مطالب مرتبط با کلیدواژه

کوفه


۲۱.

واکاوی چگونگی تعامل امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام با فرقه بُتریه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: کوفه زیدیه امام صادق علیه السلام امام باقر علیه السلام بُتریه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : ۱۳۰۱ تعداد دانلود : ۶۳۸
بُتریه یکی از فرقه های زیدیه شمرده می شود. براساس برخی منابع، این گروه پیش از قیام زید بن علی در کوفه حضور داشتند و با پذیرش امامت زید بن علی در شمار زیدیه قرار گرفتند. مقاله حاضر، بتریه را به عنوان بخشی از جریان حدیثی کوفه، یک گروه پیش زیدی می داند که نقش فعال و تأثیرگذاری در مناسبات فکری و فرهنگی داشتند و با این پیش فرض می کوشد به بررسی تعامل امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام با آنان بپردازد. مطالعات تاریخی نشان می دهد سبک این دو امام در تعامل با این گروه، مبتنی بر دو راهبرد مستقیم و غیرمستقیم بوده است. راهبرد مستقیم ایشان که در قالب مدارا، پرهیز و احتیاط در رویارویی با بتری مذهبان جلوه نمود، سبب شد وحدت اجتماعی شیعیان حفظ شود و علاوه بر هم گرایی در باورهای مشترک، بیشترین کوشش ممکن برای جذب آنان انجام شود. راهبرد غیر مستقیم که نمود آن در روشن گری، هدایت گری و نخبه پروری بود، علاوه بر حفظ جان و عقاید امامی مذهبان، انزوای بتریه را از یک سو و نظام مند شدن باورهای فقهی و کلامی امامیه، پرورش نخبگان، شکل گیری نظام آموزشی امامیه در کوفه و توسعه تشیع را از سویی دیگر در پی داشت.
۲۲.

نقش قبایل یمنی در رواج تشیع در آذربایجان طیّ سده های نخست اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: کوفه آذربایجان تشیع قبایل یمنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۱۱۴ تعداد دانلود : ۵۴۷
با فتح آذربایجان در دهه سوم هجری، گروه بزرگی از تیره ها ، عشیره ها و قبیله های گوناگون عرب، به سوی این سرزمین رهسپار شدند. این امر، علاوه بر اینکه در گسترش اسلام در این ناحیه سهمی بسزا داشته، می تواند دورنمایی از وضعیت تشیع را نیز در این سامان به دست دهد؛ زیرا با توجه به موقعیت عرب های مهاجر، موضع گیری مذهبی آن ها، در میان بومیان نیز اثرگذار بوده است. بررسی نقش مهاجرت قبایل عرب در تشیع آذربایجان، از دو بُعد قابل توجه است: نخست، نقش اسکان قبایلی که عقاید شیعی در بین آن ها رواج داشته است؛ نظیر قبایل یمنی در آذربایجان. و دیگری، نقش شهر کوفه که شاهد بروز و ظهور عقاید شیعی در بین قبایل یمنی ساکن آن هستیم. پژوهش حاضر، در صدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، نقش مهاجرت قبایل عرب، به ویژه قبایل یمنی را طیّ قرون نخست اسلامی در گسترش تشیع در آذربایجان، در محورهایی نظیر: مشارکت یمنیان در فتح آذربایجان، حضور والیان و کارگزاران و مأموران حکومتی یمنی در این ناحیه، نقش اشعریان در تشیع آذربایجان و اصحاب یمنی ائمه: در این ناحیه، بررسی نماید.
۲۳.

