ترتیب واژه

رده شناسی زبان هم بر همگانی های زبانی و هم بر تنوعات زبانی تأکید دارد وهمگانی های زبانی در رده شناسی زبان بر اساس ملاحظات معنایی، کاربردشناختی، گفتمانی، پردازشی و شناختی تبیین می شوند. در تحقیق حاضر، ترتیب واژة زبان سمنانی بر اساس مؤلفه های بسیت و چهارگانة درایر (1992) از منظر رده شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هدف این تحقیق تعیین ترتیب واژة زبان سمنانی از منظر رده شناسی است که نتایج تحقیق می تواند در مطالعات رده شناسی زبان تأثیرگذار باشد. داده های تحقیق نیز از طریق مصاحبه با گویشوران سمنانی جمع آوری شده است. داده های تحقیق حاکی از آن است که زبان سمنانی دارای 17 مؤلفه از مؤلفه های فعل پایانی قوی و 16 مؤلفه از مؤلفه های فعل میانی قوی در مقایسه با گروه زبان های اروپا- آسیا و همچنین دارای 16 مؤلفة فعل پایانی قوی و 14 مؤلفة میانی قوی در مقایسه با گروه زبان های جهان است. بنابراین زبان سمنانی گرایش به ردة زبان های فعل پایانی دارد. البته فاصلة چندانی بین مؤلفه های فعل پایانی قوی و فعل میانی قوی در تحقیق نیست که این نکته نشان دهندة تحول و تغییر زبان سمنانی به سمت ردة زبان های فعل میانی است. همچنین داده های تحقیق نشان می دهد که مطابقة جنسیت دستوری بین فاعل و فعل وجود دارد و تمامی مصدرها دارای نشانة نمود کامل هستند.

یکی از تفاوت های مهمّ و شناخته شدهه زبان های بشری که در چند دههه اخیر در رده شناسی به عنوانِ معیار طبقه بندی زبان ها در یک خانوادهه زبانی به کار گرفته شده است، «ترتیب واژه» یا «آرایش سازه ای» است. «ترتیب واژه» عموماً به ترتیبِ قرارگرفتنِ عناصر موجود در بند یا گروه، مانند گروه های اسمی و فعلی، اطلاق می شود. یکی از زبان شناسانی که با بهره گیری از این ملاک مبادرت به رده بندیِ بسیاری از زبان های جهان کرد، درایر (1992) است. این پژوهش بر مبنای درایر (1992) و مؤلفه های ترتیب واژهه مطرح در آن شکل گرفته است و هدف از آن تعیین آرایش سازه ای بند و ردهه زبانیِ زبان سنگسری، یکی از زبان های ایرانی غربی، نسبت به گروه زبان های اروپا - آسیا و جهان است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که زبان سنگسری در مقایسه با گروه زبان های جهان از 15 مؤلفهه زبان های فعل پایانی قوی و 14 مؤلفهه زبان های فعل میانیِ قوی و در مقایسه با گروه زبان های اروپا – آسیا از 17 مؤلفه از مؤلفه های فعل پایانیِ قوی و 16 مؤلفه از مؤلفه های فعل میانیِ قوی برخوردار است. بنابراین، این زبان در حال حاضر به لحاظِ مؤلفه های رده شناختی به ردهه زبان های فعل پایانیِ قوی تعلق دارد، امّا از آنجایی که این زبان از مجموع 24 مؤلفهه زبان های فعل میانیِ قوی بیش از نیمی از آنها را نیز داراست، انتظار می رود که در آینده ای نه چندان دور شاهد تغییر وضعیت ردهه زبانی آن از ردهه زبان های فعل پایانیِ قوی به ردهه زبان های فعل میانی قوی باشیم

زبان سغدی از زبان های ایرانی میانه ی شرقی ست که به سه گروه مانوی، بودایی و مسیحی تقسیم می شود. در این پژوهش به بررسی آرایش سازه های متن سغدی بودایی «وسنتره جاتکه» پرداخته شده است. وسنتره جاتکه طولانی ترین متن بازمانده ی سغدی ست و نسبت به دیگر متون سبک ادبی پیشرفته تری دارد و به نظر می رسد که بیشتر تألیفی بومی و یا بازنویسی داستانی بودایی باشد و احتمال اینکه ترجمه باشد کمتر است. تاکنون پژوهشی در باب رده شناسی زبان سغدی بودایی صورت نگرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است، گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و انتخاب متن به شیوه ی هدفمند بوده است. تمام بندهای دردسترس از متن وسنتره جاتکه به شیوه کمی و کیفی تحلیل شده اند.

