ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

پژوهش حاضر با هدف شناسایی «عوامل موثر در بهبود کیفیت ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از دیدگاه مدیران و دبیران مرد پایه سوم متوسطه شهر یزد در سال تحصیلی 89-88» انجام گرفت. در این راستا پژوهش حاضر نقش عوامل سازمانی، روانی، فیزیکی و طراحی سوالات آزمون در بهبود کیفیت ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را مطالعه نمود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران و دبیران مرد پایه سوم متوسطه شهر یزد در سال تحصیلی 89-88 بود، که از این تعداد 22 نفر مدیر و 150 نفر دبیر به صورت تصادفی انتخاب گردیدند. روش تحقیق توصیفی- پیمایشی و ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته با 46 سوال بسته پاسخ بود. روایی پرسشنامه به صورت صوری ارزیابی گردید، و اعتبار آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای مدیران و دبیران 0.93 برآورد گردید. داده های حاصل از پژوهش با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد. بر اساس نتایج حاصله از تحقیق مشخص گردید که آزمودنی ها میزان تاثیر عوامل سازمانی، روانی، فیزیکی، طراحی سوالات آزمون را در بهبود کیفیت ارزشیابی پیشرفت تحصیلی بیش از حد متوسط دانسته اند.نمونه مدیران و دبیران بیشترین میزان تاثیر را به عوامل روانی با میانگین 3.94 و کمترین میزان تاثیر را به عوامل سازمانی با میانگین 3.60 نسبت دادند. در خصوص عوامل طراحی سوالات آزمون برحسب سمت پاسخگویان (مدیر، دبیر) و عوامل فیزیکی برحسب ناحیه (یک و دو) از لحاظ میزان تاثیر این عوامل در بهبود کیفیت ارزشیابی پیشرفت تحصیلی تفاوتها معنادار بود، و در خصوص سایر عوامل برحسب سمت، ناحیه، تحصیلات و سابقه خدمت تفاوت معناداری مشاهده نشد.

چکیده: پژوهش حاضر معطوف به ارزشیابی برنامه درسی قرآن پایه چهارم اعم از برنامه درسی مصوب، اجرا شده و کسب شده است. روش انجام پژوهش از نوع مطالعات ارزشیابی که با روش آمیخته به صورت تحلیلی –توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان پایه چهارم سراسر کشور در سال تحصیلی 81-80 است. نمونه گیری به صورت نمونه برداری تصادفی - طبقه ای و نمونه گیری خوشه ای با توجه به ویژگی های نمونه انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اهداف در حیطه شناختی، مهارتی، نگرشی بطور گسترده در راهنمای برنامه قرآن لحاظ شده است ولی بسیاری از آنها در طرح ریزی برنامه مورد استفاده قرار نگرفته است. اهداف در حیطه عاطفی در سطوح پایین تنظیم شده است، و همچنین در سطوح مختلف به صورت تحلیلی و تفسیری مرتبط با یکدیگر نیستند. این اهداف به صورت بخشهای جدا از هم (شناختی، مهارتی، نگرشی) تنظیم شده است و بین اجزاء ارتباطی وجود ندارد و با ارزشهای اخلاق دینی و رفتارهای اجتماعی ارتباط کمتری دارد. برای دستیابی به اهداف آموزش قرآن حدود 27 درصد معلمین 2 ساعت را مشروط بر کم کردن حجم کتاب لازم دانسته اند. در برنامه قرآن بر حجم فراوان مطالب و سطوح پایین یادگیری تأکید شده است و در بکارگیری ارزشهای دینی در موقعیت های مختلف توفیق چندانی حاصل نشده است. در تنظیم محتوای برنامه قرآن روش های سنتی غالب است. بر همین اساس راهکارهایی برای بازنگری در برنامه درسی مصوب و اجرا شده و کسب شده در عناصر اهداف، محتوا، روشهای آموزشی و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ارائه شده است.