قبیله کِنْدِه و نقش آن در مهم ترین رویدادهای عصر جاهلی و صدر اسلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: کوفه تاریخ صدر اسلام نظام قبیلگی قبائل یمنی قبیلة کنده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲۸ تعداد دانلود : ۱۵۱۰
شناخت بخش مهمی از رویدادهای صدر اسلام در گروی شناخت قبایل عرب جاهلى و هنجارها و رویه های درونی و کشمکش های بین قبیله ای آنهاست. قبیله کنده یکی از قدرتمندترین قبایل یمنی قبل از اسلام است که به دلیل داشتن جنگاورانى نیرومند و جسور و سطح آگاهی رؤسای آن نقش آشکاری در تحولات سیاسی صدر داشت. نوشتار حاضر با واکاوی اطلاعات موجود در منابع اولیه چگونگی شکل گیرى، نسب، انشعابهای درون قبیلگی، دین، سرزمینهاى محل سکونت و مهمترین رویدادهای تاریخ این قبیله پیش و پس از ظهور اسلام را گزارش کرده است و سپس به چگونگی اسلام آوردن این قبیله و ریشه یابی ارتداد آنها پس از رحلت پیامبر(ص) پرداخته است. بخش پایانی مقاله نیز به بررسی نقش مثبت یا منفی برخی شخصیتهای نامدار این قبیله در تحولات سیاسی و اجتماعی نیمة نخست قرن اول هجری اختصاص یافته است.
۲۴.

مختار ثقفی از واقعیت تا افسانه

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: کوفه محمد بن حنفیه عبدالله بن زبیر مختار بن ابی عبیده ثقفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹۰۱ تعداد دانلود : ۱۷۸۳۸
مختار ابن ابی عبیده ثقفی یکی از شخصیت های تأثیرگذار در نیمه دوم سده ی اول هجری است. او توانست با بهره گیری از شرایط متأثر از قیام و شهادت حسین بن علی (ع) نیروی بالقوه ی خونخواهی آن امام بزرگوار را به سوی براندازی قدرت امویان در عراق هدایت کند و حتی برای مدتی هر چند کوتاه حکومت کوفه مهمترین شهر عراق را به دست بگیرد. وی با دعوت شیعیان به امامت محمد بن حنفیّه و نیز کشیدن انتقام از قاتلین واقعه ی کربلا مقبولیت بسیار زیادی را کسب نماید، ولی قدرت یابی مختار مصادف بود با افزایش نفوذ و اقتدار یکی دیگر از مدعیان خلافت به نام عبدالله به زبیر و سرانجام نیز اصطکاک میان دو فرد منجر به افول ستاره ی اقبال مختار در عرصه سیاست گردیده و با ورود مصعب برادر عبدالله بن زبیر به کوفه و حصاری و سرانجام کشته شدن مختار دولت مستعجل مختار نیز با خشونت و قساوت زیاد از سوی دشمن برچیده شد.
۲۵.

قیام زید بن علی و یحیی بن زید و اسباب شکست و تأثیرات آن در مبارزات ضد اموی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: کوفه خراسان امویان زید بن علی یحیی بن زید قیام های شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵۰ تعداد دانلود : ۳۲۷۱
این پژوهش درصدد بررسی انگیزه های قیام زید بن علی و یحیی بن زید و بررسی اسباب شکست و تأثیرات آن در مبارزات ضد اموی می باشد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که قیام زید بن علی و فرزندش یحیی که در واپسین سال های حکومت امویان شکل گرفت و رهبری قیام توسط زید فرزند امام سجاد (ع) که از علویان سرشناس و عالمان نامور این دوره محسوب می شد، با انگیزه ی دعوت به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص)، امر به معروف و نهی از منکر، خون خواهی امام حسین (ع)، یاری اهل بیت (ع) و تشکیل حکومت آغاز شد. پس از زید یحیی هم با انگیزه تبعیت از پدر قیام کرد. این دو قیام علی رغم تلاش های گسترده ی زید و یحیی در اثر جدایی بخش زیادی از شیعیان و افرادی که وعده همکاری داده بودند، کثرت نیروهای اموی، اشراف اطلاعاتی امویان بر امور هر دو قیام، با شکست مواجه شدند. هر چند تمام اهداف این قیام ها محقق نشد ولی به تقویت حس محبت نسبت به اهل بیت (ع)، تضعیف جایگاه امویان نزد عموم مردم و نخبگان جامعه و گسترش دامنه قیام های شیعی به خراسان انجامید.
۲۷.

