تحلیل استنادی

مقدمه: تحلیل استنادی یکی از روش های ارزیابی تولیدات علمی است که از دیرباز مورد توجه بوده است. با توجه به محدودیت های تحلیل استنادی و گسترش رسانه های اجتماعی و اهمیت آنها در اشاعه یافته های پژوهشی، ضروری است به شاخص های جدید، که دگرسنجی نام دارند، در کنار شاخص های سنتی، برای ارزیابی پژوهش توجه شود؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت مقالات حوزه اعتیاد به مواد مخدر افیونی براساس شاخص های کتا بسنجی و دگرسنجی و همچنین تعیین رابطه عملکرد استنادی و دگرسنجی مقاله های این حوزه است. روش ها: پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است که با استفاده از روش های کتاب سنجی و دگرسنجی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 16803 عنوان مقاله در حوزه اعتیاد به مواد مخدر افیونی، نمایه شده در پایگاه اسکوپوس از ابتدا تا انتهای سال2022 است. برای گردآوری داده ها از پایگاه اسکوپوس و ابزار پلام ایکس، و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس استفاده شده است. یافته ها: از میان مقالات مطالعه حاضر، در مجموع 80/6 درصد مقالات استناد دریافت کرده اند و 95 درصد این تولیدات حداقل یک مرتبه در یکی از رسانه های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان داد به لحاظ آماری، رابطه معنادار و مثبتی میان شمار استنادها و تمام دگرسنجه های مقالات شامل استفاده، کسب، اشاره، رسانه های اجتماعی، و استناد وجود دارد. نتیجه گیری: وجود همبستگی مثبت بین شاخص استنادی و دگرسنجی در مقالات حوزه اعتیاد به مواد مخدر افیونی، نشان دهنده تأثیر مثبت رسانه های اجتماعی بر میزان استناد به مقالات علمی است؛ بنابراین پژوهشگران حوزه اعتیاد به مواد مخدر افیونی نیز به منظور دریافت استناد می توانند از رسانه های اجتم اعی بهره مند شوند و آثار خود را در رسانه های اجتماعی گوناگون به اشتراک بگذارند.

هدف: هدف از این پژوهش تحلیل محتوایی و استنادی نشریه علمی ادبیات پارسی معاصر در دوره ده ساله انتشار آن است.روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی است و از نظر نوع روش شناسی، به روش تحلیل محتوایی و استنادی و با فنون علم سنجی انجام شده است. جامعه آماری مورد بررسی شامل 265 مقاله چاپ شده از سال تاسیس 1390 تا1400مجله ادبیات پارسی معاصر بود.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد، سه مجله سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، فرهنگ و ادبیات عامه، پژوهشنامه ادبیات داستانی بیشترین سهم استناد به مجله ادبیات پارسی معاصر را داشته اند. همچنین شبکه ارجاعات مجله نشان داد به ترتیب مقالات مجله نقد ادبی، پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، پژوهش های ادبی و مطالعات ادبیات تطبیقی، جستارهای زبانی، زبان پژوهی و متن پژوهی ادبی بیشترین میزان ارجاع را از سوی مجله ادبیات پارسی معاصر دریافت کردند. رادفر، پارساپور، عاملی رضایی، امن خانی، یعقوبی جنبه سرایی و قاسمی پور با چاپ 5 مقاله در مجله بیشترین سهم را در تولیدات علمی آن داشتند. شاخص بیشترین استناد به مقاله پورنامداریان، رادفر و شاکری (1391) تعلق گرفت. نویسندگان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با 33 مقاله بیشترین سهم چاپ مقاله در مجله را داشتند.نتیجه گیری: در مجموع می توان رشد کیفیت مقالات نشریه ادبیات پارسی معاصر را از لحاظ میزان ارجاعات در طول زمان تشخیص داد. نتایج نشان از نقش موثر مجله در ارتقاء رویت پذیری نویسندگان پژوهشگاه داشت. نیمه عمر بالای استنادات، همکاری های علمی بین اساتید مختلف از دانشگاه ها و موسسات فراوان در سطح کشور و تعداد بالای استناد به مقالات نشریه از نتایج قابل تامل و مهم این پژوهش است.

