مطالب مرتبط با کلیدواژه

فتوحات اسلامی


۱.

نخستین مراحل ورود اسلام به هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۷۷ شماره ۶۴

کلیدواژه‌ها: امویان فتوحات اسلام در هند محمد بن قاسم ثقفی فتوحات اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰۱ تعداد دانلود : ۱۵۶۸
در این مقاله نخست درباره مقدمات فتح سند سخن به میان آمده است . سپس فتوحات 7 ساله محمد بن قاسم ثقفی در قسمتهای غربی هند دنبال شده و سرانجام اوضاع سیاسی متصرفات اسلامی در هند بعد از بر کناری محمد ابن قاسم از سوی سلیمان بن عبد الملک تا اوایل خلافت اسلامی عباسیان مورد بررسی قرار گرفته است.
۲.

دعوت ایرانیان به قبول اسلام از نخستین تهاجم مسلمانان تا جنگ قادسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و تمدن اسلامی بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: فتوحات اسلامی فتح ایران روایت های فتوح دعوت به اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸۳ تعداد دانلود : ۱۲۸۲
فراخوان پیروان ادیان دیگر به قبول اسلام که اصطلاحا «دعوت» خوانده می شود، در بیشتر موارد با سه پیشنهاد: قبول اسلام، پرداخت جزیه یا جنگ همراه بوده است. پیشنهاد قبول اسلام به ایرانیان نیز به تفصیل در گزارش های متعدد آمده است. محتوای این گزارش ها دارای دو وجه متمایزند: وجه صوری و عینی رویداد ها و دیگر، وجه دینی، معنوی و گرایش ها و بینش های راویان آنها. گزارش های مختلف و وجود دیدگا ه های متضاد درباره یک رویداد سوال هایی برانگیخته است. نت برخی از این گزارش ها را جعلی و مساله دعوت در منابع را مضامینی داستانی و آنها را فاقد اصالت و مصداق عینی می شمرد؛ اما با نقد ابعاد مختلف دینی، اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی محتوای گزارش ها و تحلیل مضمون نامه ها و گفتگوهای فرستادگان مسلمانان، به ویژه تحلیل رویارویی اعراب با رستم فرخ زاد، و نیز ملحوظ داشتن حواشی مربوط به جلوس یزدگرد معلوم می گردد که هرچند عرضه دعوت- یعنی نقطه ثقل گزارش های فتوح- در هر رویارویی ممکن نبوده، اما ادعای مجعول بودن آن را نیز نمی توان تایید کرد.
۳.

امحای کتابخانه های ایران و اسکندریه در حمله اعراب(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مسکویه دانشگاه آزاد ری زمستان ۱۳۸۶ و بهار ۱۳۸۷ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: فتوحات اسلامی سوزاندن کتابخانه اسکندریه خلیفه عمربن خطاب بدعت کتاب سوزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۱۳ تعداد دانلود : ۱۸۳۹۲
حاکمان پس از رحلت پیامبر(ص) به این فکر افتادند که حدود مرزهای حکومتی خویش را توسعه دهند. لذا اقدام به لشکرکشی های وسیعی به سرزمین های ملل مختلف نمودند. از جمله اقدامات صورت گرفته ، که خارج از اصول و ضوابط قرآنی نیز بوده ، حوادث امحای مظاهر تمدنی و فرهنگی سایر ملل است، که سوزاندن کتاب های کتابخانه اسکندریه و به آب ریختن کتاب های موجود در ایران ، توسط سپاهیان عرب ، از برجسته ترین و بحث برانگیزترین این اقدامات بوده است. مدارک مستند موجود دال بر وجود ده ها کتابخانه عظیم در ایران و اسکندریه، مقارن با حمله اعراب ، به دستور عمربن خطاب در سرزمین های تسخیرشده از یک سو ، اسناد و کتب تاریخی موجود مبنی بر سوزاندن این کتابخانه ها به دست سپاهیان عرب از سوی دیگر ، وجود روحیه کتاب ستیزی عرب بدوی و حقیر شمردن امر تعلیم و فرهنگ کتابت ، به علاوه بافت روان شناختی خلفای بعد از پیامبر(ص) مبنی بر عدم تحمل هرگونه اندیشه مخالف و متکثر و نیز امحاء و احراق احادیث مکتوب نبوی و قرآن های موجود نزد صحابه، به دستور سه خلیفه نخست ، از جمله شواهد محکم و غیرقابل انکار در وقوع این حادثه تاریخی است. علت اصلی نشانه گرفتن انگشت اتهام به سوی اسلام و قرآن در حوادث کتاب سوزی سرزمین های ایران و اسکندریه توسط سپاهیان عرب ، عدم آگاهی عمیق پژوهشگران غربی از جریان انحرافی بوجود آمده در مسیر تحقق مدینه فاضله نبوی و به تعویق افتادن طرح قرآن در اجرای آرمان شهر جهانی علوی به واسطه احیای مجدد اصول عرب بدوی بر آمده از جریان سقیفه است .
۴.