نقش قبیله شیعی بنو عبدالقیس در حیات فرهنگی و اجتماعی کوفه در عصر حضور ائمه(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: کوفه تاریخ تشیع بنو عبدالقیس اصحاب امام صادق (ع) قبایل شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۵ تعداد دانلود : ۹۱۰
بنوعبدالقیس، از قبایل عربی شمال شبه جزیره هستند که از قرن ها پیش از اسلام، در بحرین قدیم (شامل: کویت، احساء، قطر و مجمع الجزایر بحرین کنونی) ساکن بوده اند. پس از تأسیس شهر کوفه، جمعی از افراد قبیله یادشده، به این شهر مهاجرت کردند و منشأ برخی فعالیت ها و تغییرها در مسائل فرهنگی و اجتماعی شهر کوفه در عصر حضور امامان شیعه(ع) شدند. این نوشتار، پس از اشاره به پیشینه اسلام آوردن و تشیع گروی بنو عبدالقیس و سابقه محبت و ارادت آنها نسبت به خاندان پیامبر، حضور ایشان را در کوفه با روش توصیفی تحلیلی و نیز بهره گیری از منابع رجالی شیعه و با هدف شناخت نقش فرهنگی و اجتماعی آنها، گزارش و جمع بندی کرده است. ازاین رو، مقاله پیش رو، به شناسایی پنجاه تن از شخصیت های حدیثی این خاندان در کوفه و معرفی آثار آنها در زمینه: حدیث، فقه، کلام و شعر، جایگاه آنان در جمع قاریان، مدرّسان قرآن و خطیبان، مناصب حکومتی آنها و سرانجام معرفی مساجد عبدالقیس، شامل: مسجد سهله، مسجد صعصعة بن صوحان و مسجد زید بن صوحان، به عنوان سه مسجد منسوب به این قبیله، همت گماشته است.
۲۸.

بررسی نقش و عملکرد قیس بن سعد عباده در دوره خلافت علی (ع)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) کوفه روابط انصار قیس بن سعد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۱۷۶۹ تعداد دانلود : ۹۴۵
در صدر اسلام دو واژه مهاجر و انصار نمایانگر یاران حضرت رسول اکرم (ص) بود که در رخدادهای مهم حیات نبی مکرم را همراهی می کردند و بعد از رحلت پیامبر (ص) در رویدادهای زمان خلفای سه گانه نیز نقش آفرین بودند. انصار به گروهی از پیروان رسول خدا (ص) اطلاق می شد که در یثرب ساکن بودند و از هر گونه جانفشانی برای تعالی اسلام و حمایت از پیامبر (ص) دریغ نکردند. در میان انصار شخصیت های مهمی وجود دارند که مورد توجه رسول اکرم (ص) و اهل بیت عصمت (ص) بودند. از جمله ایشان قیس بن سعد عباده است که هم در رویدادهای زمان پیامبر (ص) به عنوان حامی آن حضرت، حضور فعالی داشت و هم بعد از وفات رسول خدا (ص) پشتیبان خاندان رسالت و به طور خاص حضرت علی (ع) بود. قیس بن سعد در ابتدای خلافت امام علی (ع)، از طرف امام (ع) به ولایت مصر منصوب شد، وی در جنگ های صفین و نهروان در زمره فرماندهان شجاع سپاه حضرت علی (ع) محسوب می شد. حکومت بر آذربایجان هم از سوی امام علی به وی پیشنهاد شد هر چند عملاً خیلی کوتاه در آن ولایت بوده است. در این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی و تاریخی به تاثیرگذاری قیس بن سعد عباده بر حوادث و وقایع تاریخی دوران خلافت امیرالمؤمنین (ع) پرداخته شده است. بر اساس نتایج حاصله از این تحقیق قیس بن سعد از ابتدا مورد اعتماد امام علی (ع) بود و این اعتماد به او و واگذاری مسئولیت های نظامی به وی از اواسط صفین به بعد بیشتر شد تا جایی که در آخر خلافت علی (ع) یکی از بهترین یاران امام علی (ع) بود.
۲۹.

