کسب وکارهای گردشگری

مطالعه حاضر با استفاده از رویکرد آینده پژوهی اقدام به شناسایی چالش های مؤثر بر توسعه اکوسیستم کسب وکارهای کارآفرینانه گردشگری در مناطق روستایی شهرستان جیرفت و معادلات ساختاری میان آن ها نموده است. برای این کار، ابتدا به جمع آوری کدهای تلفیقی از مدل ها و پژوهش های به کاررفته در زمینه کسب وکارهای کارآفرینانه گردشگری و همچنین نظرخواهی از 15 کارآفرین روستایی جهت اصلاح آن ها اقدام شد. سپس در قالب نرم افزار MICMAC، عوامل شناسایی شده از بعد تاثیرگذاری یا تاثیرپذیری مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش را 54 نفر از صاحبان کسب وکارهای گردشگری در سه دهستان واقع در بخش ساردوئیه تشکیل می دهند. در ادامه با روش دلفی و نظرسنجی از کارشناسان و صاحب نظران در زمینه کسب وکارهای کارآفرینانه گردشگری به روابط ساختاری حاصل از این پیشران ها اقدام شد. برای این کار از نظر 50 کارشناس به روش نمونه گیری غیراحتمالی قضاوتی، در قالب آزمون تحلیل مسیر در نرم افزار SPSS اقدام شد. نتایج نشان داد، مسائل مالی و اقتصادی بالاترین ضریب تاثیرگذاری را دارند. ریشه این مشکلات را می توان در عواملی همچون بازاریابی و مسائل مالی و بودجه محدود کارآفرینان و حمایت های ضعیف از آن ها جستجو کرد که می تواند تاثیر بسزایی در توسعه اینگونه کسب وکارها در آینده داشته باشد.

کسب وکارهای گردشگری در کشور برای ایجاد منابع درآمدی خود به تاب آوری روبه جلو یا پایداری توجه ویژه دارند. لیکن تحریم به منزله محدودیتی اقتصادی سیاسی به عدم اطمینان چشمگیر و شرایط آشفته در بسیاری از صنایع ازجمله صنعت گردشگری منجر شده و شیوع ناگهانی ویروس کرونا نیز آثار تحریم را در این صنعت افزون کرده است. ازاین رو، هدف از پژوهش حاضر شناسایی پیشایندهای تاب آوری روبه جلوی کسب وکارهای گردشگری در شرایط تحریم و اولویت بندی آن ها است. بدین منظور، برای شناسایی آن عوامل، رویکردی کیفی اتخاذ شد و با 18 نفر خبره، که از طریق نمونه گیری گلوله برفی از میان فعالان کسب وکارهای گردشگری انتخاب شدند، مصاحبه شد. براساس داده های به دست آمده، چارچوبی مفهومی با روش تحلیل مضمون تدوین و اعتباریابی شد. سپس، در بخش کمّی، با روش میانگین موزون، مضامین رتبه بندی شدند. پایایی مصاحبه ها با روش دو کدگذار با نرخ توافق 79 به دست آمد. یافته های پژوهش به شناسایی 7 مضمون اصلی، به ترتیب اولویت، شامل حفاظت زیست محیطی برای توسعه گردشگری، توسعه تعاملات اجتماعی با گردشگران، توسعه توان مالی اقتصادی در جذب گردشگری، توسعه توان رقابتی در مقایسه با دیگر کشورهای گردشگرپذیر، ظرفیت سازی نهادی درخصوص جذب گردشگر، مدیریت فرایندهای مرتبط با گردشگری و توسعه قابلیت های انسانی در ارائه خدمات گردشگری و با 21 مضمون سازمان دهنده و 127 مضمون پایه منجر شد. درنهایت، براساس یافته های تحقیق پیشنهادهایی ارائه شده است.