تأثیر فتوحات اسلامی و سیاست های مالی تازیان مسلمان بر کشاورزی خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۷ (پیاپی ۱۱۷)

کلیدواژه‌ها: کشاورزی خوزستان فتوحات اسلامی سیاست های مالی کلیومتریکس

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان اموی اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی اقتصادی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
  4. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران
تعداد بازدید : ۱۵۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۶۴
استان خوزستان از دیرباز به دلیل وجود رودخانه های پر آب و زمین های پست و جلگه ای، یکی از مستعدترین نواحی ایران از نظر کشاورزی بوده است. با توجه به این بستر مناسب، از دیرباز کشاورزی در این منطقه رواج داشته و واجد نقشی حیاتی برای ساکنان آن بوده است. که البته با توجه به تحولات تاریخی هر برهه ی زمانی (همچون امنیت، فعالیت های عمرانی حکومت ها، سیاست های مالیاتی) رشد یا رکود در کشاورزی این استان مشاهده شده است. یکی از وقایع تعیین کننده در تاریخ خوزستان فتح آن توسط تازیان مسلمان است. آن ها در اواخر سال 15ق به خوزستان وارد و طی دو سال نبرد شدید، موفق به فتح خوزستان شدند. چون اکثر خوزستان با جنگ فتح شد، بر مبنای این شیوه ی فتح، مالیات هایی بر کشاورزان خوزستانی بسته شد. پرسشی که این پژوهش در پی پاسخ به آن می باشد این است: فتح خوزستان توسط تازیان مسلمان و سیاست های مالیاتی آن ها چه تأثیری بر اوضاع کشاورزی خوزستان نهاد؟ فرضیه تحقیق آن است که برخلاف نظر مشهور که مبدأ زوال کشاورزی خوزستان را در حمله تازیان می دانند، ویرانی در شبکه آبیاری، گسترش باتلاق ها و در نتیجه زوال کشاورزی خوزستان از اواخر عهد ساسانی آغاز شده بود، اما این زوال با ورود مسلمانان شدت یافت. روش کار در این پژوهش توصیف و تحلیل اطلاعات تاریخیِ منابع دست اول است که با کمک روش اقتصادسنجی (کلیومتریکس) به تحلیل داده ها پرداخته شده است. یکی از یافته های پژوهش این است که با توجه به نرخ مالیات پرداختی می توان به روش کلیومتریکس میزان رونق کشاورزی یک منطقه را بررسی کرد. یافته دیگر آن که، حمله عرب بلافاصله موجب زوال کلی کشاورزی در خوزستان نشد. بلکه این زوال از نیمه دوم قرن یکم قمری آغاز شد.
۵.

