پاسارگاد

نزدیک به دویست سال است که از اثبات دشت مرغاب در شمال استان فارس امروزی به عنوان پاسارگاد کهن که بنا به ادعای تعدادی از مورخان یونانی کوروش به افتخار پیروزیش بر استیاگس، آخرین پادشاه ماد در این مکان، آنجا را به پایتختی انتخاب کرد، می گذرد. به دلیل پیوند نام پاسارگاد با نام کوروش کبیر، بنیانگذار امپراتوری پارسیان و همچنین به دلیل وجود آثار باستانی مربوط به این دوره و قبل از ان که آنجا را تبدیل به یک گنجینه مهم تاریخی و فرهنگی نموده است همگی باعث گردیده به دنبال ورود سیاحان به ایران از قرن هفدهم میلادی خصوصا دوره صفویه و به دنبال ...

علیرغم آنکه متون تاریخی، سنگ نوشته ها و الواح باقیمانده از عصر هخامنشیان اطلاعات ارزشمندی از چگونگی اداره قلمرو وسیع این امپراطوری قدرتمند را در اختیار گذارده، لیکن یافته های باستانشناسانه، که طرح کامل سازه های تشریفاتی این دوران را مشخص سازد، تنها به محوطه های انگشت شماری محدود شده است. بعلاوه، با وجود آنکه عظمت اندازه ها و ماندگاری مواد و مصالح فضاهای تشریفاتی این دوران آنها را اضمحلال ناپذیر می نمود، لیکن بواسطه گذشت زمان و تازیانه های محیط چنان ناپدید گشته اند که بدون انجام مطالعات مدتمند باستانشناسانه قابلیت بازیابی نمی یابند. چنانچه بناهای سلطنتی احداث شده به امر شاهزادگان، ساتراپ ها و فرمانروایان تابعه هخامنشیان را بر شمار کاخ های منطقه ای و فصلی پاشاهان این سلسله بیفزاییم، تصور ده ها نمونه از این کاخ ها در قلمرو وسیع امپراطوری هخامنشی بسیار آسان می شود. مع الوصف، همچنان پرسش هایی در خصوص تعداد واقعی این کاخ ها، توزیع مکانی آنها، رابطه های فرم و عملکرد و منزلت سیاسی استفاده کننده گان و نیز میزان ظهور سبکی واحد در احداث این بناها و ... قابلیت طرح می یابند.کشف سه نمونه از کاخ های این سلسله در حوالی شهر برازجان (استان بوشهر) اگرچه در پاسخ به پرسش های مطروحه کمک خواهد نمود، لیکن خود ابهاماتی را پیش روی باستانشناختی مورد استفاده در خصوص زمان ساخت، انگیزه سازندگان، سبک معماری و همچنین زمان و دلایل انقراضشان قرار داده است.نوشتار حاضر، که بر پایه اطلاعات بدست آمده از حفریات باستانشناسانه در سه کاخ مذکور شکل یافته، تلاشی است به منظور پاسخ به پرسش های مطروحه داده های باستانشناسی این تحقیق روشن ساخته که هر سه کاخ مذکور در آغاز فرمانروایی هخامنشیان و محتملا توسط همان معمارانی احداث گشته است که پاساگاد را بر پای داشته اند.همچنین، با اتکاء به این یافته ها و به احتمال بسیار زیاد، می توان گفت که دست کم یکی از کاخ های مورد کاوش در اثر هجوم بیگانگان، سوخته و در حالتی اضطراری رها شده است.