 هدف این پژوهش، شناسایی پیوندهای رشته روان شناسی با حوزه های موضوعی و رشته های دیگر است تا میزان اتکای این رشته به متون خود و متون دیگر رشته ها و موضوع ها مشخص شود. در این تحقیق کاربردی از روش کتاب سنجی با رویکرد کمی و فن تحلیل استنادی استفاده شده است. جامعه پژوهش، استنادهای مقاله های منتشر شده در نشریات روزآمد و فعال روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی شامل سه نشریه «فصلنامه اندیشه و رفتار»، «فصلنامه دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی» و «فصلنامه روانشناسی تحولی: روان شناسان ایرانی» منتشر شده در سال های 1393 – 1394 بود. از مقاله های منتشر شده در نشریه های مذکور، 6990 استناد مربوط به 211 مقاله، استخراج و با روش تحلیل استنادی بررسی شد. بر اساس یافته ها، میانگین استنادها برای هر مقاله 33 استناد بوده است که در این میان، استنادهای انگلیسی بیشتر از استنادهای فارسی است. به نشریات ادواری با 4/62 درصد و پس از آن به کتاب با 4/24 درصد استناد شده است. 1/82 درصد استنادها به متون روان شناسی و 9/17 درصد به سایر رشته ها اختصاص دارد. همچنین بیشتر استنادهای فرارشته ای با حوزه علوم انسانی ارتباط دارد. رشته روان شناسی بیشترین پیوند را با رشته علوم اجتماعی و سپس علوم تربیتی دارد. 84 درصد از استنادهای فارسی، تألیفی و 16 درصد ترجمه ای بوده و 2/17 درصد از استنادهای ترجمه ای نیز فرارشته ای هستند. نتایج پژوهش، نشان دهنده آن است که نویسندگان به منابع غیر فارسی بیش از منابع فارسی و به نشریات ادواری و سپس کتاب بیش از سایر محمل های اطلاعاتی اتکا داشته اند. متون رشته روان شناسی بیشترین پیوند را با حوزه علوم انسانی و رشته های علوم اجتماعی و علوم تربیتی برقرار کرده است.

هدف این پژوهش ترسیم نقشه علم مبارزه با فساد اداری است. بدین منظور در گام نخست واژه نامه فساد اداری برای درک هرچه بهتر این مقوله مشخص گردید. که در این بین واژه نامه سازمان شفافیت بین الملل جامع ترین و کامل ترین واژه نامه را دارا می باشد که شامل تمام زوایای آشکار و نهان فساد اداری می شود. سپس با استفاده از این واژه نامه اقدام به جستجو در پایگاه استنادی علوم آی اس آی صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که نقشه علم مبارزه با فساد اداری شامل ۲۶ حوزه موضوعی اصلی می باشدکه این حوزه های موضوعی به ۱۰ دسته کلی تر تقسیم می شوند که ۵حوزه نواحی نقشه و ۵ حوزه،از جمله حوزه های مستقل هستند. نزدیک ترین حوزه نسبت به رشته ی مبارزه با فساد اداری حوزه" حسابداری و مالی"و دورترین حوزه" سیاست عمومی و مدیریت زیست محیطی" است. همچنین ۳۴ حوزه به عنوان حوزه های موضوعی فرعی این علم شناسایی شدند. بر اساس حوزه های موضوعی اصلی و فرعی بدست آمده ،اقدام به ترسیم نقشه علم مبارزه با فساد اداری گردید.

هدف مقاله حاضر بررسی عمیق دیدگاه های جوزف اف. مورفی، یکی از چهره های شاخص در حوزه مطالعاتی رهبری و مدیریت آموزشی است. با طبقه بندی محتوایی آثار پر استناد مورفی در گوگل اسکالر و تحلیل آن این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که کدامیک از قلمروهای حوزه مطالعاتی مدیریت و رهبری آموزشی در آثار مورفی، بیشتر مورد استناد قرار گرفته اند؟ در این پژوهش، ابتدا 20 اثر مورفی که بیشترین استناد را در سایت گوگل اسکالر داشت انتخاب شد. با بررسی دقیق، این آثار منتخب به پنج قلمرو مطالعاتی اصلی شامل رهبری آموزشی، بهبود واصلاح مدارس، سیاستگذاری وحکمرانی آموزشی، روش شناسی تحقیق در مدیریت و رهبری آموزشی و زمینه های فرهنگی و اجتماعی مدیریت و رهبری آموزشی طبقه بندی شده اند. با استفاده از تحلیل استنادی، میزان تأثیرگذاری هر دسته مشخص گردید. نتایج نشان می دهند که آثار مورفی در حوزه رهبری آموزشی بسیار متنوع هستند؛ همچنین این آثار به طور گسترده ای مورد استناد قرار گرفته اند و در نهایت آثار پراستناد مورفی، در شکل گیری نظریه ها و رویکردهای جدید در حوزه مطالعاتی رهبری و مدیریت آموزشی، نقش مهمی داشته اند.

