک کمپ تفریحی-گردشگری و ورزشی بسیار ضروری است. در این مقاله پس از بررسی مبانی نظری، تحلیل اقلیم و بررسی سایت، برنامه ریزی فیزیکی و طراحی بر اساس اصول ایمنی و آسایش طراحی کمپ انجام خواهد شد محدوده انتخابی در درکه تهران جزء اقلیم های سرد و نیمه خشک کوهستانی است و برای تفریح های زمستانه و تابستانه بسیار مناسب است. سایت کمپ، به سمت کوه و به طور کلی به توپوگرافی زیبا دید دارد و از طرف دیگر منظر شهری تهران را در مقابل دارد. منظور از شرایط آسایش اقلیمی انسان،مجموعه شرایطی است که ازنظرحرارتی حداقل برای 80 درصدازافرادمناسب باشد. وضعیت آب و هوایی یک منطقه از جمله مهمترین عوامل موثر در جهت جذب گردشگر و یا بالعکس تضعیف آن می باشد.درواقع مدیریت منابع و توسعه گردشگری باید بصورتی انجام گیرد که در کنار تأمین نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیباشناختی تمامیت فرهنگی، فرایندهای ضروری زیست محیطی، تنوع زیستی و سیستمهای بقا حفظ گردند.

یکی از عوامل موثر بر آسایش انسان، شرایط جوی و اقلیمی است. انسان از ابتدابه طور مستقیم و غیر مستقیم متأثر از این شرایط بوده است. امروزه مطالعه ی تاثیر وضعیت جوی و اقلیمی بر روی زندگی و آسایش و رفتار انسان در قالب یکی از شاخه های علمی به نام زیست اقلیم شناسی انسانی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. رابطه ی بین هوا، اقلیم و توریسم به اشکال گوناگونی وجود دارد، از یک سو با شرایط آب و هوایی سروکار داریم که از مکانی به مکان دیگر و در مقاطع زمانی، بسیار متغیر است و از سوی دیگر توریسم نیز پدیده ای چند جانبه است. اثرهای متقابل این دو بسیار پیچیده است. علت اصلی فصلی بودن پدیده توریسم آب و هواست. این پژوهش سعی دارد که به بررسی جاذبه های مورفودینامیک و ویژگیهای اقلیم آسایش در غرب دشت لوت، به عنوان یکی از مناطق بیابانی ایران که پتانسیل بسیار بالائی جهت توسعه اکوتوریسم را دارا می باشد، بپردازد. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی مبتنی بر روشهای آماری، میدانی و مدل سازی می باشد، بدین صورت که با استفاده از مدل های آسایش اقلیمی ماهانی، گیونی و اوانز، به بررسی اقلیم آسایش در منطقه مورد مطالعه پرداخته شد و سپس با توجه به ماه های دارای آسایش اقلیمی و جاذبه های اکوتوریستی منطقه، پیشنهاداتی در راستای مناسب ترین ماه، جهت فعالیتهای اکوتوریستی در منطقه ارایه گردید. نتایج نشان می دهد که ماه های آبان، آذر و اسفند در محدوده آسایش اقلیمی قرار داشته که این ماه ها پتانسیل بسیار بالائی را در راستای توسعه اکوتوریسم در منطقه دارند و بررسی های میدانی نیز نشان می دهد که بیشترین تعداد اکوتوریسم نیز در این ماه ها به این منطقه سفر می کنند. علاوه بر این، منطقه مورد مطالعه با داشتن جاذبه های اکوتوریستی منحصر به فرد در ایران و حتی در دنیا، از قبیل کلوت های بسیار زیبای لوت، تپه های ماسه ای متنوع، نبکاهای بسیار زیبا و غیره، پتانسیل بسیار بالائی را جهت توسعه اکوتوریسم دارا می باشد.

پژوهش حاضر با استفاده از شاخص آسایش حرارتی متوسّط آرای پیش بینی شده (PMV) و آمار به دست آمده از یازده ایستگاه داخل و مجاور استان قزوین، اقلیم گردشگری قزوین را در شرایط مختلف آب وهوایی مورد بررسی قرار می دهد. نتایج نشان می دهد شرایط آسایشی در آب وهوای ابری و وزش باد، هوای آفتابی و وزش باد و هوای ابری و آرام، به جز سه ماه دسامبر، ژانویه و فوریه، در سایر ماه ها ولو با حداقل وسعت می تواند وجود داشته باشد. در شرایط هوای آفتابی و آرام، محدوده ی آسایش حرارتی در تمام فصول سال وجود دارد. علاوه بر این بیشترین وسعت محدوده ی شرایط آسایشی، متعلّق به ماه های مارس، آوریل و نوامبر است که در هوای آفتابی و آرام و هوای ابری و آرام رخ می دهد. معمولاً شرایط آسایشی در طول سال در مناطقی از استان رخ می دهد که دارای بیشترین تراکم جاذبه های گردشگری طبیعی، تاریخی و فرهنگی هستند.