باغ ایرانی یکی از دستاوردهای مهم و منحصر به فرد فرهنگ ایرانی است که نه تنها در محدوده جغرافیایی ایران بلکه در سراسر فلات ایران گسترده و شناخته شده است. آنچه هویت این دستاورد را ارزشی یگانه میبخشد، حضور آن در درازای تاریخ تمدن ایران زمین است. نکته مهم این است که تعریف پردیس نه تنها چراغی بر تمدن زاینده ایران زمین می افکند، بلکه بنابر ضرورت، عنصری حیاتی برای تداوم زندگی باغ ایرانی محسوب م یشود. تردیدهای تاریخی ما درباره باغ ایرانی در دوران هخامنشی به یقین می رسد. پردیس های هخامنشی جایگاه والایی در هنر دوران باستان دارند و اسناد و مدارک مهم و مستندی درباره این دستاورد عظیم فرهنگی نه تنها به عنوان یک باغ، بلکه به عنوان یک نهاد سیاسی، اقتصادی و هنری وجود دارد. امروز برای ما شناخت «باغ ایرانی » یک ضرورت است و برای ادای این فریضه باید قدم را در پله اول گذارد و هستی باغ ایرانی را در دوران هخامنشی جستجو کرد. این مقاله ضمن تبیین جایگاه باغ ایرانی در نخستین روزهای تولد این دستاورد مهم فرهنگی، زوایای کمتر شناخته شده «نهاد باغ » را در دوران هخامنشی مورد بررسی قرار می دهد.

پراکندگی آثار برجای مانده در دشت پاسارگاد، شناسایی و درک این مجموعه را به عنوان اولین پایتخت هخامنشیان دشوار می کند. یافته های باستان شناسی عمدتاً بر اجزا و بناها متمرکز بوده و ساختاری کلی ارائه نمی کند. تحقیق حاضر در ابتدا با بررسی اسناد تاریخی در کنار یافته های اخیر باستان شناسی سعی در اثبات وجود باغ به عنوان عامل پیونددهنده در محوطه پاسارگاد دارد. در گام دوم با تحلیل عناصر به جامانده مبتنی بر برخی سنت های منظره پردازی ایرانی همچون وجود محور اصلی و تقارن درصدد یافتن هندسه باغ و الگوی حاکم بر آن برآمده است. نتایج حاکی از آن است که کلیه بناهای دشت پاسارگاد در یک ساختار منظم فضایی احداث شده اند و باغی وسیع بر کلیه عناصر احاطه داشته است. «باغ شاهی» تنها بخش کوچکی از این مجموعه وسیع بوده و درواقع به نظر می رسد که نخستین مرکز حکومتی-آیینی هخامنشیان یک باغشهر با ساختاری منظم و یکپارچه بوده است.

تمامی جزئیات عوارض و پدیده های سطح زمین، بر روی نقشه های توپوگرافی ، نمایش داده می شود. تهیه ی نقشه ی توپوگرافی یکی از مهم ترین فعالیت ها در بررسی های باستان شناسی است؛ اما بررسی های توپوگرافی فراتر از تهیه ی این نقشه هاست. در محوطه ی میراث جهانی پاسارگاد و در هیئت مشترک بررسی های باستان شناسی ایران - فرانسه، برای نخستین بار تیم بررسی های توپوگرافی تشکیل شد. این تیم با کمک وسایل و تجهیزات بسیار پیشرفته از قبیل دوربین های توتال استیشن و سیستم تعیین موقعیت جهانی دیفرانسیل دو و سه فرکانسه ( DGPS )، توانسته اند محوطه ی باستانی پاسارگاد را در سه فصل مورد بررسی قرار دهند و در فصول بعدی نیز ادامه خواهد داشت. در این بررسی ها، نقشه بردار در محوطه حرکت کرده و به کوچک ترین عوارض و پستی و بلندی ها توجه می کند. بقایای دیوارها و ساختارهای معماری، بقایای گورها و اجاق های باستانی، برون زد تخته سنگ های بزرگ در تپه های باستانی، بقایای کانال های ساخته شده در گذشته و امروز محوطه، محدوده های تجمع قطعات سفال و سنگ و به طور کلی کم ترین شیب ها و کوچک ترین پدیده ها مهم و قابل تأمل بوده و نقاط آنها به کمک GPS برداشت می شوند. هدف از این پژوهش، معرفی بررسی های توپوگرافی و ارائه ی اهمیت این نوع برداشت در بررسی های باستان شناسی محوطه ی پاسارگاد و همچنین آشنایی با انواع دستگاه اندازه گیری موجود در این روش بررسی است. روش تحقیق، استقرایی و شیوه ی جمع آوری داده ها بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و فعالیت های میدانی است. نتایج نشان می دهد که در محوطه ی میراث جهانی پاسارگاد که سابقه ی طولانی حضور باستان شناسان معتبر و جهانی را در کارنامه ی خود دارد، به کمک تیم بررسی توپوگرافی ساختارهایی شناسایی شده اند که تا به امروز از دید باستان شناسان پنهان مانده بودند و تنها به کمک این نوع بررسی ها و همچنین استفاده از تجهیزات پیشرفته این امر صورت گرفته است.

