گردشگری موسیقی

گردشگری مبتنی بر موسیقی تلفیقی از دو تفریح جذاب است که در سراسر دنیا طرفداران بسیاری دارد. امروزه اکثر کشورهای توسعه یافته پیوند عمیقی بین گردشگری و موسیقی ایجاد کردهاند. ایران نیز با دارا بودن تنوع قومیتی، مستعد توسعهی جشنوارههای موسیقی محلی میباشد، از آن جمله میتوان به موسیقی محلی جذاب منطقهی آذربایجان(عاشیقلر) اشاره کردکه میتواند به عنوان یک محصول جدید گردشگری نقش موثری را در جذب گردشگران بالقوه ایفا کند. هدف این مقاله بررسی نقش جشنوارههای موسیقی محلی در توسعهی گردشگری منطقهای میباشد. در پژوهش حاضر اقدام به جمعآوری اطلاعات در چارچوب موضوع مقاله از طریق توزیع پرسشنامه بین جامعهی آماری که حاضرین در هشتمین جشنوارهی موسیقی نواحی بودند، به طور در دسترس و به تعداد 120 نفر صورت گرفت. که پس از جمعآوری 99 مورد قابل استفاده بودند. در نهایت بر پایهی مفاهیم مطرح شده یک مدل مفهومی ارائه شده است. در این یک نمونه ای t و آزمون (CFA) تحقیق برای تایید روایی مدل و پاسخ به فرضیات از تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که جشنوارههای SPSS و LISREL بوسیلهی نرمافزارهای موسیقی محلی قابلیت توسعهی گردشگری را دارند و همینطور توسعهی گردشگری نیز باعث حفظ و پویایی موسیقی محلی میشود.

موسیقی مقامی از جمله انواع موسیقی است که بیشترین نزدیکی را با فرهنگ جامعه میزبان دارد. مطالعه حاضر با استفاده از روش گراندد تیوری ساختارگرا به بررسی این گونه از موسیقی در راستای جذب گردشگران فرهنگی می پردازد. در گردآوری داده ها از تکنیک های متعددی مانند مصاحبه، مشاهده، مشاهده ی آنلاین و گردآوری اسناد و متون در چهارچوب روش گراندد تیوری و به روش نمونه گیری هدفمند جمع آوری شده است. مصاحبه شوندگان این پژوهش را کارشناسانی تشکیل داده اند که با موسیقی مقامی ایران آشنایی داشته و در حوزه ی گردشگری نیز فعالیت دارند. داده های حاصل از مصاحبه با کارشناسان، با کمک نرم افزار اِن ویوُ[1] کدگذاری سه گانه ی باز، محوری و انتخابی شد و از میان داده ها 72 مفهوم و 6 مقوله به دست آمد. "تبدیل شدن به جاذبه ی فرهنگی" به عنوان مقوله ی مرکزی انتخاب شد و سپس با استفاده از مدل پارادایمی، نظریه ی خودبنیاد ارایه شد. سه دسته عوامل مداخله گر شامل عدم آگاهی و شناخت، مشکلات زیرساختی و موانع حاکمیتی شناسایی گردید. طراحی رویدادهایی با محوریت موسیقی مقامی، برگزاری جشنواره های مشترک با کشورهای هم زبان به واسطه ی تشابهات فرهنگی، اشاعه ی موسیقی خیابانی و یا اجرای موسیقی مقامی در اماکن عمومی و طراحی بسته های سفر با محوریت موسیقی مقامی از جمله راهکارهای توسعه گردشگری موسیقی است. [1] - NVIVO