این پژوهش با هدف بررسی مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در پایه های اول تا سوم مدارس ابتدایی، به روش توصیفی- پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش محدود به معلمان و مدیران آموزشگاه های مجری ارزشیابی کیفی توصیفی در ناحیه ی چهار اصفهان (663 نفر) است. نمونه آماری پژوهش شامل 113 نفر معلم و 27 نفر مدیر آموزشگاه به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب گردید. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد. روایی پرسشنامه توسط افراد صاحب نظر تأیید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ به میزان 875/0 تعیین گردید. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و به کمک آزمون t مستقل و نیز t تک متغیره برای متغیرهای دو سطحی و آزمون تحلیل واریانس برای متغیرهای چند سطحی انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد: میزان مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در ارتباط با هر چهار مؤلفه مورد بررسی بالاتر از حد متوسط است. همچنین، بین دیدگاه پاسخگویان با توجه به عوامل جمعیت شناختی(جنس، سمت، تحصیلات و سابقه خدمت)تفاوت معناداری ملاحظه نشده است. مؤلفه های بررسی شده عبارتند از: 1) عناصر برنامه درسی شامل: اهداف، محتوا، روش های یاددهی یادگیری و زمان؛ 2) فراهم سازی پیش نیازها، شرایط، امکانات محیط و منابع آموزشی؛ 3) دانش، مهارت های فعلی معلمان و مدیران و آموزش های ضمن خدمت و 4) روش ها و ابزارهای گردآوری، نگهداری و سامان دهی داده ها هستند.

هدف اصلی از بکار گیری آزمون های پیشرفت تحصیلی، ارزیابی آموخته های تحصیلی یادگیرندگان می باشد. اطلاعات حاصل سنجش شاخصهای روانی تربیتی عمدتاً جهت تصمیم گیری برای افراد بکار گرفته می شوند. بواسطه ماهیت متغیر های مورد مطالعه و همچنین ویژگی های ابزار های اندازه گیری، همواره زمینه برای حضور عوامل خطا در فرایند اندازه گیری و جود داشته و کمترین نتیجه این امر ابهام و بی دقتی در اندازه گیری و براورد متغیر های مورد مطالعه می باشد. سیستم های مبتنی بر منطق فازی با بهره مندی از روش های نوین محاسبات ریاضی در تلاش اند تا حدی از ابهام موجود در فرایند اندازه گیری متغیر های مورد نظر را کاهش دهند. منطق نوظهور و پرکاربرد «منطق فازی» در سنجش مسائل و الگوهای کیفی، کاربرد فراوانی دارد و پاسخگوی مسائل زیادی در رشته های علوم انسانی بویژه روانشناسی و علوم تربیتی است. دراین پژوهش با استفاده از منطق فازی، نتایج غیرقطعی حاصل از ابزارهای سنجشی (آزمونها) با حذف برخی از متغیرهای مداخله گر، قطعیت یافته و نتایج دو روش سنتی و پیشنهادی فازی (مبتنی بر سیستم های فازی)، برای نمونه 22 نفره از دانشجویان دوره کارشناسی مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

هدف کلی از انجام این پژوهش طراحی الگوی مناسب ارزشیابی پیشرفت تحصیلی رشته های گروه فنی و مهندسی براساس تجارب زیسته اساتید و دانشجویان می باشد. از این رو در مقاله حاضر مبتنی بر پژوهش پدیدار شناختی به توصیف، تبیین و تفسیر تجارب زیسته اساتید رشته های فنی و مهندسی درخصوص ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در جهت ارائه الگو اقدام گردید. شرکت کنندگان در این پژوهش اساتید رشته های فنی و مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب بودند که با روش نمونه گیری هدفمند طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته بود. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات روش کدگذاری موضوعی و استفاده از روش هفت مرحله- ای کلایزی بود، برای تعیین اعتبار یافته از روش سه سوسازی و روایی بازسازی واقعیت و برای افزایش پایایی پژوهش مصاحبه ها با یک برنامه قبلی در یک فضای مناسب و رعایت شرایط مصاحبه با راهنمایی های لازم و به دور از سوگیری و اعمال نظر خاصی انجام می گرفت. نتایج براساس تجارب زیسته اساتید و دانشجویان نتایج نشان داد که اساتید نقش بی بدیل آزمون میان ترم در ارزشیابی عملکرد تحصیلی، الزامی بودن آزمون های کوتاه کلاسی، ارزشیابی کنش متقابل، صریح نبودن معیارهای ارزشیابی، رهایی از حصار ارزشیابی پایانی، ارزشیابی مستمر شرط تحقق ارزشیابی جامع، ارزشیابی مهارتی، تنوع و تعدد در ارزشیابی، ارتباط ارزشیابی با حجم محتوا و غیره جزو تجارب خود قلمداد نمودند. درنهایت براساس تجارب زیسته اساتید ودانشجویان الگوی اختصاصی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی رشته های فنی و مهندسی ارائه شد.