استان بوشهر به دلیل استراتژیکی و سوق الجیشی متاثر از قرار گرفتن در ساحل خلیج فارس و توجه ویژه هخامنشیان به تجارت دریایی، در زمان هخامنشیان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بود. با گسترش شبکه راه دریایی، حضور هخامنشیان در جبهه غربی منطقه پارس (بندر بوشهر کنونی) در حاشیه خلیج فارس، بیش از پیش ضرورت پیدا نمود. همچنین همجواری این استان با استان فارس و برخورداری از موهبت های سرشار طبیعی بر اهمیت آن افزوده بود. وجود سه کاخ از دوره هخامنشی در پس کرانه های خلیج فارس و به خصوص دشتستان و کشف آثار دیگری از آنها در جای جای استان بوشهر نمود بارزی از سیطره هخامنشیان بر خلیج فارس می باشد. یکی از آثار ارزشمند هخامنشی در منطقه پارس جنوبی و استان بوشهر بنای معروف به آرامگاه گور دختر می باشد که بسیار شببیه به آرمگاه کوروش در پاسارگاد است. از این نوع معماری تنها در دو جای ایران یکی در پاسارگاد و دیگری در منطقه بزپر دشتستان تا به حال شناخته شده است. این مقاله که با ترکیبی از روش های تحقیق «تحلیل محتوا»، «مقایسه ای» و «میدانی» به انجام رسیده است، نشان می دهد که زمان احداث این بنای ارزشمند حدود سده پنجم پیش از میلاد می باشد، نام آن احتمالا به معنای بکر و دست نیافتنی برای نامحرمان بوده که پس از حمله اعراب، نامگذاری شده، معماری آن به دلایل وجود سقف خرپشته ی ایلامی می باشد و احتمالا علل متروک شدن آن تغییر شاهراه مواصلاتی بوده است.

هر باغ ایرانی با حفظ اصول نانوشته طراحی باغ، از بدایع و ظرایف ویژه خود برخوردار است. در باغ ایرانی،آنچه مفید و لازم است، زیبا عرضه میشود. اصولی بر طراحی باغ حاکم است که از دیرباز مردم ایران به آن اصول وفادار مانده اند. آیا معماری باغهای پیش از اسلام ایران تاثیری بر معماری باغهای پس از اسلام ایران داشته است؟ سوالی بود که محقق در پی آن، پژوهش حاضر را انجام داد. در این تحقیق تلاش گردید تا با اطلاعاتی که در ارتباط با باغهای پیش از اسلام ایران وجود دارد، این باغها را تحلیل معماری نمود. هدف اصلی این تحقیق شناخت معماری باغهای پیش از اسلام ایران، یافتن اصول طراحی مشترک آنها، و قیاس این ویژگیها با معماری باغهای ایرانی پس از اسلام بود. این پژوهش، تحقیقی کتابخانه ای است. از مشکلات اصلی این پژوهش تکراری بودن بسیاری از اطلاعات در مقالات و کتب بود که نگارنده آنها را تایید نمینمود. در عین حال اطلاعات در مورد باغهای پیش از اسلام ایران اکثرا اطلاعات باستان شناسانه بود، و تلاش گردید این اطلاعات در وادی معماری مورد تفسیر قرار گیرد. به همین منظور جهت گیری باغهای پیش از اسلام، سلسله مراتب ورود به باغ، تاثیر تقسیمات چهارگانه در طراحی باغ، شیب بندی زمین باغ، آبنما، حضور منظر طبیعی، معماری کوشک باغ و ریتم تکرار شونده حصار باغ مورد توجه قرار گرفت. در رابطه با اصول طراحی باغهای پس از اسلام ایران از مقالات و کتب صاحبنظران و محققین متخصص در عرصه طراحی باغ استفاده و این اصول از کتب و مقالات ایشان استخراج گردیده است. در نهایت ویژگیهای مشترک طراحی باغ در دوران پیش از اسلام با اصول طراحی باغ پس از اسلام ایران قیاس شده و در نتیجه تاثیر طراحی باغهای پیش از اسلام ایران در طراحی باغهای پس از اسلام و متاخر مشخص گردیده است.