موسیقی، پیوندی ذاتی با گردشگری دارد که به عنوان یک جاذبه، معرّف برای وضع معیشت و سبک زندگی، و محملی برای پیام ها و انگیزه های جوامع انسانی به شمار می آید. موسیقی از طریق عجین شدن با روح و جسم آدمی و به عنوان هنر، یکی از جذابیت های حوزه گردشگری محسوب می شود. گردشگری موسیقی از شاخه های گسترده گردشگری فرهنگی است و امروزه بخش قابل توجهی از گردشگران بین المللی به این نوع گردشگری تمایل دارند. موسیقی فقط هنر جاری در بستر اجتماع قلمداد نمی شود و سال هاست که این هنر، قدم در دنیای گسترده تری نهاده و در قالب صنعتی بزرگ در حال فعالیت است. صنعتی که در مدیریت مقاصد گردشگری، نقش جاذبه ای تجربی و حسی را بازی می کند. آشنایی با فرهنگ بومی، مشاهده و مشارکت در اجرای موسیقی، درمانگری و تجدید روحیه، از جمله کاربردهایی است که ایام کم تقاضای مقاصد را نیز پررونق خواهد کرد.<br />این مقاله به روش کیفی و به صورت توصیفی و تفسیری انجام شده است، گردآوری اطلاعات به شکل اسنادی و کتابخانه ای و مصاحبه صورت گرفته که از طریق 24 مصاحبه به روش گلوله برفی تا اشباع نظری صورت گرفت و موجب شناسایی 362 کد باز و 8 مقوله فرعی شد. هدف تحقیق مشخص کردن این نکته است که موسیقی و آلات موسیقی چه تأثیری در جذب گردشگران داخلی خواهد داشت. نتایج نشان می دهد که روایت خاطرات جمعی، حس خاطره انگیزی، یادآوری مقصدی خاص و رویداد محوری به عنوان مقوله های فرعی تأثیرگذار تورهای گردشگری با محوریت موسیقی است. درحالی که پدیده قابل تجربه، جذاب و دیدنی، پدیده قابل یادگیری و تداعی کننده مقصد، از مقوله های فرعی است که در میزان نقش آلات موسیقی برای جذب گردشگران به مقاصد خاص شناسایی شد. نتیجه این مطالعه نشان می دهد که گردشگری بر مبنای موسیقی، یک وسیله، هدف و روش برای مدیریت مقاصد گردشگری و نشر دانش بومی و ارزش های فرهنگی است.

برای شناخت فرهنگ جامعه میزبان می توان از موسیقی نواحی که شباهت بسیاری با فرهنگ آن جامعه دارد سود جست. جذب گردشگر براساس موسیقی محلی با توجه به تنوع قومی در ایران راهکار مناسبی به نظر می رسد اما آنطور که شایسته بوده به آن توجه نشده است. مسئله مورد توجه پژوهش این است که چگونه موسیقی محلی ایران در جذب گردشگران فرهنگی می تواند ثمربخش باشد. این تحقیق با استفاده از روش تئوری زمینه ای ساختارگرا به مطالعه این نوع موسیقی با توجه به جذب گردشگران فرهنگی می پردازد. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه، مشاهده روی خط و جمع آوری مدارک و متون در چارچوب روش تئوری زمینه ای و به وسیله نمونه گیری هدفمند گردآوری شده است. روش نمونه گیری نظری به صورت غیر تصادفی و انتخاب نمونه ها هم سوی هدف پژوهش بوده است. تعداد نمونه ها از ابتدا مشخص نبوده و حین تحلیل داده ها ادامه یافت تا به اشباع نظری رسید. در این راستا از متخصصان موسیقی نواحی ایران و گردشگری مصاحبه به عمل آمده است. داده هایی که از مصاحبه با متخصصان و نخبگان به دست آمد با استفاده از نرم افزار «ان ویو» کد گذاری (باز،محوری و انتخابی) صورت پذیرفت و 37 مفهوم و 6 مقوله خارج شد و «بدل شدن به جاذبه فرهنگی» مقوله مرکزی شد و در نهایت با مدل پارادایمی، تئوری خودبینانه ارائه شد. «ناآگاهی» و «شناخت و مشکلات زیرساختی» از عوامل مداخله گر هستند. طراحی رویدادهایی با محوریت موسیقی محلی، جشنواره های مشترک با دیگر کشورهایی که دارای زبان مشترک هم هستند  به دلیل شباهت های فرهنگی، اجرای موسیقی نواحی در مکان های عمومی و طراحی کردن بسته های سفر با رویکرد موسیقی نواحی از روش های توسعه گردشگری موسیقی است.

