شاخص دمای معادل فیزیولوژیک

در این تحقیق با استفاده از داده های روزانه دوره آماری بلندمدت (سال های 1385-1340) شرایط اقلیم آسایشی چهار شهر اصلی گردشگری مشهد، اصفهان، رشت و کیش به وسیله شاخص دمای معادل فیزیولوژیک (PET) مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان داد که دوره آسایش اقلیمی در شهر های مورد مطالعه کوتاه بوده و به صورت دو دوره مجزا در ابتدای فصل پاییز و بهار واقع شده است. طول این دوره که بهترین زمان برای امور گردشگری توصیه می شود در مشهد و اصفهان 35، رشت 37 و کیش 85 روز از سال است. از نظر اقلیمی عمده ترین محدودیت گردشگری شهرهای مشهد و اصفهان و رشت، دارا بودن شرایط تنش سرمایی زیاد طی ماه های آذر و دی و بهمن است. محدودیت عمده اقلیم گردشگری در کیش مربوط به تنش گرمایی بسیار زیاد آن در فصل گرم سال است. شهر اصفهان نیز طی تیر و مرداد ماه دارای محدودیت تنش گرمایی است. مقایسه تطبیقی نتایج بین شهرهای مورد مطالعه نشان داد که بهترین مقصد برای گذراندن سفرهای نوروزی جزیره کیش است. اولویت دومِ مسافرت های نوروزی، از آنِ رشت است. شهرهای مشهد و اصفهان در هنگام تعطیلات نوروزی داراری محدودیت تنش سرمایی هستند. برای مسافرت های تابستانه شهرهای مشهد و رشت تنها نیمه دوم شهریور ماه شرایط نسبتاً مناسب دارند. جزیره کیش و اصفهان در طی این زمان به دلیل دارا بودن تنش های گرمایی توصیه نمی گردند. جزیره کیش طی فصل سرد سال در شرایط کاملاً آسایش و مناسبی قرار دارد و بهترین مقصد برای گردشگران زمستانی است.

بررسی میزان آسایش اقلیمی و روزهای مناسب برای گردش در مناطق شهری، یکی از جنبه های برنامه ریزی موفق برای رشد صنعت گردشگری شهری می باشد. استان پهناور خوزستان با برخورداری از توان های بسیار بالای گردشگری و تنوع اقلیمی، می تواند به عنوان یکی از قطب های گردشگری کشور معرفی شود. در این پژوهش به بررسی تعداد روزهای توام با آسایش اقلیمی در استان خوزستان، با به کارگیری مدل دمای معادل فیزیولوژیک پرداخته شده است. برای این منظور ابتدا از داده های روزانه هواشناسی هشت ایستگاه ه مدید طی یک دوره ده ساله (2000-2009) میانگین گرفته شده است. چهار عنصر هواشناسی مورد نیاز برای این کار دمای هوای خشک، رطوبت نسبی، میزان ابرناکی و سرعت باد می باشد. شهرهای مورد پژوهش، شامل؛ آبادان، اهواز، بهبهان، دزفول، ایذه، مسجدسلیمان، رامهرمز  و شوشتر می باشد که با قرار دادن میانگین داده های شهرهای مذکور در نرم افزار ریمن روزهای مناسب برای گردش مشخص شده اند. طبق خروجی مدل (با در نظر گرفتن دوره های دارای تنش اندک سرمایی و گرمایی) شهر ایذه  با 168 روز بیش ترین تعداد روزهای توام با آسایش را در بین شهرها دارد. بعد از آن مسجدسلیمان با 139 روز، اهواز با 130 روز، شوشتر و آبادان با 128 روز، بهبهان با 124 روز، رامهرمز با 119 و دزفول با 116 به ترتیب در رده های بعد قرار  می گیرند. هم چنین نتایج نشان داده که در کل استان به طور متوسط از اوایل آذر تا اوایل فروردین آب و هوا برای گردش مناسب می باشد.