ﺗﺄثیر جریان فکری عبدالله بن مسعود و شاگردانش بر حوادث قرن اول قمری در کوفه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کوفه قاعدین خلفا س‍ق‍ی‍ف‍ه ب‍ن‍ی س‍اع‍ده عبداالله بن مسعود

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مکاتب، رویکردها و روش ها
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۶۴۱ تعداد دانلود : ۸۲۹
پس از ارتحال پیامبر اکرم(ص) و به وجود آمدن کشمکش میان مسلمانان، گروهی با گردانندگان سقیفه هم پیمان شدند و گروهی نیز در مقابل آنان قرار گرفتند و خلافت و امامت را حق الهی حضرت علی(ع) دانستند. دراین بین گروهی از صحابه پیامبر(ص)، همچون عبدالله بن مسعود، بی طرفی و سکوت اختیار کردند و کم کم با سیاست های خلفا همداستان شدند و این گونه زمینه های لازم برای رشد و تولد گروه قاعدین فراهم شد. عبدالله بن مسعود در سال 21ق و به دستور خلیفه دوم و سِمت معلم قرآن رهسپار کوفه شد. حال سعی این مقاله برآن است تا با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی کتابخانه ای، بازتاب جریان فکری عبدالله بن مسعود و شاگردانش را بر حوادث قرن اول قمری در کوفه واکاوی کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که خط فکری عبدالله بن مسعود و شاگردانش در کوفه، ایجاد گروهی به نام قاعدین را باعث شد. این گروه در اختلاف ها و کشمکش های سیاسی و نظامی دوران حکومت امیرالمومنین(ع)، با دستاویز بی طرفی و دوری از فتنه، در ورطه «بی تفاوتی» افتادند. آنان از صحنه های سیاسی و اجتماعی غایب شدند و در جنگ های سه گا نه ای که برای امام علی(ع) پیش آمد، به بهانه های گوناگون خود را کنار کشیدند و در تضعیف حکومت آن حضرت نقش بسزایی داشتند.
۳۰.

زمینه ها و دلایل به کارگماری و برکناری عماربن یاسر از فرمانروایی کوفه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خلافت کوفه قریش عصبیت امارت عماربنیاسر عمربنخطاب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ بنی امیه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : ۱۲۸۷ تعداد دانلود : ۸۴۶
این پژوهش در پی فهم زمینه ها و علت های مؤثر در انتخاب امیران کوفه و همچنین برکناری آنها در دوران خلافت عمربن خطاب است. برای انجام این پژوهش فرمانروایی یکی از امیران مشهور کوفه، یعنی عماربن یاسر، بررسی می شود که به دستور خلیفه وقت، عمربن خطاب، انتخاب شد و پس از یک سال عزل شد. ازآنجاکه دربارﮤ این موضوع به صورت پراکنده و متناقض گزارش هایی در منابع اسلامی آمده است و پژوهش های معاصر یا بیشتر رویکرد توصیفی داشته اند یا به ابعاد مختلف آن کمتر توجه کرده اند، ضرورت پژوهش بیشتر دریافت می شود. پژوهش کتابخانه ای حاضر از نوع مطاﻟﻌﮥ تاریخی و توصیفی و تحلیلی است. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که وضعیت اجتماعی و فرهنگی حاکم بر کوفه و جاﻣﻌﮥ اسلامی، به علاوه ویژگی های شخصیتی و سلوک مدیریتی عمار و ضرورت حفظ و ادارﮤ عراق و تقویت دستگاه خلافت باعث انتصاب او بر کوفه شد. چنان که پدیدارشدن دگرگونی های سیاسی اجتماعی پس از رحلت رسول الله(ص)، ظهور و بروز عصبیت های عربی و پایداری اعراب بر حفظ سنت های فرهنگی قبیله ای، اتفاق نظر رهبران و اشراف قبیله ای و متحدان حکومت قریشی برای پیشبرد خلافت عربی، در کنار پیوستگی عمار با اهل بیت(ع)، مقاومت او در برابر تفرقه افکنی و رشدنایافتگی جاﻣﻌﮥ قبیله ای، تلاش برای اجرای آموزه های وحیانی و سنت رسول الله(ص) و درنهایت راهبردهای دستگاه خلافت برای حفظ آرامش ایالات و حراست از تمامیت خلافت عربی برخاسته از سقیفه در برکناری عمار سهم بسزایی داشت. درنتیجه در انتخاب و برکناری عمار سه عامل اوضاع زمانه، نظام سیاسی و طبقات مختلف اجتماعی نقش داشتند.
۳۱.