علم رده شناسی، مطالعه تنوعات نظام مند بین زبان ها است. مبحث ترتیب واژه نیز در تعیین شباهت ها و تفاوت های میان زبان ها یکی از حوزه های مورد توجه در زمینه رده شناسی زبان است. در پژوهش حاضر هدف، بررسی وضعیت رده شناختی گونه محاوره ای زبان ارمنی شرقی به لحاظ ترتیب اجزای جمله است. بر اساس مولفه های 24 گانه ترتیب اجزای واژه درایر (1992)، داده های به دست آمده از طریق مصاحبه با گویشور خانم ارمنی(گویش تهرانی) ساکن تهران تحلیل شده است. بررسی داده ها در این پژوهش حاکی از این است که زبان ارمنی شرقی ترتیب غالب فاعل-مفعول-فعل است. چرا که  این زبان در 12 مورد الگوی غالب فاعل-مفعول-فعل یا زبان های فعل پایانی را از خود نشان می داد و در 6 مورد الگوی فاعل-فعل-مفعول یا زبان های فعل میانی در این زبان قابل مشاهده است. در برخی مولفه ها نیز هر دو الگو به دست آمد. در مجموع با توجه به نتایج داده های این پژوهش، زبان ارمنی شرقی گرایش بیشتر به الگوی زبانی فاعل-مفعول-فعل یا فعل پایانی دارد.

در این مقاله ترتیب واژه در ساخت های نحوی زبانِ آمیخته ترکی فارسی گونه بافتی با استفاده از 24 مؤلفه هم بستگی درایر (1992; 2009 & 2013) بررسی شد تا مشخص شود این زبان در مقایسه با گروه زبان های اروپا آسیا و جهان با چه رده زبانی مطابقت دارد. همچنین، کارایی نظریه های هسته وابسته، سوی انشعاب و اصل توازن فرامقوله ای در تبیین رفتار رده شناختی این گونه زبانی مطالعه شد. یافته ها نشان داد که زبانِ آمیخته ترکی فارسی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا دارای شانزده مؤلفه از مؤلفه های زبان های فعل پایانی قوی (فعل پس از مفعول) و پانزده مؤلفه از مؤلفه های فعل میانی قوی (فعل پیش از مفعول) است. همچنین، این زبان در مقایسه با زبان های جهان برخوردار از پانزده مؤلفه از مؤلفه های گروه زبان های فعل پایانی قوی و چهارده مؤلفه از مؤلفه های گروه زبان های فعل میانی قوی است. این یافته ها تأییدی است بر اینکه این گونه زبانی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا و جهان، با گروه زبان های فعل پایانی قوی مطابقت دارد. دارا بودن مؤلفه های زبان های فعل میانی قوی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا و جهان نیز مؤید آن است که این گونه زبانی در حال حرکت به سوی زبان های فعل میانی قوی است و به لحاظ رده شناسی زبانی، یکدست هسته پایانی و یا هسته میانی نیست، بلکه زبانی آمیخته است و این آمیختگی به سبب محیط اجتماعی است که دوزبانگی گسترده در آن رایج است. افزون بر این، نمونه های این گونه زبانی نشان داد که نظریه های هسته وابسته، سوی انشعاب و اصل توازن فرامقوله ای تبیین کننده رفتار رده شناختی زبان آمیخته ترکی فارسی نیست.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر وزن دستوری بر پسایندسازی سازه های مختلف در زبان فارسی معاصر گفتاری است. با اینکه زبان فارسی زبانی فعل پایان است، اما در موارد متعددی برخی سازه ها در جایگاه پس از فعل قرار می گیرند و اصطلاحاً پسایند می شوند. یکی از عواملی که در این جابه جایی تأثیرگذار است، وزن دستوری است. منظور از وزن دستوری تعداد کلمات درون هر سازه است. در مطالعات رده شناسی عنوان شده است که در اکثر زبان های جهان گرایش کلی به قرار دادن سازه سبک قبل از سازه سنگین است که به تسهیل در تولید و درک گفتار کمک می کند. اما مطالعاتی نیز صورت گرفته است که در زبان های فعل پایانی مانند ژاپنی و کره ای، سازه های سنگین پیش از سازه های سبک قرار می گیرند. درواقع دو نوع رده از این حیث در زبان های جهان وجود دارد. در این پژوهش، با تکیه بر پیکره گفتاری زبان فارسی، به بررسی تأثیر وزن دستوری بر سازه های پسایند شده در زبان فارسی پرداخته ایم. این مطالعه نشان می دهد در زبان فارسی، سازه های سنگین بیش از سازه های سبک در جایگاه پس از فعل قرار می گیرند. به عبارتی فارسی از این حیث در جایگاه پس از فعل، مانند زبان های فعل پایانی همچون کره ای و ژاپنی نیست. درمورد چهار سازه مفعول غیرمستقیم، مسند، فاعل و قید مکان، اصل سازه سنگین پس از سازه سبک دیده می شود و البته موارد محدودی هم وجود دارد که این گرایش در آن ها رعایت نشده است.