تحقیق حاضر با هدف تعیین روش های نظارت بر فرآیند اجرای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی توصیفی در مدارس دوره ابتدایی استان خراسان جنوبی انجام گرفت. روش پژوهش در این تحقیق توصیفی –پیمایشی است.جامعه آماری کلیه معلمان استان خراسان جنوبی بالغ بر843نفر و مدیران ابتدایی خراسان جنوبی266نفر و تعداد سرگروه های آموزشی ابتدایی استان خراسان جنوبی40نفر باشد.از شیوه های نمونه گیری، روش طبقه ای متناسب با حجم و تصادفی ساده استفاده شده است ونمونه ی انتخابی با حجم 265نفر از معلمان پایه های اول ،دوم و سوم مقطع ابتدایی و 159 نفر از مدیران مدارس ابتدایی و 36 نفر از سرگروه های آموزشی ابتدایی بادر نظرگرفتن جنسیت و پایه تحصیلی می باشد.جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. اطلاعات بدست آمده در این پژوهش با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی نسبی، تدوین جدول، انحراف استاندارد و میانگین) و آمار استنباطی (آزمون t همبسته) تجزیه وتحلیل گردید.نتایج تحقیق نشان داد که روش های نظارت کنونی بر فرایند اجرای ارزشیابی توصیفی در استان خراسان جنوبی روش نظارت غیر مستقیم است.از نتایج دیگر این تحقیق مهمترین نقاط قوت روش نظارت غیر مستقیم بر فرایند اجرای ارزشیابی توصیفی در استان خراسان جنوبی شامل :شرکت در دوره های ضمن خدمت ارزشیابی توصیفی،استفاده ناظر از گزارش های فراگیران و اولیا در جهت کمک به معلمان،استفاده ناظر از گزارش های سایر معلمان در جهت کمک به معلمان، استفاده ناظر از کارگاه های آموزشی در زمینه ارزشیابی توصیفی می باشد.

پژوهش حاضر با هدف تدوین و آزمون مدل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مبتنی بر شایستگی دانش آموزان دوره اول متوسطه انجام گرفته است. جامعه آماری شامل مدیران، دبیران، معاونان و مشاوران مدارس دولتی متوسطه اول استان آذربایجان غربی بود. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای 296 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای پژوهشگرساخته شامل 71 سؤال با درجه بندی لیکرت بود. اطلاعات به دو روش پرسشنامه آنلاین و ارسال فیزیکی جمع آوری شد. به منظور تعیین پایایی آزمون در مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر از اعضای نمونه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. با استفاده از نرم افزار آماری SPSS میزان پایایی پرسشنامه 96/0 به دست آمد. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی شامل تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی با استفاده از نرم افزار PLS صورت گرفت. یافته ها نشان می دهد الگوی شایستگی دربردارنده 56 شاخص است که درقالب 13 عامل شامل توانایی شناختی، مهارت های حوزه یادگیری دروس، مهارت پژوهشی، مهارت عاطفی، ساختار نگرشی، خصوصیات شخصیتی، سخت کوشی، سبک زندگی، مهارت در حوزه سلامت و بهداشت، مهارت یادگیری، مهارت اجتماعی و ارتباطی، مهارت کار و فناوری و نگرش اجتماعی قرار دارند. نتایج نشان داد این 13 عامل درمجموع 57/79درصد از واریانس را تبیین کردند. همچنین، مدل ارائه شده دارای برازش نسبی قابل قبولی بود.