هدف پژوهش حاضر تحلیل استنادی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته تربیت بدنی دانشگاه مازندران طی سال های 1385 تا 1388 است. در این پژوهش از روش تحلیل استنادی (توصیفی- تحلیلی) که یکی از روش های علم سنجی به شمار می رود، استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 4417 فقره استناد تشکیل می دهد که از منابع و مآخذ 42 پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران استخراج شد. برای جمع آوری اطلاعات از چک لسیت (سیاهه وارسی) استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که دانشجویان کارشناسی ارشد تربیت بدنی در نوشتن پایان نامه خود به طور چشمگیری از منابع لاتین استفاده می کنند (49/76درصد) و میزان استفاده آنها از منابع فارسی (50/23 درصد) بسیار کم است. یافته دیگر تحقیق حاکی از آن است که میزان استناد دانشجویان به تولیدات علمی استادان راهنما و مشاور بسیار کم است؛ به طوری که از مجموع 4417 استناد فقط 56 استناد (26/1 درصد) از کل استنادها مربوط به آثار علمی استادان راهنما و مشاور بوده است. در نهایت، با توجه به تنوع موضوعات تحقیق و میان رشته ای بودن رشته تربیت بدنی نیاز است تا حداقل یک استاد متخصص در آن زمینه به عنوان مشاور با دانشجویان در نگارش پایان نامه همکاری کند.

هدف پژوهش حاضر بررسی مقالات بازاریابی ورزشی نشریات علمی- پژوهشی با استفاده از تحلیل استنادی و محتوایی بود. جامعه آماری کلیه مقالات حوزه بازاریابی ورزشی نشریات علمی پژوهشی ایران بود (n=62). ابزار تحقیق برگه کدگذاری بود که روایی آن را استادان متخصص تأیید کردند، و ضریب توافق بین کدگذاران براساس آزمون اسکات 0/87 به دست آمد. از 184 نویسنده، بیشترین تعداد (79/9 درصد) را مردان، افراد با رتبه علمی استادیار (29/9 درصد)، و با وابستگی به دانشگاه تهران (26/1درصد) تشکیل می دادند. بیشترین مقالات (24/2 درصد) در نشریات مدیریت ورزشی و مطالعات مدیریت ورزشی منتشر شده بود. روش آمار توصیفی با 27/8 درصد، بیشترین روش آماری استفاده شده در مقالات و بیشترین گرایش موضوعی (24/2 درصد) مربوط به حمایت مالی در ورزش بود. میانگین ضریب همکاری 0/49 درصد نشان دهنده میزان همکاری نسبتاً مطلوب نویسندگان بود و مقالات با سه نویسنده 37/1 درصد مقالات را در برمی گرفت. بیشترین استنادات به مقالات (65/3 درصد) و از نظر زبان به منابع لاتین (72/7 درصد) بود. با توجه به یافته ها توصیه می شود که در انتشار مقالات حوزه های مختلف بازاریابی ورزشی تعادل بیشتری رعایت شود و محققان از روش های آمار استنباطی در پژوهش های خود بیشتر استفاده کنند.

