اثربخشی رهبری

توجه به موضوع رهبری خدمتگزار درسالهای اخیر، افزایش پیدا کرده است و انواع سازمان‌های تجاری، غیر انتفاعی، آموزشی، و نیز سازمانهای دولتی برای اداره سازمان خود اصول رهبری خدمتگزار را مورد استفاده قرار داده‌اند. اما در مورد مؤثر بودن اجرای رهبری خدمتگزار در اثربخشی سازمان‌‌ها‌، به‌ویژه سازمانهای دولتی، تردید‌هایی به‌وجود آمده است. با توجه به عجین بودن فرهنگ ایران با آرمانهای خدمتگزاری و اهمیت موضوع، این مقاله در نظر دارد تأثیر رهبری خدمتگزار بر اثربخشی سازمانهای دولتی ایران را از دو مسیر اثربخشی رهبری و اثربخشی پیروی، بیازماید. بدین منظور متغیرهای مدل نظری پژوهش، شناسایی شد و نظرسنجی مدیران و کارکنان 22 سازمان دولتی قرار گرفت. از آزمون t استیودنت برای بررسی وضعیت کلیِ مولفه‌هایِ پژوهش استفاده گردید و برای آزمون فرضیه‌‌ها نیز، آزمون‌های آماری رگرسیون و همبستگی اسپیرمن به کار گرفته شد. در بررسی رابطه بین مؤلفه‌های تحقیق، کلیه روابط مورد بررسی تأیید شدند، اما پایین بودن میانگین نمره ابزار اندازه‌گیری رهبری خدمتگزار از میانگین متوسط، به معنای اجرای ضعیف رهبری خدمتگزار و غلبه رهبری پدر سالارانه در سازمانهای دولتی ایران است همچنین ارتباط ضعیف تحقق اثربخشی سازمانی از مسیر رهبری خدمتگزار- اثر‌بخشی پیروی، به معنای عدم توجه بایسته به نقش پیروان در سازمان و اثربخشی سازمانی است.

در این تحقیق، اثربخشی رهبری مدیران ایران و هندوستان در سال تحصیلی 88-1387 بررسی گردید. این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. ششصد دبیر از 120 دبیرستان از شهرهای اصفهان و میسور از طریق روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده دو مرحله­ای انتخاب شدند. انتخاب مدارس و دبیران به طور مساوی از هر دو نوع مدارس دولتی و خصوصی.غیرانتفاعی انجام گرفت. برای جمع آوری داده ها، از مقیاس اثربخشی رهبری ( LES ) تاج (2001) استفاده گردید و از تحلیل واریانس ( ANOVA ) دو سویه برای تحلیل داده ها استفاده گردید. یافته ها، حاکی از آن است که تفاوت معناداری بین دو کشور در زمینه همه ابعاد اثربخشی رهبری مدیران وجود دارد. طبق ارزیابی دبیران، مدیران ایران هر شش بعد اثربخشی رهبری را بیشتر از مدیران هند دارا هستند (F=58.450; P< .001) . در رابطه با جنسیت (F=16.092; P< .001) میانگین نمرات اثر بخشی در زنان بیشتر از مردان بود و نوع مدرسه (F=9.180; P<.003) ، ادراک دبیران را درباره اثربخشی رهبری مدیران در هر دو کشور به طور معناداری تحت تأثیر قرار داده است.

در دهة اخیر، با ورود معنویت به تحقیقات سازمان و مدیریت، رهبری معنوی نیز توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در این مطالعه، با رویکردی توسعه ای و با بهره گیری از مبانی نظری و نظرهای خبرگان، مؤلفه های رهبر معنوی استخراج و به روش شبکه های عصبی فازی انطباق پذیر مدل سازی شد. سپس، آثار آن ها بر اثربخشی رهبری بررسی شد. داده های تجربی مؤلفه های رهبر معنوی و اثربخشی رهبری، که از تعدادی از دستگاه­های دولتی جمع­آوری و تحلیل شد، نشان می دهد ویژگی های خودآگاهی، انسان دوستی، تقوا، هوش معنوی و توانمند سازی کارکنان و همچنین، وجود سطوح پایین تری از ویژگی های آرمان سازی، مدل سازی نقش و رفتار منصفانه می تواند اثربخشی رهبری را ارتقا دهد. مشارکت دهی شهروندان، تنها، در برخی وضعیت ها سازوکار مناسبی برای ارتقای اثربخشی رهبری است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر مؤلّفه های رهبری امنیت مدار بر احساس امنیت روانی کارکنان با نقش میانجی اثربخشی رهبری است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری کلیه کارکنان دانشگاه شهید بهشتی بود که 928 نفر بودند و از این تعداد، 272 نفر با شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه «رهبری امنیت مدار» کومب (2011)، «امنیت روانی» ادمونسون (1999) و «اثربخشی رهبری» (محقق ساخته) استفاده شد. روایی پرسشنامه ها با استناد به نظرات پنج نفر از متخصصان حوزه مدیریت آموزشی بررسی و تأیید شد و پایایی آن ها با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد که به ترتیب 91/0، 80/0 و 93/0 بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از هر دو نوع آمار توصیفی (توزیع فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، و ...) و آمار استنباطی (آزمون ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه، رگرسیون خطی ساده و تحلیل مسیر) استفاده شد. نتایج نشان داد که بین مؤلّفه های رهبری امنیت مدار با اثربخشی رهبری و امنیت روانی کارکنان، روابط مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از تأثیر اکثر مؤلّفه های رهبری امنیت مدار بر امنیت روانی کارکنان، به طور مستقیم و با واسطه اثربخشی رهبری بود و لذا الگوی تجربی به دست آمده از تحلیل داده ها تا حد زیادی منطبق با مدل مفهومی پژوهش بود. بنابراین، به طور کلی می توان گفت که اثربخشی رهبری توانسته است، نقش میانجی را در افزایش ارتباط رهبری امنیت مدار و امنیت روانی ایفا کند.