در بسیاری از کشورها، اقلیم، سرمایه ای ارزشمند برای گردشگر به شمار می آید؛ زیرا یکی از اطلاعات لازم برای گردشگران هنگام سفر، شرایط جوّی و اقلیمی مقصد است و برنامه سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی مقصد مدنظر تعیین می کنند. اقلیم، عامل مهمی در توسعه گردشگری است و با توجه به اهمیت تأثیر عوامل اقلیمی بر برنامه ریزی گردشگری، تعیین شاخص های آسایش گردشگری، اقلیم گردشگری و دمای معادل فیزیولوژیک اهمیت زیادی دارد. در پژوهش حاضر سطح استان کرمان با استفاده از شاخص های اقلیم گردشگری و دمای معادل فیزیولوژیک در مقیاس ماهیانه پهنه بندی شد. بدین منظور شاخص های مدنظر برای 12 ایستگاه همدیدی در داخل استان با طول دوره آماری 2003 تا 2013 محاسبه شد. تعمیم نتایج ایستگاهی محاسبه شده به سطح مطالعه شده در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی با استفاده از روش درون یابی وزنی معکوس فاصله صورت گرفت. نتایج به دست آمده از محاسبه شاخص اقلیم گردشگری نشان داد بهترین ماه ها برای سفرکردن به استان کرمان، ماه های آوریل (فروردین)، اکتبر (مهر)، دسامبر (آذر) و مارس (اسفند)، و بهترین فصول برای جذب گردشگر، اوایل بهار، پاییز و اواخر زمستان بوده است. نتایج به دست آمده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک حاکی است بهترین شرایط آسایش در طول سال برای سفرکردن به استان کرمان طی ماه های آوریل، اکتبر، نوامبر و مارس، و بهترین فصول برای جذب گردشگر، اوایل بهار و پاییز بوده است. براساس نتایج حاصل از شاخص های مطالعه شده با توجه به شرایط حاکم بر استان و بررسی عوامل اقلیمی به کار گرفته شده در هر شاخص، نتایج شاخص دمای معادل فیزیولوژیک با شرایط استان کرمان انطباق بیشتری داشته است.

از جمله عوامل موثّر در گردشگری، آب و هوا است. آب و هوا در انتخاب مکان و زمان گردشگری تاثیر قابل توجّهی دارد. گردشگران برای انتخاب مقصد گردشگری، زمانی را در نظر می گیرند که بیشترین آسایش آب و هوایی را داشته باشد و همچنین در انتخاب مکان گردشگری، مکانی را انتخاب می کنند که دارای بیشترین آسایش آب و هوایی باشد. برنامه ریزان و متخصصان امر گردشگری هم برای برنامه ریزی زمانی و مکانی گردشگری، به آسایش آب و هوایی توجّه زیادی دارند تا بتوانند خاطره ای خوش برای گردشگران ایجاد نمایند.در این پژوهش با استفاده از داده های آب و هوایی شهر اصفهان و شهرهای خواهرخوانده اش و با کاربرد مدل شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، پراکنش زمانی و مکانی آب و هوای آسایش گردشگری تهیّه شد.  نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در بین شهر اصفهان و خواهرخوانده هایش شهر داکار و هاوانا با هفت ماه قابل قبول، بهترین شرایط را از نظر اقلیم آسایش گردشگری دارد. و شهر اصفهان و ایروان و لاهور با سه ماه قابل قبول، پایین ترین رتبه را دارد. در بین ماه های سال هم بهترین ماه ها، می، با تعداد10 شهرقابل قبول و ژوئن، سپتامبر، اکتبر با تعداد هفت شهر قابل قبول، بهترین وضعیت را دارند و ماه ژانویه با فقط دو شهر دارای شرایط قابل قبول، بدترین شرایط را دارند.  