به واسطه زندگی آمیخته با طبیعت و شرایط محیط و اقلیم در مازندران، فضای نیمه باز به صورت چشمگیری فرم های متنوعی را در معماری خانه های روستایی گذشته این منطقه شکل داده و کارکردهای گوناگون عملکردی، زیبایی شناسی، اقلیمی و اجتماعی را بر عهده گرفته است. ولی به عنوان رکن مهمی از ارکان معماری بومی روستایی، در خانه های امروزین کمتر ظهور یافته، هم سنگ گذشته نقش ایفا نکرده و با سبک زندگی امروزین روستاییان، متناسب نشده است. "رفاق" خصوصاً واقع در جلوی خانه ها، نوع غالب این نوع فضا بوده که بدون استثنا در تمامی خانه های بومی روستایی و در تمامی مناطق این استان مشاهده شده، بیشترین نقش و جلوه را در این معماری به منظور خلق آسایش اقلیمی و رفتاری ساکنین بر عهده دارد. این تحقیق، بر این فضا تمرکز نموده و ضمن معرفی انواع، خصوصیات معماری و نقش های گوناگون آن، میزان پذیرش آن از طرف روستاییان را بر مبنای نظر این افراد بررسی کرده و به این پرسش پاسخ می دهد که چرا ساکنین روستایی در این استان به عنوان استفاده کننده در طرح خانه های امروزین خود کمتر از رفاق استفاده می کنند. در این راستا، چهار روستا در استان مازندران به عنوان منطقه مورد مطالعه برگزیده شده و سپس چندین خانه ساخته شده به شیوه های بومی گذشته و نیز جدید که در حال استفاده می باشند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. نمونه ها، مورد مشاهده قرار گرفته و عکس برداری شدند، نقشه آن ها برداشت، ترسیم و مستندسازی شد. پرسشنامه بین ساکنین این خانه ها توزیع و توسط آن با آنان نیز مصاحبه صورت گرفته تا آداب سکونت در رفاق، میزان علاقه مندی یا دلایل عدم تمایل به حضور این فضا در معماری مسکونی امروزین از دیدگاه خود روستاییان، استخراج شود. نکات مثبت این فضا را از نظر مردم می توان در قالب های کلان تر مانند اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دسته بندی کرد.غیر اقتصادی، عدم کارآیی و عدم راحتی نگهداری از رفاق، نقاط ضعفی هستند که روستاییان بدان دلایل از آن در خانه های جدید به ندرت استفاده می کنند. به طور کلی باوجود دغدغه های مختلف در مورد این فضا، غالب روستاییان نسبت به حضور آن در خانه احساس رضایت داشته و نیز به بهره برداری از آن در خانه های نوین خود تمایل دارند. با توسعه و ارتقای رفاق از طریق رفع دغدغه های روستاییان نسبت به آن، این فضا می تواند به عنوان رکن کارآ و هویت ساز، نقش چشمگیر دوباره یافته، خانه ها را زیباتر نموده و کمتر متکی به دستگاه های مکانیکی خصوصاً خنک کننده نماید.

نماهای ساختمان به عنوان یک جداره، نقش مهمی در حریم وصل بین فضای داخلی و خارجی بنا دارند و به صورت مستقیم، سبب بروز عواملی همچون تبادل حرارت فضای درون و بیرون ساختمان، مدیریت، بهینه سازی و جلوگیری از اتلاف انرژی در ساختمان ها می شوند. بنابراین پوسته های سازگار با اقلیم در طراحی، شبیه سازی و دستیابی به زیبایی شناسی پویا، بر بهره وری انرژی و بهبود کیفی آسایش اقلیمی درون بنا موثرهستند .این پژوهش یک چارچوب اکتشافی جهت طراحی نماهای سازگار با اقلیم و مواد هوشمند پاسخگوی حرارتی در پوسته ساختمان است که با هدف استفاده از انرژی محیطی، قادر به ایجاد آسایش حرارتی داخل ساختمان باشد. روش مورداستفاده در این پژوهش بر مبنای روش ترکیبی با بررسی مطالعات موردی بر اساس فرآیند توصیفی- تحلیلی انجام گردیده که برای جمع آوری اطلاعات در آن از مطالعات کتابخانه ای با روش استدلال منطقی استفاده شده است. بنابراین تجزیه وتحلیل مقایسه ای روی نانو حسگر هوشمند با قابلیت پاسخگوی حرارتی و ارزیابی ابعاد مختلف نانومواد، انجام شد. نتایج بدست آمده حاکی از آن بود که پوسته های هوشمند سازگار با اقلیم از حیث تغییرات و شرایط محیطی در اقلیم های مختلف جغرافیایی می تواند جهت ایجاد آسایش و رفاه و امنیت بیشتر کاربران و صرفه جویی در مصرف منابع انرژی، استفاده شود. در نتیجه مصرف انرژی و ایجاد آسایش اقلیمی در هراقلیم جغرافیایی، تحت کنترل و مدیریت جامع پوسته های سازگار با اقلیم قرارمی گیرد.