یکی از مشکلات اصلی زبان آموزان در یادگیری زبان دوم، دستور زبان است. در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از دستاوردهای رده شناسی زبان، یادگیری دستور زبان فارسی برای فارسی آموزان ایتالیایی تسهیل شود. بدین منظور، بر پایه ی مؤلفه-های رده شناسی ترتیبِ واژه، شباهت ها و تفاوت های رده شناختی زبان فارسی و زبان ایتالیایی معیار، تعیین گردید. در مرحله بعد، بدون اشاره به شباهت ها و تفاوت های رده شناسیِ دو زبان فارسی و ایتالیایی، نکات دستوری به آزمودنی ها، آموزش داده شد و سپس از آنها پیش آزمون به عمل آمد. آزمون دارای سه بخش بود. بخش اول: جملاتی از زبان ایتالیایی ارائه شد و آزمودنی ها می بایست که معادل آنها را از میان چهار گزینه انتخاب کنند. در بخش دوم: از آزمودنی ها خواسته شد که جملات ایتالیایی را به فارسی ترجمه کنند. در بخش سوم: آزمودنی ها یک متن ایتالیایی طراحی شده را به فارسی ترجمه کردند. در پایان، پس از گذشت مدت زمان مشخص، مجدداً نکات دستوری مدنظر این بار با تاکید بر تفاوت ها و شباهت های رده شناختی بین دو زبان فارسی و ایتالیایی به آزمودنی ها آموزش داده شد و سپس پس آزمون به عمل آمد. تجزیه و تحلیل نتیحه آزمون ها نشان داد که میانگین نمرات آزمودنی ها در پس آزمون از میانگین نمره های آنها در پیش آزمون بالاتر است. تحلیل آمار استنباطی نیز نشان داد که بین نمره ی آزمودنی ها در پیش آزمون و پس آزمون اختلاف معناداری وجود دارد. از این رو، می توان نتیجه گرفت که هرچه آگاهی فارسی آموزان ایتالیایی از شباهت ها و تفاوت های رده ای زبان فارسی و زبان ایتالیایی بیشتر باشد، یادگیری زبان فارسی برای آنها راحت تر و سریع تر می شود.

در رده شناسی، زبان ها بر اساس مولفه های صرفی، نحوی، معنایی و حتی واجی خاص رده بندی و طبقه بندی می شوند. مجموع این رده بندی و طبقه بندی ها به زبان شناسان کمک می کند تا جهانی های زبانی را معرفی کنند. هدف این پژوهش تعیین وضعیت رده شناختی ترتیب واژه زبان عربی معیار است. زبان عربی معیار، گونه ادبی و استاندارد شده ای است که در نوشتار رسمی و ادبی در بین عرب زبانان، استفاده می شود. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند در آموزش زبان فارسی به عرب زبانان مفید باشد. در این مقاله، ترتیب واژه زبان عربی معیار بر اساس 25 مولفه رده شناختی (درایر (1992)، دبیرمقدم (1392) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زبان عربی معیار در مقایسه با زبان های آفریقا، زبان های آروپا-آسیا و زبان های جهان به ترتیب از 20، 22 و 23 مولفه از مولفه های زبان های فعل میانی قوی (VO) برخوردار است. بنابراین زبان عربی معیار گرایش به رده زبان های فعل میانی (قوی) دارد.