شرایط آب و هوایی ، یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر جنبه های مختلف زندگی، بویژه سلامت و آسایش انسان است. در این پژوهش با استفاده از دو شاخص بیوکلیمایی و توریسم یعنی؛ دمای معادل فیزیولوژیک (PET) و فشار عصبی به ارزیابی آسایش آب و هوایی استان همدان پرداخته شده است. برای هر کدام از شاخص ها از پارامترهای آب و هوایی مربوط به 9 ایستگاه هواشناسی استان همدان در دوره آماری 14 ساله (2014- 2001) بهره برداری شده است. سپس مناطق مختلف استان از نظر شاخصهای بیوکلیمایی فوق مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج این مطالعه نشان می دهد؛ پهنه های مختلف استان همدان دارای تنوع زیادی از نظر آسایش آب و هوایی در طی سال می باشد. بر اساس شاخص PET، در ماه می (ایستگاههای ملایر، نهاوند، تویسرکان، رزن، قهاوند و فامنین)، در سپتامبر (ایستگاه همدان) و اکتبر (اسدآباد، فامنین و قهاوند) در شرایط بهینه آب و هوایی و «بدون تنش» می باشند. بر اساس شاخص فشار عصبی نیز ماههای ژوئن در ایستگاههای همدان و فامنین، در جولای همه ایستگاهها در وضعیت «گرم همراه با آسایش»؛ در آگوست ایستگاههای همدان، ملایر، نهاوند و رزن در «آسایش» و مابقی ایستگاهها در شرایط «گرم با آسایش» و در ماه سپتامبر نیز همه ایستگاهها در وضعیت «خنک» قرار دارند. به طور کلی با توجه به شاخص های مورد ارزیابی فوق از نگاه شرایط آسایش آب و هوایی، مناسب ترین زمان در استان همدان، ماههای می، سپتامبر و اکتبر می باشند. این در حالی است که بر اساس شاخص عصبی، تنها در ماه آگوست شرایط آسایش فراهم است. در این مدت علاوه بر شرایط بهینه آسایش آب و هوایی، زیبایی های طبیعی در سراسر استان همدان نیز بسیار مطلوب است.

پژوهش حاضر با هدف تعیین شرایط زیست اقلیمی استان آذربایجان غربی و نیز با تأکید بر آسایش حرارتی انجام شده است. به این منظور، ابتدا داده های متغیرهای جوّی از اداره هواشناسی استان آذربایجان دریافت و سپس برای هر کدام از ایستگاه ها از آمار روزانه متغیرهای جوّی دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد، ابرناکی، تابش کلی خورشید، فشار بخار آب و زاویه تابش خورشید استفاده شد. همچنین، از طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا ایستگاه های مطالعه شده در برآوردهای شاخص ها استفاده و سپس از دو شاخص UTCI و PMV برای برآورد شرایط زیست اقلیمی ایستگاه ها استفاده شد. محاسبه های مربوط به شاخص های یاد شده در نرم افزارهای Rayman و Bioklima انجام و سپس نقشه های ماهانه با به کارگیری روش درون یابی IDW در نرم افزار Arcgis pro ترسیم شد. نتایج نشان داد که در زمستان شرایط زیست اقلیمی استان در وضعیت بسیار سرد، سرد و خنک قرار دارد. با ورود به فصل بهار شرایط آسایش دمایی، بیشتر شهرستان های استان را در بر می گیرد و تا اواخر بهار ادامه می یابد. هرچند در سه ماهه تابستان شرایط آسایش دمایی مشاهده می شود، بیشتر استان در این زمان شرایط گرم و بسیار گرم را دارد. در اوایل فصل پاییز نیز موجی از شرایط آسایش کل استان را فراگرفته است؛ به طوری که تا ماه نوامبر نیز ادامه دارد و درادامه، با نزدیک شدن به روزهای آخر سال میلادی شرایط خنک، سرد و بسیار سرد بر استان حاکم می شود. طبق شاخص PMV ماه های آپریل، می و اکتبر و براساس شاخص UTCI ماه های آپریل، می، ژوئن بیشترین وضعیت آسایش اقلیمی را دارد.