کورش بزرگ بعد از پیروزی بر آستیاگ آخرین پادشاه ماد در پادگان مادی پایزگدا (پاسارگاد) و به افتخار این پیروزی و موفقیت بزرگ دستور به بنیان کاخ های باشکوهی داد که در آن زمان در ایران نظیر نداشت. وی اوج اقتدار خود را در پاسارگاد به معرض نمایش گذاشت. کورش بزرگ با چه هدفی بعد از پاسارگاد به ساخت کاخ چرخاب برازجان اقدام کرده است؟ این پژوهش از منابع کتابخانه ای واطلاعات بدست آمده از حفریات باستان شناسی بهره گرفته است. بر اساس کاوش های باستان شناسی و آثار بدست آمده کاخ چرخاب تداعی کننده پاسارگاد است. با توجه به شیوهٔ معماری واستفاده از سنگ های سیاه وسفید زمان احداث کاخ چرخاب را به کورش بزرگ بنیانگذار زنجیره هخامنشی منسوب کرده اند. چرخاب برازجان کاخ ناقصی است که با هدف گسترش وقدرت کورش بزرگ در حاشیه دریای پارس (خلیج فارس امروزی) ساخته شده و هرگز مسکونی نشده است. کاخ های پاسارگاد از آثار باارزش و نفیسی از آغاز حکومت کوروش می باشد که به عنوان یک اثر ملی و ابتکاری ساخته و معرفی شده اند و کاخ چرخاب برازجان سمبلی از پیشرفت و تکامل معماری کاخ های پاسارگاد است که بصورت یک اثر هنری جدید از حکومت و قدرت کورش بزرگ حکایت دارد. کاخ چرخاب در اواخر سلطنت کوروش ساخته و پرداخته شده وعقیم ماندن کاخ مصادف با مرگ وی به سال ۵۲۹ ق. م دانست؛ بنابراین می توان بنای کاخ را در همین حدود یعنی ۵۲۹ ق. م دانست. از نظر پلان و نقشه و خصوصیات معماری کاخ چرخاب اقتباس از کاخ های پاسارگاد بخصوص کاخ اختصاصی کوروش می باشد. این کاخ احتمالاً توسط همان معمارانی ساخته شده که کاخ های پاسارگاد را بر پا کرده اند. بر اساس نتایج بدست آمده در این پژوهش، پاسارگاد به عنوان پایتخت سیاسی –مذهبی وچرخاب برازجان یک پایگاه ومقر سیاسی – اقتصادی در دوره سلطنت کورش بزرگ شناخته شده اند. واین که معماری وبنای کاخ چرخاب تداوم پیدا نکرده علاوه برمرگ کوروش، احتمالاً درگیری های سیاسی، عوامل طبیعی منطقه (سیلاب) و مشکلات اقتصادی نیز دخیل بوده است.

