مهارت های غیرشناختی

براساس دیدگاه جیمز هکمن توسعه انسانی، توسعه اقتصادی است و مهارت ها منبع اصلی رفاه و شکوفایی جوامع هستند. با این وجود، توجه صرف به پرورش مهارت های شناختی و عدم توجه به مهارت های غیر شناختی به سبب اهمیت این نوع مهارت ها در کاهش رفتارهای منفی خارجی و دستاورد های مهم زندگی، روند توسعه و شکوفایی جوامع را به تاخیر می اندازد. بر این اساس، هدف اصلی مطالعه حاضر، تبیین مفهومی بسط یافته از توسعه انسانی تحت عنوان شکوفایی انسانی با استفاده از پیوند دو رویکرد اقتصادی و روانشناسی و چرایی اهمیت مهارت های غیرشناختی است. رویکرد اول مبتنی بر تکنولوژی شکل گیری مهارت و رویکرد دوم مبتنی بر نظریه سلسله مراتب نیازها است. نتایج حاصل از این مطالعه تاکیدی برتمرکز بیشتر خانواده و سیستم آموزشی بر پرورش مهارت های غیر شناختی است، چراکه منجر به ارتقاء صلاحیت ها و توانمندی های فردی جهت دستیابی به دستاورد های مهم اجتماعی- اقتصادی و تحقق نیازهای پیچیده تر در راس هرم مازلو می شود.

پژوهش حاضر با هدف تدوین و آزمون مدل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مبتنی بر شایستگی دانش آموزان دوره اول متوسطه انجام گرفته است. جامعه آماری شامل مدیران، دبیران، معاونان و مشاوران مدارس دولتی متوسطه اول استان آذربایجان غربی بود. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای 296 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای پژوهشگرساخته شامل 71 سؤال با درجه بندی لیکرت بود. اطلاعات به دو روش پرسشنامه آنلاین و ارسال فیزیکی جمع آوری شد. به منظور تعیین پایایی آزمون در مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر از اعضای نمونه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. با استفاده از نرم افزار آماری SPSS میزان پایایی پرسشنامه 96/0 به دست آمد. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی شامل تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی با استفاده از نرم افزار PLS صورت گرفت. یافته ها نشان می دهد الگوی شایستگی دربردارنده 56 شاخص است که درقالب 13 عامل شامل توانایی شناختی، مهارت های حوزه یادگیری دروس، مهارت پژوهشی، مهارت عاطفی، ساختار نگرشی، خصوصیات شخصیتی، سخت کوشی، سبک زندگی، مهارت در حوزه سلامت و بهداشت، مهارت یادگیری، مهارت اجتماعی و ارتباطی، مهارت کار و فناوری و نگرش اجتماعی قرار دارند. نتایج نشان داد این 13 عامل درمجموع 57/79درصد از واریانس را تبیین کردند. همچنین، مدل ارائه شده دارای برازش نسبی قابل قبولی بود.

هدف پژوهش حاضر تدوین و اعتباریابی چارچوب مفهومی برای سنجش شایستگی های غیرشناختی بود. پژوهش حاضر در دو مرحله طراحی و اجرا شد. در مرحله کیفی داده های پژوهشی از سه منبع 1) اسناد بالادستی؛ 2) متون پژوهشی و 3) مصاحبه با صاحب نظران جمع آوری شدند. سه سند بالادستی (برنامه درسی ملّی، سند تحول بنیادین و مبانی نظری تحول) و 24 متن پژوهشی که ملاک های ورود به داده ها را داشتند، کدگذاری شدند. به منظور مصاحبه نیمه ساختاریافته از روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند استفاده شد و نمونه گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت (10= n). سپس از تحلیل محتوا با رویکرد تلخیصی-تجمیعی و روش کلایزی استفاده شد. همسوسازی نتایج پس از کدگذاری در نرم-افزار MAXQDA-2020 با استاندارد اشتراوس و کوربین به 4 بُعد و 13 مؤلفه انجامید. این چهار بُعد عبارتند از: تدوین برنامه راهبردی، گردآوری شواهد/داده ها، نتیجه گیری و برآیندها (پیامدها). در مرحله دوم اعتباربخشی چارچوب استخراج شده مدّنظر قرار گرفت. به این منظور، پرسشنامه ای محقق ساخته طراحی و پس از تعیین ویژگی های روایی صوری و محتوایی (CVI و CVR) و اعتبار (آلفا) روی نمونه ی صاحب نظران که با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند (30= n)، اجرا و اعتبار درونی چارچوب تأئید شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تی-تک گروهی نشان داد این چارچوب مفهومی از اعتبار درونی برخوردار است. بر اساس یافته های به دست آمده، نهادهای زیرمجموعه ی آموزش و پرورش ایران می توانند گام هایی در راه آموزش و پرورش شایستگی های غیرشناختی دانش-آموزان بردارند.