مطالعه پدیده رهبری در تیم ها با الگوی رهبری توزیع شده به خصوص در محیط های آموزشی در سال های گذشته مورد استقبال محققین این حوزه قرار گرفته است. تیم های موسس گرایش های بین رشته ای، تیم هایی با مسئولیت بروزرسانی برنامه های درسی و همچنین تیم هایی پژوهشی و آموزشی در حوزه های بین رشته ای از جمله تیم هایی بوده اند که موضوع تحقیقات در ادبیات رهبری توزیع شده بوده اند. گرچه نتایج این تحقیقات عموما بیانگر پیامدهای مثبت این شیوه رهبری بوده اند، اما نیاز به مطالعات اکتشافی برای شناسایی عوامل زمینه ای و موقعیتی اثربخشی این شیوه رهبری مورد تاکید قرار گرفته است. به عبارت دیگر، پیشنهاد شده است که اثربخشی رهبری توزیع شده در تیم ها تابع برخی عوامل زمینه ای و موقعیتی می تواند باشد. در این مطالعه موردی چندگانه، موضوع رهبری در سه تیم موسس گرایش های تحصیلی بین رشته ای در دانشگاه صنعتی شریف برای مطالعه عمیق تر انتخاب شد. بدین منظور داده های تحقیق از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته جمع آوری شد و با روش نظریه برخاسته از داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از مقایسه نتایج موردهای مطالعه شده با استفاده از رویکرد نظریه پردازی بر اساس مطالعات موردی، شواهدی مبنی بر اثرگذاری سه دسته عامل زمینه ای و موقعیتی مربوط به هدف، اعضا و همچنین محیط فعالیت تیم بر اثربخشی رهبری توزیع شده از دو مجرای تسهیل فرایند و تقویت رهبری توزیع شده در تیم، شناسایی شد. در انتها بر اساس یافته ها و بحث نظری انجام شده، گزاره هایی برای تحقیقات بعدی پیشنهاد شده اند.