سرزمین ایران با توجه به زمین شناسی، توپوگرافی و اقلیم خشن و ناپایدار است. بنابراین بناهای تاریخی مستقر بر آن، همیشه در حال بارگذاری و ناپایداری شرایط هستند و لذا نیاز به نگهداری مستمر به صورت علمی و تجربی دارند. پیش از مرمت و نگهداری، مستندسازی یا خوانش آثار تاریخی مهم ترین بخش مطالعه آثار باستانی است که از این طریق می توان به داده ها و اطلاعات کامل درمورد این آثار دست یافت. با استفاده از داده های جمع آوری شده به دانش نهفته در مهندسی این بناها می توان پی برد. عدم شناخت صحیح آثار و عدم توجه کافی به جزئیات و قوانین نهفته در آثار تاریخی، موجب تجزیه و تحلیل ناصحیح و درنتیجه خوانش اشتباه اثر می شود که منجر به گمراهی در راهبردهای مواجه با حفظ اثر و درنتیجه آسیب دیدگی میراث فرهنگی و تاریخی می شود. این مقاله سعی دارد سه خوانش ناصحیح از سه اثر تاریخی معروف را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. روش تجزیه و تحلیل در این مقاله بهره برداری از مهندسی تحلیلی و بررسی جزء به جزء پارامترهای اثر و نحوه ارتباط با آن هاست که نشان می دهد یک سامانه چگونه ایجاد شده و چه طور کار می کرده است. از این رهگذر، نتیجه گیری می شود که خوانش غلط از یک مجموعه تاریخی موجب درک ناصحیح از کارکرد آن اثر شده و می تواند موجب خطا در برخورد و حفظ اثر شود. آثار مورد بررسی قرار گرفته عبارتنداز: محوطه پاسارگاد، مجموعه تاق بستان و مجموعه بیستون. هریک از این سه محوطه تاریخی عناصری را در خود دارند که تاکنون معماران و باستان شناسان موضوعیت و کاربری آن ها را به طور کامل تعریف نکرده اند؛ لذا در این مقاله با استناد به تحلیل های سازه ای و روابط عِلّی و معلولی اثبات شده که خوانش برخی از این دانشمندان اشتباه بوده و تلاش شده زاویه دید و مسیر جدیدی برای کاوش و شناخت این آثار گشوده شود.

آرامگاه کوروش بزرگ، بنیان گذار شاهنشاهی هخامنشی، از مهم ترین بناهای دوره اوایل هخامنشی در پاسارگاد به شمار می رود. این بنای سنگی شامل یک سکوی شش پله ای و یک اتاق با سقف شیروانی است که برفراز سکو ساخته شده است. بنای آرامگاه در گذر زمان دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده است که ازجمله مهم ترین آن ها، تبدیل آن به مسجد در دوره اتابکان فارس و ساخت محرابی در دیواره دیوار جنوبی اتاق آرامگاه بوده است. علاوه بر این، دیوارها و سطوح سنگ های بنا دربرگیرنده یادگاری های بازدیدکنندگان، سیاحان و زائرینی است که درطول زمان از این بنا دیدن کرده اند. پژوهش های روی محراب مسجد اتابکی انجام گرفته، اما سنگ نگاره ها و یادگاری های آن کمتر موردتوجه قرار گرفته است. هدف نوشتار حاضر، طبقه بندی و شناسایی یادگارهای برجای گذاشته شده در این آرامگاه است که در نتیجه یک بررسی میدانی تمام نقوش و سنگ نگاره ها به صورت کامل طراحی و مستند نگاری شده است. در مرحله مطالعه کتابخانه ای، تمام منابع تاریخی مطالعه شده و با توجه به سنگ نوشته ها و هم چنین مقایسه نقوش حک شده بر دیواره ها، هریک به صورت جداگانه مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راس تا پرس ش هایی مرب وط ب ه این که، قدیمی ترین سنگ نوشته یا سنگ نگاره برروی آرامگاه متعلق به چه دوره ای است؟ آیا از دوره هخامنشی سنگ نوشته ای برروی بلوک های سنگی آرامگاه وجود دارد؟ سنگ نوشته های موجود متعلق به کدام شخصیت های تاریخی است؟ مط رح گردی د، نتیجه این پژوهش، شناسایی بیش از صد سنگ نوشته و نقش کنده بوده که قدیمی ترین آن ها نقوشی متعلق به دوره ساسانی است. تعداد زیادی از نقوش و نوشته های موجود برروی آرامگاه، متعلق به دوران معاصر است.