زمینه و هدف: در واکنش به پیامدهای منفی نظام ارزشیابی سنتی و اصلاح آن شورای عالی آموزش و پرورش ارزشیابی توصیفی را جایگزین روش های قدیمی تر کرده است. علیرغم استقبالی خوبی که از این روش به عمل آمده، همانند هر نوآوری دیگری با چالش و کژتابی روبرو بوده است؛ لذا هدف پژوهش حاضر ، مطالعه ابعاد و مؤلفه های ارزشیابی کیفی توصیفی در کلاس های چندپایه دوره ابتدایی از منظر اهداف و رویکردها می باشد. روش پژوهش: این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تئوری داده بنیاد از نوع نوخاسته بود. مشارکت کنندگان، متخصصان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، متخصصان علوم تربیتی، برنامه درسی، روانشناسی تربیتی، در کلیه دانشگاه های کشور و همچنین شامل مدیران ستادی وزارت آموزش و پرورش در آموزش ابتدایی (با داشتن حداقل سه اثر شاخص در حوزه ارزشیابی، تدریس در کلاس های چندپایه) بودند. با توجه به ماهیت موضوع جهت نمونه گیری از روش هدفمند و نمونه گیری نظری استفاده شد. برای تحلیل داده ها با توجه به رویکرد نوخاسته مورد استفاده در این پژوهش به ترتیب از کدگذاری باز، محوری (نظری) و انتخابی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که ارزشیابی کیفی توصیفی باید فرایند مدار با رویکرد ساختن گرایی بوده و تمام حیطه ای، تمام ساحتی و همه جانبه باشد و به زندگی دانش آموزان چندپایه تسری داده شود. نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان داد ساختار گزارش دهی آن کیفی و منجر به تقویت بهداشت روانی و پرهیز از فضای رقابتی شود و مرجعیت امتحانات پایانی چندپایه به چند مرجعی مشارکتی تغییر یابد.

  هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی چگونگی ارزشیابی از آموخته های دانشجویان کارشناسی ارشد با تأکید بر متغیرهای زمینه یی ست که به شیوه ی توصیفی- پیمایشی انجام گردیده است. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه ی محقق ساخته برای دانشجویان و مصاحبه ی نیمه سازمان یافته با اساتید جمع آوری شده است. جامعه ی آماری این تحقیق شامل دانشجویان دوره ی کارشناسی ارشد و اساتید مدرس در این دوره تدریس است. بر اساس نتیجه های حاصله، از دیدگاه دانشجویان میزان استفاده از ارزشیابی تکوینی و تنوع روش های ارزشیابی پایانی در سطح کارشناسی ارشد در حد متوسط می باشد همچنین از دیدگاه دانشجویان برخی از ویژگی های زمینه یی تأثیرگذار بر نحوه ی ارزشیابی اساتید به ترتیب زیر عبارتند از: تخصص اساتید، شرکت در دوره های تخصصی و آموزشی، سابقه ی تدریس، مرتبه ی علمی، محل اخذ مدرک و جنسیت اساتید. نتیجه ی مصاحبه با اساتید نیز ضمن تأکید بر اهمیت متغیرهای مذکور در ارزشیابی از آموخته های دانشجویان نشان می دهد که اساتید استفاده از ارزشیابی تکوینی در دوره ی کارشناسی ارشد را مرسوم می دانند، اما روش های ارزشیابی پایانی را متنوع قلمداد نمی کنند. همچنین نتیجه ی آزمون ضریب عدم قطعیت در جدول توافقی بیانگر تفاوت نظرهای دانشجویان دختر و پسر در مورد تأثیر جنسیت اساتید بر نحوه ی ارزشیابی آنان است و تحلیل واریانس یک راهه نیز بیانگر تأثیر دانشکده ی محل تحصیل دانشجویان بر نظرهای آنان در مورد تنوع روش های ارزشیابی است.

ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به عنوان یکی از ارکان نظام تربیت رسمی و عمومی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از اوایل دهه ی هشتاد بحث تغییر شیوه ی ارزشیابی از کمی به کیفی به طور جدی در دستور کار قرار گرفت. و با مصوبه ی 30/8/81 شورای عالی آموزش و پرورش، امکان تحقق آن به وجود آمد. الگوی جدید ابتدا به طور آزمایشی اجرا و سپس به شیوه ای تدریجی فراگیر شد. در طول اجرای این طرح، تحقیقات زیادی پیرامون ارزشیابی توصیفی و نتایج حاصل از اجرای آن در شهرهای مختلف کشور صورت گرفت. در این پژوهش سعی شد با بررسی تحلیلی تعداد 30 پژوهش انجام شده در حوزه ی ارزشیابی کیفی، به ارائه ی دیدگاهی جامع و حتی الامکان حاوی تمامی دستاوردهای تحقیقات مورد بررسی قرار گرفته پرداخته شود. در مجموع تحقیقات نشان داده است این الگوی ارزشیابی، میزان یادگیری دانش آموزان را کاهش نداده است. اما از منظر کاهش مؤلفه های استرس زا باید گفت که ارزشیابی توصیفی در این زمینه موفق عمل کرده است. با این وجود هنوز مشکلات اجرایی فراوانی بر سر راه اجرای مطلوب آن وجود دارد.

هدف: با توجه به اهمیت ارزشیابی توصیفی در دوره ابتدایی، پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در کلاس های چندپایه دوره ابتدایی انجام شد. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر زمانی مقطعی، از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا کیفی بود. جامعه پژوهش خبرگان دانشگاهی و مدیران ستادی آموزش وپرورش ابتدایی کشور در سال 1400 بودند. نمونه پژوهش طبق اصل اشباع نظری 15 نفر بودند که پس از بررسی ملاک های ورود به مطالعه با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و داده ها با روش کدگذاری در نرم افزار MAXQDA تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که الگوی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در کلاس های چندپایه دوره ابتدایی دارای 306 شاخص و 41 مولفه در 6 مقوله اهداف و رویکردها (با 11 مولفه مانند ارزشیابی همه جانبه و تسری آن به زندگی، ارزشیابی توصیفی تمام حیطه ای، کیفی سازی ارزشیابی توصیفی با تغییر در ساختار گزارش دهی و ارزشیابی کیفی فرایندمدار با رویکرد ساختارگرا)، زمینه ای (با 4 مولفه مدیریت لوازم اجرای ارزشیابی کلاس های چندپایه، منطقی نمودن زیرساخت های اجرایی با تاکید بر کاهش تراکم در کلاس های چندپایه، کیفیت بخشی روش های تدریس و ارزشیابی معلم و فرهنگ سازی و اشاعه عوامل ارزشیابی توصیفی)، درون دادی (با 5 مولفه ابزارهای ارزشیابی کیفی، توجه به انتظارات آموزشی کلاس های چندپایه، اجرای ارزشیابی توصیفی در تمام مراحل تدریس، انطباق برنامه درسی چندپایه با ارزشیابی توصیفی و هماهنگی برنامه هفتگی با نقشه راه یادگیری)، فرایندی (با 13 مولفه مانند افزایش اعتمادسازی، آرامش، رضایت مندی و عزت نفس، کاهش اضطراب دانش آموزان چندپایه، کیفی سازی معیارها در کارنامه، تنوع ابزارهای خودسنجی و همسال سنجی و والدین سنجی و تاکید بر یادگیری های گروهی دانش آموزان چندپایه)، برون دادی (با 5 مولفه تصمیم گیری مشارکتی برای ارتقای پایه، کیفی سازی گزارش دهی و کارنامه دانش آموزان، روایی، پایایی و آزمون پذیری ارزشیابی توصیفی چندپایه، استمرار یادگیری با بازخوردهای متنوع و کیفیت بخشی چندبعدی ارزشیابی توصیفی با بازخوردهای کیفی) و پیامدی (با 3 مولفه تحلیل سالانه یافته های ارزشیابی توصیفی، تحلیل یافته های ارزشیابی توصیفی به صورت طولی و تحلیل پیامدهای ارزشیابی توصیفی) بود. همچنین، نسبت روایی محتوایی 90/0 و شاخص روایی محتوایی 92/0 بر اساس نظر خبرگان حاکی از اعتبار مناسب الگوی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در کلاس های چندپایه دوره ابتدایی بودند. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، برنامه ریزی برای استقرار الگوی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در کلاس های چندپایه دوره ابتدایی ضروری است