ترتیب واژه در پژوهش حاضر با هدف تعیین رده زبانی زبان ارمنی شرقی نسبت به گروه زبان های «اروپا آسیا» و «جهان» برمبنای «نظریه سوی انشعاب» درایر (1992) مورد توجه قرار گرفته است. درایر (1992) در این مقاله با عنوان «هم بستگی های ترتیب واژه گرینبرگی»، 23 جفت هم بستگی «هم الگو با فعل» و «هم الگو با مفعول» را برای تعیین ترتیب واژه در زبان ها معرفی کرده و نیز «نظریه هسته وابسته» گرینبرگ (1963) را موردانتقاد قرار داده و با ارائه «نظریه سوی انشعاب» به این نتیجه رسیده است که زبان ها تمایل دارند راست انشعاب یا چپ انشعاب باشند. بر این مبنا در پژوهش حاضر بر روی زبان ارمنی شرقی برآنیم تا به پرسش زیر بپردازیم: زبان ارمنی شرقی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا و همچنین در مقایسه با زبان های جهان به کدام یک از رده های مفعول فعل یا فعل مفعول تعلق دارد؟ در رسیدن به هدف پژوهش، نوزده جفت از هم بستگی های درایر که در گونه ارمنی شرقی دارای مصداق هستند، با استناد بر داده های زبانیِ گردآوری شده به روش مصاحبه و نیز از متون مکتوب این گونه زبانی، موردبررسی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نمایانگر آن است که زبان ارمنی شرقی نسبت به زبان های «اروپا آسیا»، چهارده مؤلفه از مؤلفه های زبان های با ترتیب مفعول فعل قوی و پانزده مؤلفه از مؤلفه های زبان های با ترتیب فعل مفعول قوی و در مقایسه با زبان های «جهان»، چهارده مؤلفه از مؤلفه های زبان های با ترتیب مفعول فعل قوی و 14 مؤلفه از مؤلفه های زبان های با ترتیب فعل مفعول قوی را دارد. نتایج همچنین نشان می دهند که ارمنی شرقی در مقایسه با زبان های «اروپا آسیا» به زبان های با ترتیب فعل مفعول قوی و در مقایسه با زبان های «جهان»، به هر دو گروه زبان های با ترتیب مفعول فعل قوی و فعل مفعول قوی گرایش دارد. برمبنای نتایج پژوهش می توان اذعان داشت که زبان ارمنی شرقی برخلاف ادعای درایر (1992) تمایل به راست انشعاب بودن یا چپ انشعاب بودن ندارد و می توان وضعیتی بین این دو یعنی رده «بینابین» را به عنوان رده ای مستقل برای ارمنی شرقی درنظر گرفت.

رده شناسی زبان شاخه ای از دانش زبان شناسی است که به مطالعه شباهت ها و تفاوت های نظام مند میان زبان های نظام مند دنیا و مقایسه ساختار های صرفی و نحوی آنها فارغ از پیشینه می پردازد. پژوهش حاضر در چارچوب مقاله درایر ترتیب واژه ها را در زبان خُلُصی بررسی کرده است. شیوه گرد آوری داده ها از طریق ضبط پاسخ های گویشوران به پرسش نامه و همچنین مصاحبه با آنها بوده است. یافته ها نشان دادند که خُلُصی در مقایسه با زبان های اروپا آسیا، با برخورداری از 14 مؤلفه فعل پایانی قوی و 14 مؤلفه فعل میانی قوی، میان مؤلفه ها توازن دارد. در مقایسه با زبان های جهان، این زبان با داشتن 15 مؤلفه فعل پایانی قوی و 17 مؤلفه فعل میانی قوی، همانند زبان فارسی گرایش به سوی رده فعل میانی نشان می دهد. با توجه به تعداد مؤلفه ها در هر دو گروه از زبان ها، درمی یابیم که خُلُصی در مقایسه با زبان فارسی، به لحاظ ترتیب واژه دستخوش تحولات کمتری شده است.