مجموعه پاسارگاد مرکز مهمی در ایالت پارس است که کوروش دوم آن را بنا کرده است؛ حتی کمی از اهمیت این مکان با روی کار آمدنِ داریوش کاسته نشد. احترام هخامنشیان و حتی سلوکیان باعث شد تا حاکمان محلی پارس پس از شروع قیام خود علیه سلوکیان، تمام توان خود را برای بازپس گیری این مکان ها انجام دهند. سؤالی که در این مقاله تلاش می شود به آن پرداخته شود این است که داده های باستان شناسی از کاوش های تل تخت تا چه اندازه به روشن شدن تاریخ ضرب سکه توسط نخستین فرترکه کمک می کند. درباره زمان ضرب سکه نزد نخستین فرترکه همواره بحث های فراوانی شده است؛ به گونه ای که باعث به وجود آمدن دو نظریه تاریخ متقدم (حدود 300 تا 280 پ.م) و تاریخ متأخر (حدود 210 تا 180 پ.م) نزد پژوهشگران این بخش از تاریخ سرزمین پارس شده است. با منتشرشدن نتایج کاوش های استروناخ در تل تخت پاسارگاد، شواهد برای پذیرفتن نظریه تاریخ متقدم مستحکم تر شده است؛ زیرا داده های باستان شناختیِ لایه های دوره دوم و سوم در تل تخت با رویدادهای تاریخی و داده های سکه شناسی همخوانی نزدیکی دارد. هرچند در این بین تحلیل ها و برداشت های متفاوتی نیز وجود دارد که طرفداران آن تلاش کرده اند تا رویدادهای تاریخی را با نتایج کاوش های تل تخت پاسارگاد به سمت و سوی تاریخ متأخر سوق دهند. در مقاله پیش رو تلاش می شود تا با روشی توصیفی تحلیلی به هماهنگ سازی رویدادهای اتفاق افتاده در بازه زمانی 300 تا 180 پ.م، با شواهد به دست آمده در لایه های تل تخت پاسارگاد پرداخته شود.

رویکردِ غیر تخریبی در باستان شناسی به انگیزه نگه داشتِ بازمانده های پیشینیان برای آنان که پس از ما می آیند و آیندگان ما هستند، امری بایسته و بی گمان خردمندانه تر از به کارگیری روش های ویرانگر است. یکی از روش های غیر تخریبی، بررسی های توپوگرافی است که کمک های ارزشمند و بسزایی به باستان شناسان در پژوهش های میدانی می کند. در بررسی های توپوگرافی یک نقشه بردارِ باستان شناس، به همه فرورفتگی ها و برجستگی های موجود در محوطه و چگونگی پیوند آن ها با انسان می پردازد. مانده های دیوارها و ساختارهای معماری، بازمانده های گورها و اجاق های باستانی، برون زدِ تخته سنگ های بزرگ در تپه های باستانی، مانده های کانال های ساخته شده در گذشته و امروز محوطه، گستره های گردهماییِ تکه های سفال و سنگ، و روی هم رفته، کم ترین شیب ها و کوچک ترین پدیده ها از دیگر نکته های برجسته و درنگ کردنی است و همگی آن ها به کمک جی پی اس برداشت می شوند. از سویی، به گمان بسیاری از پژوهشگران، پاسارگادِ بناشده در روزگار کورش بزرگ و جانشینانش، فراتر از محوطه ای بوده که امروزه برای ما دانسته شده است. اگر به پاسارگادِ هخامنشیان همچون پازلی نگریسته شود، بی تردید کنار هم نهادنِ تکه های این پازل، نیازمند انجام پژوهش های باستان شناسی در روستاها و محوطه های پیرامون آن است. یکی از این محوطه ها، تپه باستانیِ جای گرفته در شرقی ترین بخش روستای دهنو است. در سال 1396 خورشیدی، تیم بررسی های توپوگرافی هیأت مشترک بررسی های باستان شناسی ایران–فرانسه؛ به پژوهش های میدانی در این محوطه پرداخت. در این نوشتار، با کمک نگاره ها و نقشه های توپوگرافی، به بازگویی بررسی ها و چگونگی انجام آن ها در محوطه، پرداخته شده و از پژوهش های کتابخانه ای برای آشنایی با مفاهیم پایه ای بهره برده شده است. برآیندها، نشان از استقرار در تپه باستانی در دوره اسلامی دارند ولی برای آگاهی از این که تپه دهنو باید در کجایِ پازل پاسارگادِ هخامنشیان قرار داده شود، نیاز است تا پژوهش ها و بررسی های بیشتر در این محوطه و دیگر پهنه های پیرامونی صورت گیرد.