خلاصه به فارسی: این پژوهش، با هدف بررسی رابطه خود-کارآمدی با اثربخشی رهبری در بین مدیران مدارس استان گیلان در سال تحصیلی 89-1388 انجام گرفته است. روش انجام پژوهش، توصیفی- پیمایشی از نوع همبستگی و جامعه آماری، شامل تمامی مدیران و دبیران مدارس دولتی متوسطه استان گیلان بوده است. نمونه انتخاب شده در برگیرنده تعداد 230 نفر مدیر و 690 نفر دبیر بود که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شد. ابزار اندازه گیری دو پرسشنامه محقق ساخته شامل 49 پرسشی خود-کارآمدی و 48 پرسشی اثربخشی رهبری بود. با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، پایایی 87/0 برای پرسشنامه خود-کارآمدی و 86/0 برای پرسشنامه اثربخشی رهبری به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t، تحلیل واریانس و رگرسیون چند متغیره سلسله مراتبی استفاده شده است. نتایج نشان داد که، همبستگی معناداری بین خود-کارآمدی مدیران متوسطه استان گیلان و اثربخشی رهبری وجود دارد. نتایج نشان داد که، از لحاظ جنسیت تفاوت معناداری بین خود-کارآمدی مدیران وجود ندارد. اما سابقه مدیریت باعث تفاوت معناداری بین میانگین ها گردید. به علاوه، نتایج نشان داد در خصوص اثربخشی مدیران با توجه به جنسیت و سابقه مدیریت نیز تفاوت معناداری وجود ندارد. هم چنین نتایج پژوهش حاکی از آن بود که تفاوت معناداری بین مقدار خود-کارآمدی مدیران و رشته تحصیلی و منطقه محل خدمت وجود دارد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های اثربخشی رهبری آموزش و یادگیری در کلاس های درس مدارس متوسطه صورت گرفت. در انجام پژوهش رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی استفاده شده که از نظر هدف، کاربردی است. در گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته چندگانه (16 مدیر، 15 معلم، 8 استاد، 7 گروه دانش آموزی و مشاهده 8 تدریس منتخب) استفاده شد. مصاحبه ها با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. برای تحلیل این اطلاعات، از روش تحلیل محتوای استقرایی با کدگذاری در سه سطح باز، محوری و گزینشی و با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی آ استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها نشان دهنده 9 مقوله (بعد) کلی برای اثربخشی رهبری آموزش و یادگیری بود. بعد ارائه آموزش شامل 22 مؤلفه، مدیریت کلاس درس 8، برنامه ریزی و آمادگی 7، جوّ کلاس درس 9، نظارت، ارزیابی و پیگیری 8، همکاری، ارتباطات و پیشرفت حرفه ای 6، ویژگی های فردی معلم 13، مشارکت و تعامل دانش آموزان 13 و تفاوت های فردی 5 مؤلفه بود. نتایج این پژوهش معیارهایی برای اثربخشی معلم در کلاس درس به عنوان رهبر آموزش و یادگیری مشخص کرد که معلمان با تمرکز بر این ابعاد و مؤلفه های آن می توانند به طور مداوم به سنجش و توسعه دانش ها و مهارت های خود بپردازند؛ همچنین این ابعاد بایستی مورد توجه مدیران، ناظران و راهنمایان آموزشی و مسئولان و برنامه ریزان قرار گیرد.

هدف تحقیق حاضر بررسی نقش میانجی استرس شغلی در رابطه بین رهبری اخلاقی و اثربخشی رهبری با قصد ترک خدمت می باشد.روش تحقیق آن از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی، پیمایشی و از نوع همبستگی می باشد. همچنین جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنان کمیته امداد امام خمینی (ره) استان گلستان به تعداد 350 نفر می باشد که با توجه به جدول کرجسی و مورگان 183 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بعنوان نمونه آماری انتخاب گردید. داده های مورد نیاز با استفاده از روش میدانی و کتابخانه ای و ابزار آن پرسشنامه جمع آوری گردید که جهت تجزیه و تحلیل آنها و آزمون فرضیه ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری(SEM) و نرم افزارهای SPSS و Lisrel استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد مدل به کار گرفته شده از لحاظ بارعاملی و اعداد معنی داری مورد تأیید است و همه روابط مستقیم میان متغیرهای مدل نیز، معنی دار بوده اند. همچنین یافته های تحقیق نشان داد که بین رهبری اخلاقی و استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد. بین اثربخشی رهبری و استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد. بین رهبری اخلاقی و قصد ترک خدمت رابطه معنی داری وجود دارد. بین اثربخشی رهبری و قصد ترک خدمت رابطه معنی داری وجود دارد. بین استرس شغلی و قصد ترک خدمت رابطه معنی داری وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر ارتقای اثربخشی رهبری مدیران پردیس های دانشگاه فرهنگیان بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، نوع داده ها کیفی از نوع اکتشافی و شیوه پژوهش تحلیل محتوا بود. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختمند و مطالعه ادبیات و پیشینه، گردآوری و اعتبار آن از روش تأییدپذیری صورت پذیرفت. مشارکت کنندگان بر اساس قاعده و اصل اشباع نظری 23 نفر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. تحلیل محتوا طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی به کمک نرم افزار تحلیل داده های کیفی MAXQDA، استخراج و تحلیل انجام شد. طبق یافته ها، مقوله ها و عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارتقای اثربخشی رهبری مدیران پردیس های دانشگاه فرهنگیان از نگاه مشارکت کنندگان در مصاحبه ها و سایر منابع مطالعاتی تشخیص و طبقه بندی شد که شامل:              1. عوامل درون سازمانی پردیس دانشگاهی (5 مقوله، ویژگی های سازمانی پردیس، قابلیت های مدیر پردیس، قابلیت های کارکنان، استادان و دانشجویان)؛ 2. عوامل برون سازمانی درسطح محلی (2 مقوله، عوامل فرهنگی و سیاسی محیط محلی، عوامل اقتصادی – اجتماعی جامعه محلی)، 3. عوامل برون سازمانی سطح ملی (4 مقوله، سیاست ها و فلسفه کلی نظام در قبال دانشگاه فرهنگیان، قوانین و مقررات آموزش عالی، قوانین وزارت آموزش و پرورش، حوزه ستادی دانشگاه فرهنگیان)؛ 4. عامل برون سازمانی در سطح بین المللی (1 مقوله، مأموریت های بین المللی دانشگاه)، 5. عوامل زمینه ای (تسهیل گر) (3 مقوله، تمهید و تأمین زیرساخت ها، وضعیت جغرافیای محل استقرار، استقلال پردیس دانشگاهی) است.