اقلیم یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده در مکانیابی مراکز جمعیتی و شهرنشینی بوده و هر چه شرایط اقلیمی با آستانه های دمایی بدن انسان سازگاری بیشتری داشته باشد، آسایش اقلیمی و کیفیت زندگی انسان بهتر خواهد بود. برای کمی سازی آسایش اقلیمی نمایه های متعددی از جمله نمایه زیست اقلیمی بیکر طراحی شده اند. در این تحقیق ابتدا با به کارگیری داده های دیدبانی شده دما و تندی باد در ده ایستگاه استان خراسان رضوی شامل مشهد، سبزوار، تربت حیدریه، سرخس، قوچان، نیشابور، کاشمر، تربت جام، گناباد و گلمکان ( چناران ) نمایه مذکور برای دوره 2009-1970 محاسبه و تغییرات آن در دوره دیدبانی بررسی شد. سپس برای آگاهی از وضعیت زیست اقلیمی آینده استان در شرایط تغییر اقلیم، با به کارگیری برونداد سه مدل گردش عمومی جو CGCM3 ، GFDL2.1 و ECHO-G تحت سه سناریوی انتشار A2، A1B و B1 ، نمایه زیست اقلیمی بیکر برای دوره 2100-2011 شبیه سازی شد. فراسنج های دما و تندی باد که به عنوان ورودی های نمایه بیکر می باشند، به روش وایازی چند متغیره ریزمقیاس شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد علیرغم اینکه نمایه زیست اقلیمی بیکر در آینده به سمت مقادیر نا مساعد گرم تغییر خواهند کرد، اما این تغییرات به گونه ای نیستند که منجر به جابجایی طبقه بندی زیست اقلیمی ایستگاههای هواشناسی استان از شرایط مطلوب فعلی به وضعیت نامطلوب گرم شوند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین شرایط زیست اقلیمی استان آذربایجان غربی و نیز با تأکید بر آسایش حرارتی انجام شده است. به این منظور، ابتدا داده های متغیرهای جوّی از اداره هواشناسی استان آذربایجان دریافت و سپس برای هر کدام از ایستگاه ها از آمار روزانه متغیرهای جوّی دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد، ابرناکی، تابش کلی خورشید، فشار بخار آب و زاویه تابش خورشید استفاده شد. همچنین، از طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا ایستگاه های مطالعه شده در برآوردهای شاخص ها استفاده و سپس از دو شاخص UTCI و PMV برای برآورد شرایط زیست اقلیمی ایستگاه ها استفاده شد. محاسبه های مربوط به شاخص های یاد شده در نرم افزارهای Rayman و Bioklima انجام و سپس نقشه های ماهانه با به کارگیری روش درون یابی IDW در نرم افزار Arcgis pro ترسیم شد. نتایج نشان داد که در زمستان شرایط زیست اقلیمی استان در وضعیت بسیار سرد، سرد و خنک قرار دارد. با ورود به فصل بهار شرایط آسایش دمایی، بیشتر شهرستان های استان را در بر می گیرد و تا اواخر بهار ادامه می یابد. هرچند در سه ماهه تابستان شرایط آسایش دمایی مشاهده می شود، بیشتر استان در این زمان شرایط گرم و بسیار گرم را دارد. در اوایل فصل پاییز نیز موجی از شرایط آسایش کل استان را فراگرفته است؛ به طوری که تا ماه نوامبر نیز ادامه دارد و درادامه، با نزدیک شدن به روزهای آخر سال میلادی شرایط خنک، سرد و بسیار سرد بر استان حاکم می شود. طبق شاخص PMV ماه های آپریل، می و اکتبر و براساس شاخص UTCI ماه های آپریل، می، ژوئن بیشترین وضعیت آسایش اقلیمی را دارد.