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی میزان استناد به مجله های انگلیسی زبان ایرانی در دانشنامه ویکی پدیا بود. روش : پژوهش حاضر کاربردی از نوع توصیفی بوده که با روش تحلیل استنادی و فنون علم سنجی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، 239 مجله انگلیسی زبان ایرانی مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) است. داده ها از طریق جستجو، یادداشت برداری و مشاهده مستقیم به دست آمدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل انجام شد. نتایج: از میان 239 مجله مورد تأیید وزارت عتف، تنها 78 مجله در مقاله های ویکی پدیا استناد دریافت کرده اند که این مجله ها در مجموع 464 استناد جذب نموده اند. مجله Iranian Journal of Botany با دریافت 75 استناد بیشترین استناد را از ویکی پدیا دریافت کرده است. مجله های حوزه موضوعی «علوم پایه» بیشترین تعداد استناد را دریافت کرده اند. از میان مقاله های استنادکننده در ویکی پدیا، 165 مقاله به زبان انگلیسی است که بیشترین سهم را میان زبان های مقاله های ویکی پدیا دارا هستند. در میان مقاله های استنادکننده در ویکی پدیا، مقاله های دارای طبقه بندی موضوعی «گیاهان» بیشتر به مجله های وزارت عتف استناد کرده اند. نتیجه گیری: مجله های ایرانی با بهبود سیاست ها و تصمیم های خود می توانند نقش بهتری در ویکی پدیا و دانشنامه های برخط فارسی به عنوان یک ابزار ترویج علم ایفاء کنند و تأثیر استنادی و اجتماعی بیشتری داشته باشند. متولیان و سیاست گذاران علم در کشور بایستی توجه بیشتری به رابطه مجله های علمی با عموم مردم به منظور ترویج علم و تأثیرگذاری اجتماعی داشته باشند.  

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اهمیت همکاری علمی در میزان استناد به پروانه های ثبت اختراع کشورهای حوزه خلیج فارس، موجود در پایگاه اداره ثبت اختراع و نشان تجاری ایالات متحده آمریکا USPTO (United States Patent and Trademark Office) انجام شده است. روش: این پژوهش با روش توصیفی و با رویکرد علم سنجی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل 8182 پروانه ثبت اختراع ثبت شده در پایگاه اداره ثبت اختراع و نشان تجاری ایالات متحده آمریکا است که در مرحله دوم پژوهش، برای به دست آوردن تعداد استناد مدارک علمی به هر پروانه ثبت اختراع، عنوان تک تک پروانه های ثبت اختراع در مجموعه هسته پایگاه  Web of Science Core Collectionموسوم به وب آف ساینس و با مراجعه به قسمت Cited Reference Search جستجو شد و با تایپ بخشی از عنوان پروانه ها در علامت نقل قول " " جستجو انجام شده و میزان استنادات مدارک علمی به پروانه های ثبت اختراع گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل میزان همکاری های صورت گرفته در پروانه های ثبت اختراع، از نرم افزار اکسل استفاده شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که فقط 841 پروانه ثبت اختراع از 8182 پروانه ثبت شده در کشورهای خلیج فارس موفق به کسب استناد در مدارک علمی نمایه شده در پایگاه وب آف ساینس شده اند و مجموعاً 2496 استناد دریافت کرده اند. یافته های پژوهش در خصوص تعداد پروانه های ثبت اختراع کشورهای حوزه خلیج فارس براساس رده بندی موضوعی سی.پی.سی (CPC) نشان داد که بیشترین میزان ثبت پروانه های ثبت اختراع مربوط به رده فیزیک (G) با تعداد 1717 پروانه است؛ و کمترین میزان ثبت پروانه ها مربوط به رده منسوجات و کاغذ (D) با تعداد 24 پروانه است. در مجموع، بیشترین تعداد پروانه ها مربوط به کشور عربستان با تعداد 5469 پروانه و کمترین میزان پروانه های ثبت اختراع مربوط به کشور عراق با تعداد 22 پروانه است. بیشترین تعداد ثبت پروانه های دارای یک مخترع در کشور عربستان در رده موضوعی فیزیک (G) و با تعداد 288 پروانه است و کمترین میزان پروانه ها براساس رده های موضوعی مربوط به کشور عراق با تعداد 11 پروانه ثبت اختراع است. همچنین بیشترین میزان تولید پروانه های دارای بیش از یک مخترع در کشور عربستان با رده موضوعی شیمی و مهندسی مواد (C) با تعداد 4114، و کمترین میزان تولید پروانه ثبت اختراع مربوط به کشور عراق با تعداد 11 پروانه است. نتیجه گیری: تعداد کمی از پروانه های ثبت اختراع ثبت شده از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس در پایگاه اداره ثبت اختراع و نشان تجاری ایالات متحده آمریکا، در مدارک علمی نمایه شده در پایگاه استنادی وب آف ساینس استناد دریافت کرده اند. بیشترین میزان همکاری در داخل کشورهای حوزه خلیج فارس مربوط به کشور عربستان با تعداد 12583 مخترع و کمترین میزان همکاری نیز مربوط به کشور عراق با تعداد 30 مخترع بوده است. همچنین، بیشترین میزان همکاری با کشورهای خارج از حوزه خلیج فارس مربوط به کشورهای آمریکا با تعداد 2198 مخترع و انگلستان با تعداد 384 مخترع، آلمان با تعداد 333 مخترع، کانادا با تعداد 219 مخترع، هندوستان با تعداد 203 مخترع، و فرانسه با تعداد 171 مخترع بوده است. طبق داده های به دست آمده در خصوص میزان استناد دریافتی در پروانه های ثبت اختراع تک مخترع و چند مخترع، با استفاده از آزمون آماری کروسکال والیس، سطح معناداری داده ها کمتر از 0.05 را نشان داد. از این رو، اختلاف رتبه ها معنادار بوده، و نتیجه آزمون نشان داد که پروانه های ثبت اختراع چندمخترع، تعداد استناد بیشتری نسبت به پروانه های ثبت اختراع تک مخترع، در رده های موضوعی به دست آورده اند.