در ادبیات معاصر رهبری و مدیریت سازمانی نظریه های رهبری تحول آفرین به عنوان سرآمد تمامی نظریه ها در مقام توصیف فرآیندهای اثربخشی رهبری شهرت یافته است. این نظریه در عین حال توانسته است الگوی مناسبی را برای ایجاد تغییرات بنیادین و تحول در شاکله بسیاری از سازمانهای امروزی ارائه دهند. در این روند ما بر آنیم تا ارزش علمی و دستاوردهای کاربردی نظریه های تحول آفرین روند شکل گیری و فراز و فرودهای مرتبط با سیر تکاملی آن را بررسی کنیم و در نهایت تصویر روشنی از ماهیت و ابعاد آن ارائه دهیم.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین رهبری آگاهانه و اثربخشی رهبری در سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان با هدف کاربردی و از لحاظ روش جزء تحقیقات توصیفی- همبستگی و از لحاظ زمانی مقطعی انجام شد. جامعه ی آماری شامل کارکنان و مدیران سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بوده که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی- طبقاتی تعداد 155 نفر از میان شاغلین به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته برگرفته از الگوی رهبری آگاهانه جونز و برازداو، (2015) (دیدگاه نظری، شناخت روند تحولی و سیستمی، موقعیت، ظرفیت آگاهی اجتماعی، احساسی و انسانی و ظرفیت شناختی) شامل 24 سوال و پرسشنامه استاندارد اثربخشی رهبری (انطباق، تحقق هدف، انسجام و تداوم و پایایی) شامل 24 سوال بود. به منظور انجام تحلیل های آماری از نرم افزارهای تحلیل آماری SPSS و لیزرل استفاده شدد. یافته های پژوهش نشان داد که بین رهبری آگاهانه و اثربخشی رهبری در سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. همچنین نتایج حاصل نشان داد که بین تک تک مؤلفه های رهبری آگاهانه (دیدگاه نظری، شناخت روند تحولی و سیستمی، موقعیت، ظرفیت آگاهی اجتماعی، احساسی و انسانی و ظرفیت شناختی) با اثربخشی رهبری رابطه معنی داری وجود دارد.

این پژوهش تأثیر تعدیلگر هوش هیجانی رهبران بر رابطه قابلیت های نوآوری و اثربخشی رهبری دانشگاهی در 5 دانشگاه بزرگ دولتی در شهر تهران را بررسی می کند. جامعه آماری پژوهش 217 مدیر ارشد دانشگاهی در 5 دانشگاه دولتی منتخب از سطح الف شهر تهران شامل دانشگاه های تهران، صنعتی شریف، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و تربیت مدرس است. مؤلفه های پنهان متغیرهای مدل مفهومی، از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته با 11 صاحب نظر شاغل در دانشگاه های مذکور آشکار شد و با روش تحلیل مضمون 6 مرحله ای، 50 گویه در قالب 10 مؤلفه آشکار شناسایی و در قالب پرسشنامه نظرسنجی کمی در میان 150 نمونه از جامعه آماری مذکور توزیع گردید. جهت ارزیابی پایایی شاخص از آلفای کرونباخ، CR و ضرایب بارهای عاملی و جهت ارزیابی روایی شاخصAVE  و ماتریس فورنل و لارکر استفاده و مورد تأیید قرار گرفتند. روش مدل سازی معادلات ساختاری بر مبنای تکنیک کمترین مربعات جزئی برای آزمون فرضیه های کمی پژوهش استفاده شد. نتایج حاکی از تأثیر متوسط قابلیت های نوآوری بر اثربخشی رهبری دانشگاهی و تعدیل این رابطه توسط هوش هیجانی رهبران بود. بنابراین رهبران دانشگاه های دولتی می توانند به پشتوانه برخورداری از این توانایی های ادراکی بی بدیل و درک احساسات و هیجانات خود و اطرافیان، تفکرات خلاقانه و ایده پردازانه زیردستان را در جاهای مورد نیاز تقویت کرده، از آن ها جهت ایجاد تغییر و نوآوری در فرایندهای آموزشی و پژوهشی دانشگاهی استفاده کنند و موجب اثربخشی رهبری دانشگاه و تحول در ایفای مسئولیت اجتماعی دانشگاه در جامعه شوند.