نقشه علم

هدف این پژوهش ترسیم نقشه علم اداره امور عمومی (مدیریت دولتی) است. با توجه به ویژگی اکتشافی پژوهش و تک متغیره بودن آن، این پژوهش فاقد فرضیه و سؤال اصلی پژوهش این است که: ""طراحی و تدوین نقشه جامع علمی دانش مدیرت دولتی بر اساس مقالات علمی و مرتبط درمؤسسه اطلاعات علمیISI، طی سال های 2000 تا2010 چگونه امکان پذیر است؟"" برای پاسخ گویی به این پرسش، نخست وضعیت مقالات موجود در مؤسسه اطلاعات علمی ISI در رابطه با اداره امور عمومی (مدیریت دولتی) مورد بررسی قرار گرفت و نزدیکترین حوزه ها نسبت به این رشته شناسایی و نقشه علم اداره امور عمومی (مدیریت دولتی) ترسیم شده است. نتایج پژوهش نشان داد، در قلمرو اداره امور عمومی (مدیریت دولتی) 223 حوزه موضوعی وجود دارد. پس از اعمال قاعده""پاره تو"" تعداد این حوزه ها به 46 حوزه تقلیل یافت و با روش تحلیل خوشه ای، این 46 حوزه به 12 زیر حوزه تبدیل شد. بر اساس یافته های پژوهش، نزدیکترین حوزه به رشته امور عمومی (مدیریت دولتی) حوزه ""اقتصاد""، و دورترین حوزه نسبت به آن، حوزه ""انسان شناسی"" است. این پژوهش همچنین نشان دهندهی تأثیر عوامل محیطی و شرایطی است که در این ده سال در رشته مدیریت دولتی تغییراتی را پدید آورده و بدین گونه سیر توسعه مقالات را تحت تأثیر قرار داده است. در پایان، پس از تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده، پیشنهادهایی جهت توسعه معنادار و بومی این رشته در کشور ارایه شده است.