مطالعه کالبد کاخ دروازه ارگ های هخامنشی با رویکرد اسطوره شناسی نو و با روش تحلیل تاریخی به کشف مضامین و مفاهیم در پس این کالبد انجامید و نشان داد کالبد و آرایه های این بناها به مضامین فرهنگی غالب در دوره مذکور ارجاع می دهد، مضامینی که مبتنی بر الگوهای فکری مردمان باستان یعنی اسطوره ها شکل گرفته اند. نتیجه آنکه این کاخ دروازه ها دارای ساختاری متفاوت با دروازه شهرهای دیگر فرهنگ ها بوده اند و به ترتیب زمانی از پاسارگاد تا شوش و پارسه به تدریج تحولاتی را نیز پذیرا شده اند. مقایسه این کاخ دروازه ها و تحولات آنها نشان می دهد که این بناها با هر چه بیشتر قدرت گرفتن پادشاهی هخامنشی به تدریج بیشتر و بر مضامین فرهنگی ایرانی تکیه کرده اند؛ چنانکه در کاخ دروازه پاسارگاد تأثیر فرهنگ مصری و بین النهرینی بیش از دیگر کاخ دروازه ها مشهود است و در مقابل کاخ دروازه پارسه که در اوج قدرت گیری هخامنشیان ساخته شده، بدون نیاز به ارجاع به دیگر فرهنگ ها بر مضامین ایرانی تکیه دارد. در این کاخ دروازه از سویی مبتنی بر کالبد سه درگاهی و آرایه های آن که ارجاعی است به نظریه کنش های سه گانه ژرژ دومزیل نزد اقوام هند و اروپایی و از سوی دیگر با نام گذاری ویژه، دروازه همه ملت ها، بر کارکرد آن تأکید شده است؛ کارکردی که به شکلی دوپهلو از سویی به دروازه ای اشاره دارد که روی به همه گروه ها و ملت های تحت حکومت ایرانی هخامنشی باز است و از سوی دیگر حاوی دلالتی نمادین به قدرت فراگیر حکومت هخامنشی است که همه گروه ها و ملت ها از هر نژادی را در زیر پرچم خود جای داده است.