گردشگری موسیقی گونه ای از گردشگری فرهنگی است که با افزایش چشمگیر حجم بازار آن، در دههٔ اخیر، مورد توجه پژوهشگران و فعالان عرصهٔ گردشگری در جهان قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل ساختاری عوامل کلیدی مؤثر در ارتقای گردشگری موسیقی در استان بوشهر (به منزلهٔ مورد مطالعه) است. همچنین، اولویت عوامل یادشده از دیدگاه گردشگران ورودی تبیین شده و زیرساخت ها و امکانات لازم برای ارتقای جذابیت رویدادهای موسیقی محلی تحلیل شده است. از روش مطالعهٔ کتابخانه ای، مصاحبه با خبرگان و توزیع پرسش نامه میان گردشگران برای گردآوری داده ها و از رویکرد تحلیل ساختاری (نرم افزار میک مک) و روش های آماری (آزمون فریدمن) و نیز تحلیل محتوا برای تجزیه وتحلیل داده ها و تبیین یافته ها بهره گیری شده است. نتایج تحلیل ساختاری نشان می دهد «فرهنگ، مراسم و آیین های ویژهٔ جامعهٔ میزبان»، «شفافیت و کارایی فرایندهای اقتصادی و مدیریتی»، «همسویی نوع موسیقی با تصویر گردشگر از مقصد» و «بازاریابی و جلب توجه رسانه ای» اثرگذارترین عوامل در افزایش جذابیت رویدادهای موسیقی برای مخاطبان و کنشگران به شمار می روند. همچنین، اهمیت و اولویت هریک از عوامل کلیدی شناسایی شده شامل «میراث فرهنگی ملموس و ناملموس» و «امکانات و زیرساخت های موردنیاز» از دیدگاه گردشگران فرهنگی ارزیابی شده است. درنهایت، زیرساخت ها و امکانات مورد نیاز برای توسعهٔ گردشگری موسیقی در استان بوشهر در قالب چهار بْعد اصلی «فرهنگ جامعهٔ میزبان»، «مدیریت رویداد موسیقی»، «اقامتگاه» و «حمل و نقل» شناسایی و پیشنهاد شده است.

در دنیای مدرن امروز، گردشگری یکی از منابع مهم درآمد در میان کشورهای جهان محسوب میشود و گردشگری فرهنگی که از نیمه دوم قرن بیستم به طور قابل ملاحظه ای توجه همگان را برانگیخت، در این میان جایگاه ویژهای دارد. گردشگری موسیقی که یکی از دستاوردهای مهم گردشگری فرهنگی است، امروزه به صنعتی جهانی و موفق بدل گشته است. کشوری مانند ایران که سرزمین اقوام گوناگونی است و هرکدام دارای سبک خاصی از موسیقی و ساز مخصوص به آن میباشند، میتواند مقصد بسیاری از گردشگران باشد. موسیقی هر منطقه بیانگر خلقیات و حالات درونی مردمان آن منطقه میباشد و به گونه ای از طریق موسیقی میتوان پی به خصوصیات آن منطقه برد. هدف مقاله حاضر یررسی موسیقی مقامی تربت جام به عنوان راهی برای توسعه گردشگری موسیقی و تنوع بخشیدن به اشکال گردشگری فرهنگی در منطقه میباشد که در نهایت به حفظ و احیای موسیقی و فرهنگ بومی منطقه منجر میگردد. تربت جام با توجه به دارا بودن موسیقی غنی مقامی در جهت انجام مطالعات انتخاب گردیده است. روش تحقیق تحلیلی - توصیفی میباشد و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد موسیقی مقامی تربت جام میتواند جاذب گردشگر و موجب رونق و تنوع بخشی به جاذبه های گردشگری منطقه باشد و گردشگری عامل و انگیز های میشود برای حفظ و احیایی موسیقی محلی و از آنجا که موسیقی زیرمجموع های از فرهنگ است، گردشگری موسیقی حفظ و احیای فرهنگی بومی منطقه را در پی دارد.