زمینه های تاریخی فتوحات اسلامی در ایران: فروپاشی نظم سیاسی دولت ساسانی بر اساس منابع کتبی و داده های سکه-شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: فتوحات اسلامی منابع کتبی مدارک سکه شناختی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان ساسانی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و ایران کلیات
تعداد بازدید : ۱۳۵۷ تعداد دانلود : ۱۱۶۷
فتوحات اسلامی در ایران در پادشاهی یزدگرد سوم (632-651 م.) و به ویژه تسخیر بخش عمده آن در کمتر از یک دهه، گویای آن است که دولت ساسانی در آن هنگام توان نظامی و دفاعی خود را، آن چنان که در دوره های پیشین می بینیم، از دست داده بوده است. متون تاریخی سده های نخستین اسلامی که از دیرباز منابع پر استناد تاریخ پژوهان معاصر شمرده می شوند، این فرض را تأیید می کنند. این منابع، از یک آشفتگی سیاسی پس از مرگ خسرو دوم (590-628 م.) سخن می گویند که در طی آن، شماری پادشاه و ملکه به مدت کوتاهی به پادشاهی رسیدند. آنچه این منابع نمی گویند، میزان اقتدار سیاسی و حدود قلمرو جغرافیایی آن هاست و این موضوعی است که در سکه های این دوره- که از مراجعه به آن ها غفلت شده است- به روشنی بازتاب یافته است. داده های سکه شناسی و مقایسه آن ها با منابع کتبی در این مقاله، نشان می دهد که پادشاهان این دوره که به کوتاهی و اغلب هم زمان بر چند ایالت فرمان می راندند، به سبب محدودیت منابع انسانی و مالی، قادر به تثبیت اقتدار سیاسی و نظامی خود نبودند. آنگاه که یزدگرد سوم هم زمان با فتوحات مسلمانان به پادشاهی رسید، دولت ساسانی مدت ها بود که بر اثر عوامل گوناگون در حال زوال و فروپاشی بوده و توان سیاسی و نیروی نظامی خود را از داده بود.
۶.

درآمدی بر کتابشناسی توصیفی فتوح نگاری اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ آذر و دی ۱۳۹۰ شماره ۵ (پیاپی ۱۳۱) 105 - 116

کلیدواژه‌ها: فتوح نگاری اسلامی کتاب شناسی توصیفی فتوحات اسلامی معرفی کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۳۵۹
فتوح اسلامی از دو زاویه قابل ملاحظه اس ت.نخست از آن جهت که فتوح ایران، نقطه عطفی در تحولات فرهنگی و تمدنی آن به شمار میرود؛ دوم از آن جهت که مسأله فتح و گسترش قلمرو جغرافیایی ی ک پدیده تاریخیدینی و از مسائل مهم حقوق بین الملل اسلامی و غیر اسلامی می باشد.معرفی و بررسی منابع فتوح نگاری یکی از آغازین گام ها جهت شناسایی زوایای پنهان منابع مذکور است.نویسنده در مقاله حاضر پیش از پرداختن به نقد و بررسی منابع فتوح نگاری، نحوه گردآوری و تدوین روایات فتوح، نخستین اسناد و مرا کز فتوح نگاری را بیان می دارد.در ادامه، به کتاب هایی که برای پژوهش در این زمینه قابل استفاده اند در حوزه های فقهی، حدیثی، تاریخی، رجال، تراجم و انساب، سیره شناختی، تاریخ عمومی، تاریخ محلی، جغرافیایی و کتابشناسی ها، اشاره می کند.در انتها، با ذکر پژوهش های نوین در این عرصه، مقاله خویش را به پایان می رساند.
۷.

جایگاه تفلیس در قلمرو اسلامی از آغاز فتوحات تا اوایل قرن ششم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 221 - 256