مراکز خدمات روستایی نقش بسیار با اهمیتی در ارائه امکانات و خدمات مورد نیاز روستاهای تحت نفوذ خود دارا می باشند؛ زیرا مراکز خدمات رسانی به عنوان پایگاهی برای ایجاد تحرک و میل به زیستن در نواحی روستایی تلقی می شوند. امروزه ساماندهی فضاهای روستایی درسه سطح منظومه، مجموعه و حوزه انجام می شود و البته مکانیابی هر کدام از فضاهای فوق با توجه به موقعیت جغرافیایی، دسترسی جمعیت، شبکه ارتباطی- زیربنایی، تقسیمات سیاسی- اداری و عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انجام می گیرد. در این مقاله نظام سطح بندی خدمات روستایی در شهرستان پاسارگاد ارائه شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با رویکردتوسعه ای می باشد و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش های اسنادی و میدانی گردآوری شده است. منابع کسب اطلاعات، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سالنامه های آماری، شناسنامه آبادی های استان فارس و مصاحبه می باشد. نتایج این تحقیق نشان داده است که در سطح شهرستان پاسارگاد، شهرسعادت شهربه عنوان تنها مرکز منظومه روستایی می باشد. همچنین با توجه به معیارها وملاک های مورد بررسی 3 مرکز مجموعه و 7 مرکز حوزه روستایی شناسایی شده است

فراهم نمودن آب برای باشندگان سرزمین ایران که در ناحیه خشک و نیمه خشک زمین قرار گرفته است، همواره یکی از مهم ترین چالش های مردمان این سرزمین و حکومت های آن از آغاز شکل گیری نخستین دولت ها تاکنون بوده است. اقلیم کم بارش سبب شده است تا مردمان ایران برای فراهم نمودن آب و در دسترس داشتن آن به نوآوری هایی در این زمینه روی آورند. ساخت کاریز (قنات) یکی از کاربردی ترین روش های بهره مندی از منابع آب زیرزمینی است که پیشینه ابداع و ساخت آن به هزاران سال پیش به ایرانیان نسبت داده شده است. بهره برداری از منابع آب جاری و روی سطح زمین نیز از مهم ترین روش ها و شیوه های معمول درمیان ساکنان ایران و مردمان دیگر سرزمین ها است. در این میان ساخت بندها و سدها روی رودخانه ها و چشمه ها، ایجاد آبراه ها و شبکه های آب رسانی، نوآوری و شیوه ای است در بهره برداری بیشتر و پایدارتر از منابع آب جاری. در حوضه آبریز رودخانه پلوار که پایتخت هخامنشی پاسارگاد در آن جای گرفته است، مجموعه ای گسترده از سازه های آبی تاریخی وجود دارد که شامل چندین بند، آبراه، آبگیر و چشمه است. بندها بیشتر روی شاخه های فرعی رودخانه پلوار ساخته شده است و شبکه های آب رسانی در چندین رشته در پایین دست بندها جای گرفته است. این سازه ها در دشت های دیدگان، مرغاب، پاسارگاد، سرپنیران، کمین و ارسنجان ساخته شده است. این پژوهش به صورت کوتاه به معرفی و چگونگی ساخت سازه های آبی دوره هخامنشی در محدوده موردمطالعه می پردازد. این سامانه های آبی گسترده با درایت و هوشمندی مدیران و مهندسان هخامنشی، آب را به تمامی دشت ها و دره های کوهستانی ناحیه پاسارگاد می رسانده است. آبادی ها و سکونت گاه های عمومی، باغ ها، زمین های کشاورزی، ساختمان ها و مراکز دولتی و در پایان پردیس شاهی کوروش و مجموعه بناهای شاهانه پاسارگاد بخشی از مصرف کنندگان این سامانه های آبی هستند. در ساخت بندها از مصالح خاک رس و لاشه سنگ به کار برده شده و برخی از آݣݣن ها نیز دارای سازه های معماری با بلوک های سنگی تراش خورده است. آبراه ها نیز در چندین مسیر در دامنه تپه ها و صخره ها ایجاد شده است. مطالعات و بررسی ها نشان می دهد ساخت سازه های آبی ناحیه موردمطالعه از دوره فرمانروایی کوروش بزرگ آغاز شده و در دوره داریوش بزرگ گسترش یافته و تا پایان حکومت هخامنشی توسعه و بهره برداری از آن ادامه یافته است.