مقدمه: هدف این پژوهش رسم نقشه علم ایران با استفاده از روش های جدید علم سنجی برای بازنمون بصری اطلاعات علمی منتشر شده است. این هدف از طریق نشان دادن ارتباط ها و تعاملات میان مقوله های موضوعی در SCI-E پی جویی شده است. روش شناسی: در این پژوهش از روش تحلیل استنادی و ردگیری موضوعی استنادهای هر متن و مرتبط ساختن آنها با موضوع متن استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش ۱۱۷۳۳ رکورد، مقاله های نمایه شده از ایران در SCI-E طی سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ است که در مرحله نخست با روش طبقه ای و در مرحله دوم با روش تصادفی منظم از این جامعه، نمونه گیری به عمل آمد. ۲۸۲۶ رکورد نمونه، همراه با فهرست مآخذ آن که ۵۹۴۲۴ رکورد را شامل می شد، در نرم افزار اکسل و نرم افزار اکسس ساماندهی شد. در تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی کای – اسکور، پیرسون، قاعده پارتو و فرایند رتبه بندی Cross Tab از مقوله های موضوعی در ماتریس های متن استنادکننده به مأخذ های استنادشونده و برای رسم نقشه از نرم افزار ویزیو استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد، مقوله های موضوعی در خوداستنادی و دیگراستنادی رفتار متفاوتی دارند و در مجموع می توان مقوله های موضوعی را در این بخش به سه گروه دسته بندی کرد. رفتار ثابت خوداستنادی موضوعی در ۱۶ مقوله موضوعی علوم کشاورزی، زیست شناسی، شیمی، رایانه، مهندسی، محیط زیست و بوم شناسی، جغرافیا و زمین شناسی، علوم مواد، ریاضی، پزشکی، وراثت و زیست شناسی، علوم رفتاری و عصب شناسی، داروشناسی، فیزیک، علوم گیاهی و جانوری، علوم اجتماعی به تأیید رسید. ۵ مقوله موضوعی اقتصاد و تجارت، ایمنی شناسی، میکروب شناسی، روانپزشکی و روانشناسی، علوم فضایی از ثبات رفتاری در خوداستنادی برخوردار نبودند. خوداستنادی رفتاری در مقوله موضوعی چندرشته ای نامشهود بود. در فضای استنادی هر مقوله موضوعی، ۴ یا ۵ مقوله موضوعی دیگر پس از خوداستنادی شناسایی شد که ۸۰ درصد استنادها را به خود اختصاص می داد. این مقوله های موضوعی برای مقوله موضوعی استنادکننده، به عنوان مقوله های موضوعی مسلط یا اندک های اثرگذار شناسایی و معرفی شد. برای ۲۲ مقوله موضوعی، ۱۱۰ نقشه رسم شد. این نقشه ها مقوله های موضوعی که بیشترین تعاملات استنادی دوسویه را داشتند بازنمون کرد. اطلاعات بازنمون شده از نقشه ها استخراج و ارائه شد. بحث و نتیجه گیری: در ۱۶ مقوله موضوعی رفتار ثابت خوداستنادی موضوعی طی پنج سال به تأیید رسید. رشد و باروری علمی در این گروه از طریق سرمایه گذاری مستقیم در اولویت اول برای همان مقوله موضوعی قابل پی جویی است. همچنین بایستی به مقوله های موضوعی مسلط که با تعداد اندک ۴ یا ۵ عدد، ۸۰ درصد استنادها را به خود اختصاص داده اند در اولویت دوم سرمایه گذاری های توسعه علم توجه کرد. به بیانی یک متخصص در هر یک از رشته های تخصصی مرتبط با ۱۶ مقوله موضوعی معرفی شده، می تواند با دسترسی به منابع علمی همان موضوع و ۴ یا ۵ حوزه موضوعی دیگر به پژوهش و تألیف بپردازد. در سیاست گذاری های توسعه علم که بیشتر براساس داده های موجود از تعداد منابع اطلاعات علمی منتشر شده، تعداد اعضای هیأت علمی، تعداد دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و... انجام می پذیرفت، لازم است خصیصه های رفتاری پیکره علم همچون خوداستنادی و دیگراستنادی نیز مورد توجه قرار گیرد. این مولفه جدید هم افزایی هایی مقوله های موضوعی مسلط و مجاور مربوط به استنادها را برای مقوله موضوعی متن پشتیبانی خواهد کرد و اثربخشی سرمایه گذاری های هدف مند را افزایش خواهد داد.

روش شناسی را می توان راهبردهای استفاده از روش های گوناگون گردآوری داده ها همراه با حفظ حدّ مطلوب اعتبار و پایایی دانست. هدف از نگارش این مقاله، آشنایی با روش شناسی ترسیم نقشه های علم است. در این مقاله ابتدا جایگاه نقشه های علم و کاربرد روش تحلیل استنادی در حوزه علم سنجی و سپس با بررسی پیشینه ترسیم نقشه های علم و نقشه های موضوعی علوم در ایران و جهان ضمن تشریح فرایند و گام های ترسیم نقشه های علوم، نقشه اداره امور عمومی (علم مدیریت دولتی) به عنوان یک مطالعه موردی بیان شده است.    