کلیدواژه‌ها: تفلیس قفقاز ماورای قفقاز گرجیان فتوحات اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۴۷۵
در فتوحات اسلامی قرن اول هجری، بخش های شرقی و جنوبی قفقاز به قلمرو جهان اسلام پیوست. تفلیس مرکز گرجستان کنونی به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای قفقاز، نقش مهمی در رویدادهای این منطقه داشته است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی می کوشد ضمن تبیین جایگاه این شهر در فتوحات اسلامی در قفقاز، نقش آن را در رویدادهای پس از فتح تا قرن ششم هجری بررسی کند. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، تفلیس بلافاصله پس از فتح به مرکز غازیان مسلمان در برابر گرجیان مسیحی و اقوام شمال قفقاز تبدیل گردید و سازمان دهی بخشی از حملات مسلمانان به شمال قفقاز در این شهر انجام می شد. با ضعف خلافت عباسی، خاندان حکومت گر مستقلی در این شهر قدرت یافت، اما مقاومت آن در برابر تهاجم گرجیان غیرمسلمان تا قرن ششم هجری ادامه یافت. در اوایل قرن ششم هجری، اختلافات داخلی حاکمان مسلمان، فرصتی فراهم آورد تا گرجیان در سال 515 ق. با تصرف تفلیس، این شهر را به پایگاهی برای حمله به دیگر سرزمین های اسلامی مبدل کنند
۸.

نقد و بررسی مهم ترین رویدادهای دوران حکومت خلیفه دوم

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ ویژه تاریخ اسلام 139 - 169

کلیدواژه‌ها: رویدادهای صدر اسلام خلیفه دوم فتوحات اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۴ تعداد دانلود : ۳۹۴
بررسی تاریخ خلفا در صدر اسلام و وقایع اتفاق افتاده در آن عصر، نزد مورخان مسلمان دارای اهمیت است. رویدادها و سیاست های برجسته و خاصی همچون امور نظامی، فرهنگی و اجتماعی و سیاسی مختلف، در عصر خلیفه دوم (13-23 هجری) صورت پذیرفت که در منابع تاریخی انعکاس گسترده ای داشته است. ازاین رو تأمل بیشتر و بررسی رویدادهای آن عصر ضروری به نظر می رسد. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، در ابتدا با زندگانی و شخصیت خلیفه دوم بر اساس منابع شیعی و اهل سنت، آشنا گشته و با بررسی رویدادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اتفاق افتاده در خلال سال های 13 تا 23 هجری قمری و تأثیرات آن در مناسبات جامعه اسلامی در آن دوره و ادوار بعد و نقش خلیفه دوم در آن رویدادها، به بیان چگونگی اقدامات و نقد عملکرد وی خواهیم پرداخت. استمرار فتوحات در سرزمین های اسلامی، تأسیس دیوان بیت المال و تقسیم نابرابر آن در بین صحابه و مردم عادی، رسمیت بخشیدن به تقویم هجری قمری، منع نشر احادیث پیامبر9، ترویج قصه گویی، اجتهاد مقابل نص و سنت کردن برخی از امور و تأسیس شورای برای انتخاب خلیفه بعد، از مهم ترین اقدامات خلیفه دوم در آن عصر بوده که تا اعصار بعد نیز در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی تأثیر داشته است.
۹.

بررسی مقایسه ای روایت های متفاوت تاریخ نگاران قرن های سوم و چهارم هجری از رویدادهای قفقاز در دو قرن نخست هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۴) 113 - 134

کلیدواژه‌ها: قفقاز تاریخ نگاری اسلامی فتوحات اسلامی رویداد بلنجر خاقان خزر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۴۰۱
بررسی منابع تاریخی حوزه قفقاز در قرن های سوم و چهارم هجری نشان می دهد در پاره ای روایت های مربوط به این منطقه مانند فتح قفقاز، رویداد بلنجر، فتح البیضاء و دامادی خاقان خزر آشفتگی هایی وجود دارد. این پژوهش می کوشد با روش وصفی تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای و با هدف روشن تر ساختن تاریخ نگاری قفقاز در حوزه خلافت شرقی با بررسی مقایسه ای منابع مختلف و آرای پژوهش گران حوزه قفقاز با نگاهی تازه به واقعیت این رویدادها و زمان دقیق آن بنگرد. این پژوهش نشان می دهد که در موارد اختلافی، تردیدی در اصل رویداد در منابع وجود ندارد ولی گاه، خطاهایی در انتساب برخی رویدادها به اشخاص و یا زمان وقوع رویدادها به چشم می خورد که با بررسی های دقیق تاریخی می توان آنها را برطرف ساخت
۱۰.