هدف: ارتباط میان دانش نوین علمی و نوآوری های فنی از اهمیت فراوانی برخوردار است، استنادهای علمی پروانه های ثبت اختراع و استنادهای فنی متون علمی یکی از راه های بررسی ارتباط میان علم و فناوری است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تولیدات علمی ایران براساس شاخص نفوذ بین المللی بروندادهای پژوهشی بر صنعت و نوآوری است که براساس استناد پروانه های ثبت اختراع به متون علمی محاسبه می شود. روش: این پژوهش با روش اسنادی و با رویکرد علم سنجی و تحلیل استنادی انجام شده است. جامعه پژوهش مدارک علمی ایران هستند که در بازه زمانی 2020-2018 در پروانه های ثبت اختراع مورد استناد قرار گرفته اند. با توجه به اینکه یک بازه زمانی سه ساله برای بررسی استناد مدارک در نظر گرفته شده است و تمامی مدارک بدون لحاظ کردن موضوع آنها مورد شمارش قرار گرفته اند و هر دوی این عوامل از عوامل مؤثر در استنادگیری هستند، نرمال سازی براساس زمان و موضوع انجام گرفت. به منظور نرمال سازی استنادها، موضوع مقالات براساس موضوع نشریات منتشرکننده آنها در 22 موضوع اصلی شاخص های اساسی علم قرار گرفتند تمامی مدارک به روش شمارش کامل مورد محاسبه قرار گرفته و سایر مدارک غیرقابل استناد و نیز قالب های انتشاراتی به جز مقاله، از جامعه پژوهش کنارگذاشته شدند. در این پژوهش از محصولات پایگاه کلاریویت مانندWOS ، JCR و ESI و نیز پایگاه هایLens ، WIPO و ISCWUR به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده شد. جدول انطباق WIPO براساس نمادهای طبقه بندی بین المللی پروانه های ثبت اختراع، زمینه فناوری هر یک را مشخص می نماید. با استفاده از این جدول، زمینه فناوری هر یک از پروانه های ثبت اختراع براساس گروه های طبقه بندی فناوری WIPO مشخص می شود. یافته ها: در بازه زمانی 2020-2018، 274560 مدرک از ایران به ثبت رسیده است که 2662 مدرک در 3820 پروانه های ثبت اختراع، 4000 بار مورد استناد قرار گرفته است. بر این اساس، کمتر از یک درصد از آثار علمی ایران در پروانه های ثبت اختراع مورد استناد قرار گرفته اند. براساس استناد نرمال شده، دانشگاه آزاد اسلامی با 25.25 استناد نرمال شده در بین دانشگا ه های ایران رتبه نخست را دارد و دانشگاه های علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران به ترتیب با 23.10 و 14.78 استناد نرمال شده در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. نتیجه گیری: براساس گروه های طبقه بندی فناوری، بیشترین تعداد این پروانه های ثبت اختراع در حوزه داروسازی بوده و بیوتکنولوژی و فناوری رایانه با اختلاف زیاد در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. براساس حوزه های موضوعی، مقالات حوزه شیمی، علم مواد و فارماکولوژی و سم شناسی، بیشتر از سایر حوزه های موضوعی در پروانه های ثبت اختراع مورد استناد قرار گرفته اند که نشان می دهد این رشته ها بیشترین تاثیر را بر نوآوری داشته اند.