هدف: مطالعات علم سنجی از مهجورشدن دانش کاربردی، رشد نامتوازن حوزه های علم و تولید پژوهش های تکراری جلوگیری می کند. سیاست گذاری رسانه ای یکی از حوزه های موضوعی رشته مدیریت رسانه است. آگاهی از پژوهش های انجام شده در این حوزه، قدرت پیش بینی آینده این پژوهش ها و چگونگی تأثیرگذاری آن بر سیاست گذاری های صنعت رسانه را تسهیل می کند. از این رو، هدف مطالعه حاضر ترسیم نقشه علم بر اساسِ مقاله های منتشر شده در حوزه سیاست گذاری رسانه ای بوده است. روش: پژوهش حاضر با استفاده از فنون تحلیل شبکه اجتماعی و تحلیل خوشه انجام شده است. گردآوری داده ها به صورت جست و جوی موضوعی در عنوان مقاله ها با 5 کلیدواژه مرتبط با سیاست گذاری رسانه، یعنی آزادی بیان، کپی رایت، حریم خصوصی، محافظت از داده ها و بی طرفی شبکه، انجام شد. جامعه پژوهش، تمام مقاله هایی است که در حوزه سیاست گذاری رسانه ای نگاشته شده و بین سال های 2000 تا 2019 در پایگاه علوم (Web of Science) نمایه شده است که بارگیری و ذخیره رکوردهای یادشده، در مجموع 900 مقاله انجامید. برای پاسخ به سؤال های پژوهش، از تکنیک خوشه بندی و مصورسازی و همچنین نسخه 1.6.13 نرم افزار Vos Viewer استفاده شد. یافته ها: بیشترین تعداد مقاله های مرتبط با سیاست گذاری رسانه در سال 2018 با 112 مقاله منتشر شده و بیشترین میزان استناد در سال 2017 با 630 استناد بوده است. تعداد کل نویسندگان در این شبکه استنادی 1873 نفر است که از این تعداد، 119 نویسنده در قالب گره، در نقشه هم تألیفی سیاست گذاری رسانه ای حضور دارند. در این پژوهش سیر تکامل شبکه هم رخدادی کلمات کلیدی و شبکه همکاری نویسندگان در سال های 2000 تا 2019 در چهار دوره زمانی برای پایان سال 2004، 2009، 2014 و 2019 ترسیم شده است. همچنین شبکه همکاری نویسندگان مابین دانشگاه های کشورهای مختلف همراه با انطباق بر نقشه جهانی و پراکندگی جغرافیایی نیز مشخص شد. نتیجه گیری: بررسی نقشه های علم، ضرورت توجه به موضوعات و روندهای رو به رشد در هر حوزه علمی را نمایان می سازد. نقشه علم ارائه شده در این پژوهش نیز توجه به موضوع حریم خصوصی در پژوهش های این حوزه را نشان می دهد که با روند رو به رشد درخواست کاربران پلتفرم های رسانه های اجتماعی در این رابطه هم گراست.

مدیریت فناوری، دانشی است که در پیمودن مسیر پیشرفت علمی و فناورانه کشور نقشی راهبردی برعهده دارد. اما رشد و توسعه ی این دانش، خود مستلزم سیاست گذاری و این به نوبه ی خود، نیازمند شناخت دقیق وضعیت موجود در کشور در این حوزه است. نقشه علم، ابزاری است که قادر است این شناخت را برای سیاست گذاران و مدیران علم و فناوری ایجاد کند. این گونه مصورسازی های حوزه های علمی، درصدد فهم وضعیت دانش موجود و هدایت سیاست های علمی اند؛ اگرچه این پژوهش ها به خودی خود پیشنهادات و یا گزینه های سیاستی خاصی ارائه نمی کنند. در این پژوهش، با گردآوری بیش از 1600چکیده «مقاله چاپ شده در مجلات، مقاله ارائه شده در کنفرانس ها، پایان نامه های دانشجویی و کتب» به زبان فارسی در حوزه مدیریت فناوری که از فروردین ماه سال 1380 تا شهریور ماه سال 1389 نوشته شده اند و تحلیل آن ها با استفاده از روش «تحلیل هم رخدادی کلمات»، نقشه مفهومی رشته مدیریت فناوری (تشکیل شده از 54 مفهوم) حاصل شده و سپس با استفاده از نرم افزار مصورساز VOSviewer، به صورت گرافیکی در فضایی دو بعدی ترسیم شده است. در این نقشه دو بعدی، می توان به «حجم دانش موجود در کشور و نحوه ی پراکندگی آن در هر زیرحوزه از این رشته» و «میزان ارتباط این زیرحوزه ها با یکدیگر در دانش موجود کشور» پی برد. این نقشه، از نوع نقشه های بر اساس فاصله است که در آن، فاصله کمتر بین دو مفهوم، نشان دهنده ارتباط قوی تر بین آن دو و مساحت بزرگتر دایره مربوط به هر مفهوم، بیان کننده میزان اهمیت آن مفهوم در دانش موجود کشور است. همچنین نقشه چگالی ترسیم شده، بخش های مهم تر هر نقشه را به خوبی نمایان می کند. بر اساس نقشه حاصل شده از تحلیل کل مدارک، «تحقیق و توسعه، نوآوری، مدیریت دانش، سیاست گذاری صنعتی، تجاری سازی فناوری، و سیاست گذاری علم و فناوری» پرکاربردترین موضوعات در دانش مدیریت فناوری در ایران هستند.