با توجه به اهمیت عنصر انسانی در فرایند بازسازی کسب وکارهای گردشگری در پساکرونا به عنوان یکی از آسیب دیده ترین بخش های اقتصادی در اثر بحران پاندمی کرونا در سطح جهان، مطالعه حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی راهکارهای ارتقاء مدیریت منابع انسانی در کسب وکارهای گردشگری در پساکرونا طراحی و اجرا گردید. پژوهش حاضر از نظر هدف پژوهشی کاربردی است که در دسته پژوهش های آمیخته قرار می گیرد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها با استفاده از روش بررسی نظام مند ادبیات در بخش کیفی نشان می دهد که راهکارهای ارتقاء مدیریت منابع انسانی در کسب وکارهای گردشگری در پساکرونا می توانند در 4 راهکار (بعد) اصلی و 20 راهکار فرعی مورد توجه قرار گیرند. مراجعه به تحلیل های انجام شده در بخش کمی با استفاده از مجموعه راف بهترین- بدترین نشان می دهد مهمترین راهکارهای اصلی ارتقاء مدیریت منابع انسانی در کسب وکارهای گردشگری از دیدگاه خبرگان و فعالین این صنعت عبارت اند از راهکارهای آموزش و توسعه منابع انسانی، راهکارهای کارمندیابی، انتخاب و تامین منابع انسانی، راهکارهای جبران خدمات و مزایا و راهکارهای بکارگیری منابع انسانی. بررسی ها همچنین نشان می دهد مشارکت کنندگان در پژوهش حاضر، بازنگری و اصلاح برنامه های توسعه مدیریت، متناسب سازی پرداخت ها به کارکنان با توجه به ویژگی های شغل ها و وظایف سازمانی در دوران پساکرونا و بازنگری برنامه های آموزش و توسعه منابع انسانی و انتقال دانش و مهارت های مورد نیاز در شرایط جدید به کارکنان را به عنوان مهمترین راهکارهای فرعی در این ارتباط معرفی کرده اند.

ترویج و توسعه کسب وکارهای گردشگری مستلزم مشارکت تمامی ذی نفعان در این صنعت است. بخش کارآفرینی گردشگری نیز از این امر مستثنی نیست و به منظور ایجاد طرح و برنامه های لازم برای مشارکت ذی نفعان در توسعه کارآفرینی گردشگری نخست باید ابعاد و مؤلفه های آن شناسایی شود. بر همین مبنا تحقیق حاضر باهدف شناسایی ابعاد مشارکت ذی نفعان در توسعه کارآفرینی گردشگری (موردمطالعه: شهر یزد) صورت گرفت. این تحقیق از نظر روش اکتشافی و توصیفی و تحلیلی محسوب می شود. محقق نخست به مرور ادبیات و پیشینه تحقیق پرداخته و ابعاد مشارکت را از ادبیات جمع آوری کرده است و پس از آن مصاحبه نیمه ساختاریافته ای را با خبرگان گردشگری ترتیب داده و باتوجه به قاعده اشباع نظری مصاحبه ها به تعداد 23 رسیدند و پس از آن مقوله جدیدی در مصاحبه یافت نشده و در اینجا مصاحبه ها به اتمام رسید. با استفاده از روش کیفی (کدگذاری باز و محوری با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای) به تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج نشان داد ابعاد و مؤلفه ها شامل ابعاد روان شناختی (ویژگی های شخصیتی، نگرش فردی افراد)، اجتماعی - فرهنگی (باورها و اعتقادات، سرمایه اجتماعی، فرهنگ سازی، ارزش ها)، اقتصادی (تسهیلات اقتصادی، تعاون اقتصادی، وضعیت اقتصادی، مشارکت در اقتصاد)، نهادی - سیاسی (قوانین و مقررات، حیطه قدرت، اراده سیاسی، دیپلماسی خارجی، تشکل نهادی)، محیطی - جغرافیایی (موقعیت مکانی، کالبد محیطی، موقعیت زمانی) و تکنولوژیک (زیرساخت فناوری) است. نتایج این تحقیق می تواند در راستای برنامه ریزی مقاصد جهت توسعه کسب وکارها و کارآفرینی های گردشگری به کار گرفته شود.

تحقیق حاضر با هدف برنامه ریزی راهبردی توسعه کسب کارهای گردشگری با استفاده از تکنیک متاسوات، به شناسایی منابع، توانایی ها و قابلیت های شهر مشهد با استفاده از رویکرد مبتنی بر منبع می-پردازد. این تحقیق از حیث هدف کاربردی بوده و روش انجام آن توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان حوزه گردشگری شهر مشهد تشکیل می دهند. جهت تحلیل داده ها از نرم افزار متاسوات استفاده شد. نتایج به دست آمده از نقشه رقابتی حاکی از آن است که کسب وکار های خدماتی حوزه سلامت مهمترین رقیب کسب وکارهای خدماتی حوزه گردشگری محسوب می شوند. وجود بارگاه مقدس امام رضا علیه السلام، حضور سالانه بیش از 28 میلیون زائر در شهر مشهد و وجود مراکز متعدد تجاری و تفریحی به ترتیب با ضریب اهمیت 26%، 11% و 9% مهم ترین منابع، توانایی ها و قابلیت ها هستند. نوسانات شدید نرخ ارز، عدم وجود اعتماد در روابط بازرگانی خارجی و داخلی، افزایش تورم، تحریم های سیاسی بین الملل، روند رو به رشد تجارت الکترونیک نیز با اندازه حباب 5 دارای بیشترین اثرگذاری بر توسعه کسب وکارهای خدماتی حوزه گردشگری می باشند. ارائه خدمات گردشگری در بستر ابزارهای تجارت الکترونیک همچون وب سایت ها و سامانه های الکترونیکی و توسعه رابطه گردشگران داخلی و خارجی با کسب وکارهای گردشگری از طریق وب سایت های B2C به عنوان برخی از مهم ترین راهبردها ارائه شده اند.