اهمیت گزارش مورخان ارمنی در ثبت حوادث فتوحات اعراب در دو قرن اول هجری (با استناد به دو کتاب تاریخ سبئوس و تاریخ غِوُند)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۸۲-۶۵

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری اسلامی تاریخ سبئوس تاریخ غِوُند فتح ایران فتوحات اسلامی منابع ارمنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۷۹
آغاز فتوحات اعراب مسلمان و فروپاشی امپراتوری ساسانی نقطه عطفی در تاریخ ایران و مناطق پیرامون آن است. فتوحات اسلامی سرفصل جدیدی از حوادث تاریخ اسلامی را رقم زده است. ثبت این حوادث توسط مورخان عرب و ایرانی با دو قرن تأخیر انجام شد. در این حین مورخان ارمنی به ویژه سبئوس و غوند که در قرن 7 و 8 میلادی به ثبت و ضبط این وقایع پرداختند، اولین مورخان غیرمسلمان در حوزه تاریخ نگاری فتوحات اسلامی هستند. در حوزه فتوحات اعراب خصوصاً فتح ایران، گزارش های گوناگونی به قلم مورخان عرب و ایرانی ارائه شده است. این گزارش ها با فاصله زمانی بسیار زیاد پس از وقوع حوادث، روایت شفاهی چند نسل و تحت تأثیر باورهای اعتقادی و هویتی راویان ارائه شده است. سؤال پژوهش حاضر این است که گزارش های منابع ارمنی سده 7 و 8 میلادی درباره فتوحات اعراب مسلمان حاوی چه ویژگی هایی است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که گزارش های منابع دست اول ارمنی در مورد استفاده مورخان مسلمان قرار گرفته است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تطبیقی و با استناد به گزارش های تاریخ سبئوس و تاریخ غِوُند انجام شده نشان می دهد که گزارش های مورخان ارمنی درباره فتوحات اعراب از لحاظ زمانی هم عصر فتوحات اسلامی و از نظر اعتقادی و هویتی بی طرفانه تر نوشته شده است.
۱۱.

واکاوی سبک زندگی در چهار قرن نخست هجری (مطالعه موردی تحلیل روایات مکان نظافت در منابع روایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۷ 155 - 171

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی قرون نخستین اسلامی فتوحات اسلامی نظافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۴۵
واکنش مسلمانان در دوره های پس از فتوحات اسلامی به پدیده های وارداتی مانند نظافت، نمونه ای از تغییرات سبک زندگی در چهار قرن نخست هجری است که در این پژوهش، از رهگذر روایات اسلامی و گزارش های تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است. توجه گسترده به موضوع نظافت از جمله حمام در آن دوران، نشان دهنده آن است که برخی مفاهیم ناظر به سبک زندگی در چهار قرن نخست، در متن و زمینه فرهنگ مصرف گسترش پیدا کرده و باعث ایجاد تنوع در فعالیت های عمومی مسلمانان گردیده است؛ به گونه ای که با دگرگونی ذائقه ها و ارزش های شخصی، الگوهای جدیدی در زندگی افراد پدید آورده است. از نظر متشرعان و بزرگان دینی، پیدایش شیوه های متمایز در موضوع نظافت بعد از فتوحات اسلامی که با طبایع فردی و هوس های مصرفی طبقات متوسط مسلمانان سازگار شده بود، به فروریزی نظام حیا و عفت عمومی منجر می گردید و فرهنگ وارداتی حمام های عمومی، باعث تنزل معیارها و سطوح فرهنگی والای اسلامی می شد و نسل های جدید را به بی مبالاتی فزاینده ای معطوف می نمود؛ از این رو ترس و نگرانی از امکانات فرهنگی بیگانه که به جوامع سنتی مسلمانان وارد شده بود آنان را به مقاومت برمی انگیخت؛ با این حال، امکان گفتگو در استفاده از این تسهیلات، موافقانی در این زمینه پدید آورد که به زندگی غنی تر و پیچیده تر می اندیشیدند؛ چنان که برای نمونه متن روایات حمام نشان از آن دارد که تغییرات سبک زندگی در مواجهه با پدیده نوین حمام های عمومی، در چهار قرن نخست به تدریج بهبود یافته و احکام سخت گیرانه نخستین را جز در ارتباط با زنان ملغی کرده است.
۱۲.