هدف این پژوهش ترسیم نقشه علم مبارزه با فساد اداری است. بدین منظور در گام نخست واژه نامه فساد اداری برای درک هرچه بهتر این مقوله مشخص گردید. که در این بین واژه نامه سازمان شفافیت بین الملل جامع ترین و کامل ترین واژه نامه را دارا می باشد که شامل تمام زوایای آشکار و نهان فساد اداری می شود. سپس با استفاده از این واژه نامه اقدام به جستجو در پایگاه استنادی علوم آی اس آی صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که نقشه علم مبارزه با فساد اداری شامل ۲۶ حوزه موضوعی اصلی می باشدکه این حوزه های موضوعی به ۱۰ دسته کلی تر تقسیم می شوند که ۵حوزه نواحی نقشه و ۵ حوزه،از جمله حوزه های مستقل هستند. نزدیک ترین حوزه نسبت به رشته ی مبارزه با فساد اداری حوزه" حسابداری و مالی"و دورترین حوزه" سیاست عمومی و مدیریت زیست محیطی" است. همچنین ۳۴ حوزه به عنوان حوزه های موضوعی فرعی این علم شناسایی شدند. بر اساس حوزه های موضوعی اصلی و فرعی بدست آمده ،اقدام به ترسیم نقشه علم مبارزه با فساد اداری گردید.

هدف: مقاله حاضر به منظور تحلیلی بر تولیدات علمی جهان در حوزه « ملی گرایی علمی» انجام شد و کوشید رویکردها و روندهای کشورهای پیشگام این حوزه را تبیین نماید.روش پژوهش: این مطالعه به روش توصیفی و با رویکرد علم سنجی انجام شد. جامعه آماری شامل 342 رکورد پایگاه استنادی وب آو ساینس در حوزه ملی گرایی علمی، بین سال های 1992-2023 است. شکل ها و نقشه علمی در قالب شکل های گرافیکی به تفکیک حوزه های مختلف علوم و نمایش ارتباطات بین آنها به منظور درک ساختار دانشی ملی گرایی علمی با استفاده از نرم افزار کتابخانه بیبلیومتریکس در نرم افزار آر ترسیم شد.یافته ها: اهم موضوعات پژوهشی در حوزه ملی گرایی علمی از دید دانشمندان حوزه عبارتند از: ملی گرایی، دانش بومی، استعمار، تاریخ نگاری، تاریخ ملی، هویت ملی، ژنیتک، پزشکی، هوش مصنوعی و فناوری های ضد جاسوسی که به ترتیب بر اساس تکرار در کلیدواژه های آثار علمی تشخیص داده شدند. آمریکا با انتشار (70 مقاله) بیشترین آثار حوزه را منتشر کرده است. کشورهای روسیه، اوکراین، آلمان و انگلستان در جایگاه های بعدی سرآمدان جهان در حوزه ملی گرایی علمی جای گرفتند. تولیدات علمی حوزه ملی گرایی علمی طی زمان بررسی، رو به رشد بوده است.نتیجه گیری: توسعه صنایع فناورانه در حوزه ژنیتک و پزشکی، هوش مصنوعی، ضد جاسوسی زمینه ساز پیشرفت های قابل توجهی در دانش ملی و  ارتقای جایگاه علمی کشورها در سطح بین المللی و موجب توسعه پایدار آنها خواهد شد. ترویج فرهنگ و توجه به تاریخ و تاریخ نگاری در نظام آموزش و پژوهش ملی، جامعه علمی فعال و پویا را در راستای تحقق برنامه های ملی گرایی علمی ملت ها به ارمغان خواهد آورد. تلاش برای حفظ ارزش ها، فرهنگ و هویت ملی باید همراه با توسعه علم و فناوری باشد تا باعث افزایش اعتبار، قدرت ملی در مقیاس جهانی گردد.