هدف کلی از انجام این تحقیق، سنجش میزان مطلوبیت آسایش مدارس ابتدایی دولتی شهر کارون بر اساس شاخص زیست اقلیمی ماهانی و گیونی است. در این پژوهش از داده های هواشناسی دما و بارش، رطوبت و باد غالب در بازه زمانی 30 ساله (1397- 1367) استفاده گردید و برای ترسیم نمودارهای مربوطه از نرم افزار Climate Consultant استفاده شد که نتایج زیر حاصل گردید.بر اساس نتایج حاصل از بررسی جداول شاخص ماهانی نشان می دهد که ماه خرداد تا مرداد (3 ماه) دارای شرایط شاخص خشکی A1 که بیانگر وضعیت نوسان زیاد گرمای روز (بیش از 10 درجه سانتیگراد) و رطوبت نسبی کم است و باعث ایجاد ناراحتی می گردد، می باشند. همچنین، ماه های خرداد تا مرداد (3 ماه) شاخص هدف کلی از انجام این تحقیق، سنجش میزان مطلوبیت آسایش مدارس ابتدایی دولتی شهر کارون بر اساس شاخص زیست اقلیمی ماهانی و گیونی است. در این پژوهش از داده های هواشناسی دما و بارش، رطوبت و باد غالب در دوره زمانی 30 ساله (1397- 1367)  ،برای ترسیم نمودارهای مربوطه از نرم افزار Climate Consultant و Excel و نیز جهت ترسیم نقشه های مربوط از نرم افزار ArcGis استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی جداول شاخص ماهانی نشان می دهد که ماه خرداد تا مرداد (3 ماه) دارای شرایط شاخص خشکی  A1 که بیانگر وضعیت نوسان زیاد گرمای روز (بیش از 10 درجه سانتیگراد) و رطوبت نسبی کم است و باعث ایجاد ناراحتی می شود، می باشند. برای رفع این مشکل، پیشنهاد می گردد در طراحی ساختمان ها باید از مصالح با ظرفیت گرمایی متوسط به بالا استفاده شود.  از سوی دیگر، ماه های خرداد تا مرداد (3 ماه) شاخص خشکی  A2که بیانگر شب های گرم یا معتدل همراه با رطوبت نسبی کم در محیط است. برای ماه های آذر، دی و بهمن (3 ماه)  شاخص خشکی  A3  که نشانگر شرایط اقلیمی سرد در منطقه است. برای مقابله با این شرایط استفاده از انرژی در جهت گرمایش فضاهای داخلی ساختمان ها ضروری است. البته در منطقه مورد مطالعه هیچ یک از ماه های سال درشرایط شاخص وضعیتی مرطوب H1 ، H2 و H3 قرار نمی گیرند.همچنین، با توجه به نتایج حاصل از روش گیونی، در سه ماه از سال (خرداد، تیر و مرداد) حدود تغییرات شرایط حرارتی هوا کاملاً خارج از محدوده آسایش، در ماه شهریور نیز تنها در مدت کوتاهی از شبانه روز (نیمه شب تا قبل از طلوع آفتاب) هوا در محدوده آسایش قرار گرفته است. کنترل نهایی هوای ساختمان به ویژه در گرم ترین ساعات روز در ماه های اردیبهشت تا مرداد ماه تنها با استفاده از سیستم تهویه مطبوع و کولر گازی امکان پذیر است. با توجه به بررسی های انجام گرفته و انطباق آن ها با استانداردهای ساخت و ساز مدارس کشور و در نظر گرفتن شرایط اقلیمی منطقه، نتایج نشان می دهد که استانداردهای لازم برای ساخت مدارس در منطقه مورد مطالعه و توجه به شرایط اقلیمی منطقه در نظر گرفته نشده و تمامی مدارس مورد مطالعه، استاندادهای لازم را ندارند. خشکی A2که بیانگر شب های گرم یا معتدل همراه با رطوبت نسبی کم در محیط می باشد، را شامل می شوند. برای ماه های آذر، دی و بهمن (3 ماه) شاخص خشکی A3 که نشانگر شرایط اقلیمی سرد در منطقه است، تعیین گردید. در منطقه مورد مطالعه هیچ یک از ماههای سال درشرایط شاخص وضعیتی مرطوب H1 ، H2 و H3 قرار نمی گیرند.همچنین، با توجه به نتایج حاصل از روش گیونی، در سه ماه از سال (خرداد، تیر و مرداد) حدود تغییرات شرایط حرارتی هوا کاملاً خارج از محدوده آسایش، در ماه شهریور نیز تنها در مدت کوتاهی از شبانه روز (نیمه شب تا قبل از طلوع آفتاب) هوا در محدوده آسایش قرار گرفته است.