درباره اشکال ها و نقایص بی شمار ترجمهکتاب اعراب و ایرانیان؛ بر اساس روایت فتوحات اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۵ خرداد و تیر ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۰۶) 317 - 342

کلیدواژه‌ها: نقد و بررسی کتاب اعراب ایرانیان فتوحات اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۴۵
کتاب «اعراب و ایرانیان؛ براساس روایت فتوحات اسلامی» اثری است تخصصی در واکاوی رخدادهای موسوم به فتوحات اعراب در ایران که مترجمی ناآشنا با قواعد ابتدایی تاریخ، نسبت به ترجمه آن اهتمام ورزیده و ماحصل کار او، چیزی جز سیاهه ای از اغلاط فاحش نیست. در این فصل، سعی بر آن شده است تا اشکالات و نقایص عدیده ترجمه کتاب معین گردد، تا بلکه خوانندگان و علاقه مندان نامتخصص دریابند که داخل شدن در امور تخصصی علوم دیگر، بی آنکه اندک آشنایی با ابتداییات آن علوم در اندوخته دانشی ایشان باشد، به چه فجایع علمی خواهد انجامید. امید راقم این سطور آن است که این مَثَل، عبارت آموز ایشان باشد.  
۱۳.

فرایند ادغام اشخاص حماسی - تاریخی ایران باستان در تاریخ اسلامی جهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه فرهنگستان دوره ۲۱ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) ویژه نامه تحقیقات ادبی 11 - 30

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری اسلامی امپراتوری اسلامی روایات مذهبیِ یهودی مسیحی فتوحات اسلامی شخصیت های حماسیِ ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۴
گسترش مرزهای امپراتوری اسلامی تحوّلی در تاریخ نگاری اسلامی به وجود آورد. تاریخ  که بدواً تنها با حوادث حیات و فعّالیت های رسول اکرم (ص) سر و کار داشت، به یک روایت جامع از تاریخ جهان تبدیل شد. گزارش قرآن و کتب آسمانی دیگر در روایت حوادث بعد از طوفان نوح اساساً یکسان بود؛ زیرا تمام بنی بشر از بازماندگان نوح به شمار می رفتند. این گزارش باید با داستان های اقوامی که تحت تسلّط مسلمانان در آمده بودند هماهنگ شود تا از مجموع آن ها روایت جامعی از تاریخ عمومی جهان پدید آید. مورّخان مسلمان به ادغام داستان های ایرانیان و رومیان در تدوین تاریخ عمومی جهان پرداختند. در مورد ایران که تاریخ باستان خود را به صورتی بسیار منظّم حفظ کرده بود، شخصیت های داستانی ایرانی با شخصیت های تاریخ مذهبی اسلام هماهنگ شدند و از این هماهنگی روایت منسجمی از تاریخ جهان پدید آمد. مشابه این فرایند، هنگامی که رومیان به دین مسیح گراییدند، پیش آمده بود. در آغاز قرن چهارم میلادی مورّخان مسیحی روایات باستانی روم و یونان را در روایات تورات و انجیل ادغام کردند. بعد از سقوط امپراتوری روم در قرن پنجم میلادی نیز بسیاری از داستان های پهلوانی فاتحان ژرمن در تاریخ جهانی مسیحیان پذیرفته شد. بنابراین، مرتبط شدن بعضی شاهان و پهلوانان ایران باستان با اشخاصی که در تاریخ مذهبی اسلام ذکر شده اند مطلب عجیب یا غیرمتعارفی نیست. در این مقاله شواهدی در اثبات این مطلب از تحقیقات مورّخان مسلمان و غیرمسلمان قدیم و جدید و متون کهن اسلامی و مسیحی عرضه شده است.