رده شناسی به دنبال دسته بندی زبان های جهان و یافتن روابط موجود میان آنها به لحاظ ساختارهای دستوری و ارائه اهمیت های رده شناختی آنها است. رده شناسی کاربردهای گوناگونی در زبان شناسی امروز دارد. مطالعه ساختاری زبان های مختلف ازجمله زبان های باستانی، می تواند به تکمیل کردن طبقه بندی زبان ها کمک نماید. این مقاله به تحلیل رده شناختی فرگردهای دوم، سوم و ششم وندیداد اوستا اختصاص دارد. مطالعه بر آن بوده است با تحلیل نحوی داده ها، جایگاه این زبان را در رده های فعل پایانی قوی یا فعل میانی قوی با نگاه رده شناختی معین سازد. آوانویسی متن اوستایی به شیوه بارتلمه بوده و داده های مورد مطالعه از نسخه گلدنر، انتخاب شده است. حجم جامعه مورد بررسی در پژوهش، شامل 15 درصد از حجم کل وندیداد است. پس از تفکیک بندها، آرایش انواع جمله و سازه های نحوی، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. در بخش بررسی جمله ها، نقش های اصلی عناصر جمله تعیین شد. در بخش تحلیل سازه ها نیز بر اساس آرایش هسته گروه و وابسته های آن طبق مولفه های 24گانه ترتیب واژه درایر صورت گرفت. نتایج حاکی است که این زبان در مقایسه با زبان های منطقه اروپا-آسیا دارای 13 مولفه از مولفه های زبان های فعل پایان قوی(فعل پس از مفعول) و برخوردار از 15 مولفه از مولفه های زبان های فعل میانی قوی (فعل پیش از مفعول) می باشد. همچنین این زبان در مقایسه با زبان های جهان، 13 مولفه از مولفه های فعل پایانی قوی و 16 مولفه از مولفه های فعل میانی قوی را داراست. بنابراین زبان اوستایی وندیداد در مقایسه با زبان های منطقه خود(اروپا- آسیا) و زبان های جهان، به زبان های فعل میانی قوی گرایش دارد.

رده شناسی زبان مطالعه نظام مند تنوعات زبانی است و ترتیب واژه یکی از مباحث اصلی مطرح در آن به شمار می آید. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که گونه های زبانی منطقه چرداول در استان ایلام به کدام رده زبانی تعلق دارند و کدام ویژگی های رده شناختی بر ترتیب واژه ها و سازه های نحوی این گونه ها ناظر است. این پژوهش با مبنا قراردادن چارچوب مطرح شده در پژوهش دبیرمقدم، به مطالعه مؤلفه های ترتیب واژه در زبان های چرداول در شمال استان ایلام پرداخته است که چند گونه از زبان های کردی، لکی و لری را شامل می شود. به این منظور، 24 مؤلفه ترتیب واژه در سه زبان مذکور بررسی شد و در هرمورد با ارائه مثال از گونه های زبانی، وضعیت هر مؤلفه مشخص شد. بررسی این 24 مؤلفه نشان داد که سه گونه زبانی بررسی شده در منطقه جغرافیایی چرداول از همگرایی بالایی برخوردارند که این مسئله خود جلوه ای از ’رده شناسی منطقه ای‘ محسوب می شود. مقایسه مؤلفه های ترتیب واژه در سه گونه زبانی بررسی شده با زبان های اروپا آسیا نشان داد که این سه گونه طبق 17 مؤلفه از 24 مؤلفه در رده زبان های فعل میانی قوی قرار می گیرند.  مقایسه این گونه ها با زبان های جهان نیز، زبان های کردی، لری و لکی در منطقه چرداول را طبق 19 مؤلفه در رده فعل میانی قوی قرار می دهد.