ظهور همه گیری بیماری کرونا در سال ۲۰۲۰ میلادی، تمامی بخش های اقتصادی جهان از جمله کسب وکارهای گردشگری ایران را درگیر خود کرد. پژوهش حاضر، با طراحی الگوی برنامه ریزی راهبردی تاب آوری کسب وکارهای گردشگری در قالب یک تحقیق توسعه ای وکاربردی و با بهره گیری از نظرات ۲۰ نفر از متخصصان گردشگری با روش داده بنیاد انجام شده است. جمع آوری داده ها با استفاده از مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته و در سه گام کدگذاری باز، محوری و انتخابی، تحلیل و دسته بندی شد. الگوی برنامه ریزی راهبردی تاب آوری به دست آمده، بر حضور متخصص گردشگری در برنامه ریزی و مدیریت اجرایی گردشگری ایران، حمایت همه جانبه از تشکل های صنفی بخش خصوصی، ایجاد امنیت اقتصادی و پایدار برای کسب و کارهای گردشگری با حمایت های مالی همراه با عدالت توزیعی و رویه ای، توجه به هوشیاری کارآفرینانه و بازارهای جدید، خلق فرصت های یکسان و عادلانه در فضاهای کسب وکار، تأکید دارد. راهبردهایی نظیر: شبکه سازی مجازی به منظور معرفی کسب وکارهای نوین، آموزش مدیریت ریسک و بحران، برندسازی بر اساس بازارهای هدف جدید در مقاصد داخلی، تنوع محصولات گردشگری بر اساس توسعه بازار گردشگری داخلی و بین المللی، تأکید بر نقش و توسعه بهره برداری اقامتگاه های بوم گردی و تورهای ایرانگردی دارد.

بهبود کارآفرینی و کسب وکارهای مقاصد گردشگری به ویژه گردشگری روستایی نقش بسیار مهمی در پایداری روستاها دارد و می تواند زمینهٔ کاهش خسارت های سنگین ناشی از کووید-۱۹ و رسیدن به پایداری را فراهم کند. هدف پژوهش حاضر تحلیل پیشران های کلیدی کارآفرینی و کسب وکارهای گردشگری اثرگذار بر پایداری روستاهای هدف گردشگری چهارمحال و بختیاری در دوران پساکرونا است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و، براساس ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. همچنین، جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی و میدانی بوده است. به منظور استخراج پیشران های کلیدی کارآفرینی و کسب وکارهای گردشگری اثرگذار بر پایداری روستاهای هدف در دوران پساکرونا، سؤالاتی در قالب پرسش نامه آماده و در بین اعضای جامعهٔ نمونه توزیع و تکمیل شده است. پرسش نامه برای کارشناسان، متخصصان و استادان دانشگاهی، مالکان کسب وکارها و مسئولان اجرایی در حوزهٔ گردشگری تهیه شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها و تحلیل ساختاری تأثیرگذاری هریک از شاخص های کارآفرینی و کسب وکارهای گردشگری بر پایداری روستاهای هدف در دوران پساکرونا از نرم افزارمیک مک (Mic Mac) استفاده شد. درنتیجه، در بین 54 عامل استخراج شده، براساس ادبیات نظری و پیشینهٔ پژوهشی، 15 پیشران کلیدی تأثیرگذار شناسایی شد که با توجه به امتیاز بالای اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم به ترتیب شامل ایجاد کسب وکارهای مرتبط با اقامتگاه های بوم گردی با اثرگذاری مستقیم (12+) و غیرمستقیم (20228+)، تشویق سرمایه گذاران محلی برای ایجاد فرصت های شغلی با اثرگذاری مستقیم (10+) و غیرمستقیم (17266+)، میزان فعالیت مدیران روستایی برای گسترش کارآفرینی، آشنایی با زمینه های کسب وکارهای جدید با اثرگذاری مستقیم (8+) و غیرمستقیم (6202+) هستند که دارای بیشترین تأثیرگذاری در مقایسه با دیگر پیشران ها هستند.