رویدادها از جاذبه های مهم گردشگری اند. گردشگری رویداد، علاوه بر تأثیرات اقتصادی، در جنبه های دیگر حیات اجتماعی و فرهنگی مردمان میهمان و میزبان اهمیت بسیاری دارد. رویدادهای فرهنگی، از جمله اجرای موسیقی، در جای جای کشور وجود دارد. برای اینکه این اماکنِ اجرایی به مقصد گردشگری تبدیل شود و میهمانان مشتاق را به خود جلب کند، ضروری است رویدادهای موسیقی مدیریت شود و فضاهای موسیقی به جاذبه های گردشگری مبدل شود. طراحی گردشگری رویداد، از هر نوعی که باشد، به سه بُعد اصلی وابسته است: 1. مکان؛ 2. زمان؛ 3. مخاطب. تجزیه و تحلیل این سه مؤلفه در طراحی محتوای بسته گردشگری موسیقی نقش تعیین کننده ای خواهد داشت. برخی فعالیت های قابل استفاده در سبد گردشگری موسیقی عبارت اند از: دیدار گردشگران با خوانندگان و آهنگ سازان خاص و گروه های موسیقی؛ شرکت در کنسرت ها؛ بازدید از مکان های ساختِ ساز و سازندگانِ ساز؛ دیدار از زادگاه، محل زندگی، و مقبره موسیقی دانان؛ بازدیدِ موزه های موسیقی و خانه موسیقی دانان قدیمی؛ آشنایی با خاطرات هنرمندان موسیقی؛ آشنایی با موسیقی و رقص محلی؛ و کسب مهارت های جدید در نواختن موسیقی بومی یا مشارکت در حرکات موزون گروهی. برای جلب گردشگر بیشتر، به داشته های موجود نباید بسنده کرد و باید اتفاقات موسیقایی را به شکل طراحی شده برای گردشگران ارائه کرد. این شیوه از صنعتِ جلب گردشگر از نظر زمان، مکان، فرم، و محتوای برنامه به طراحان امکان کنترل بیشتری را می دهد.

امروزه گردشگری موسیقی در برنامه ریزی های توسعه گردشگری کشورهای مختلف جهان بسیار مورد توجه است. ایران با داشتن گنجینه های بی شماری از انواع موسیقی های منحصربه فرد، ظرفیت ها و زمینه های معتنابهی برای توسعه گردشگری موسیقی دارد، اما در این راستا موانع و مشکلات عدیده ای رشد و پیشرفت در این زمینه را متوقف یا کند ساخته است. در این پژوهش کاربردی توسعه ای، به روش توصیفی تحلیلی و کیفی براساس مطالعه کتابخانه ای و میدانی، احصاءنظر صاحبن ظران و با اتکا بر تجارب تخصصی و شغلی نگارندگان، موانع آسیب رسان و بازدارنده توسعه گردشگری موسیقی در ایران شناسایی، معرفی، تبیین و تحلیل شده است. یافته های حاصل از این پژوهش، که صرفاً از منظر صنعت گردشگری وجوهات موسیقی ایران را مورد مداقه و آسیب شناسی قرار داده است، نشان می دهند سیزده محدودیت که نشئت گرفته از چهار آسیب اصلی شناختی، مدیریتی، زیرساختی و ماهیتی هستند، سبب ساز توسعه نیافتن و رکود گردشگری موسیقی در ایران شده است. با شناخت دقیق ابعاد و آثار این محدودیت ها و مرتفع ساختن آن ها می توان شاهد رشد، توسعه و شکوفایی گردشگری موسیقی ایران بود.