تأملی در پیش گامی ابراهیم بن هاشم در نشر حدیث کوفیان در قم(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اهواز کوفه قم ابراهیم بن هاشم حسین بن سعید احمد بن محمد بن عیسی محمد بن خالد برقی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۹۴۷ تعداد دانلود : ۷۲۵
کوفه در قرن دوم و سوم، یکی از مهم ترین مراکز علمی شیعه بود که توانست در حوزه های گوناگون علوم، به ویژه علوم حدیث، مرجعیت یابد. روایت، نقل و کتابت حدیث و نیز آموزش و تعلیم و تعلم احادیث اهل بیت علیهم السلام در کوفه سبب شد میراث باارزشی از احادیث ثبت و ضبط شود و از کوفه به مراکز و نقاط دیگر شیعی انتشار یابد. اهمیت انتقال احادیث کوفیان به نقاط دیگر و تأثیر آن بر گسترش و پیشرفت تشیع سبب شده است در منابع حدیثی و تراجم نگاری، از برخی محدثان به عنوان نخستین کسانی یاد شود که حدیث کوفیان را منتقل کرده اند. برای نمونه، اصحاب امامیه «ابراهیم بن هاشم» را نخستین کسی دانسته اند که احادیث کوفیان را در قم منتشر کرد. اما با بررسی دقیق منابع، به نظر می رسد نمی توان وی را نخستین انتشاردهندة احادیث کوفیان در قم دانست و پیش از او افراد دیگری این احادیث را به قم منتقل و آن را انتشار داده بودند. این نوشته با بررسی شواهد تاریخی و حدیثی، تأملی بر این نقل مشهور اصحاب امامیه دربارة ابراهیم بن هاشم دارد.
۳۲.

امکان سنجی تأثیرپذیری قرائت حمزه کوفی از قرائت امام صادق(علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) امام صادق (ع) کوفه حمزة بن حبیب قراء سبعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۴۸۳
حمزة بن حبیب (80–156ق)، یکى از قاریان هفتگانه کوفی است که گفته شده اساسی ترین ویژگى قرائتش، فراگیری از طریق نقل و اثر بدون هیچ گونه اجتهاد و اختیار بوده به گونه ای که به واسطه بررسی قرائت او، می توان به قرائت بزرگ ترین مشایخ و ممتازترین اساتید قرائت از صحابه دست یافت. مسئله نقل از طریق اثر بدون اجتهاد آن چنان در قرائت حمزه شاخص است که برخی از عالمان این دانش راه دستیابی به قرائت صحابه را، تأمل در قرائت حمزه دانسته و با مبنا قرار دادن قرائت حمزه، به مقایسه آن با دیگر قرائات پرداخته اند. در گزارش های تاریخی آمده است که وی بیشترین استفاده را از جعفر بن محمد الصادق(ع) (م148ق) داشته و قرآن را مستقیماً بر ایشان قرائت کرده و تنها در 10 حرف با آن امام اختلاف دارد. بی شک اگر این گونه گزارش ها صحّت داشته باشد و قرائت حمزه نیز به صورت کامل در دسترس باشد، راه وصول به قرائت اهل بیت(ع) امکان پذیر است. لذا در این پژوهش تلاش شده تا دلایل امکان چنین واقعه ای بررسی و تحلیل شود. مؤلف معتقد است که این گزارش ها، دالّ بر وجود جریان «اهل بیت محوری» در بوم کوفه بوده که بررسی آن به منظور تحلیل حوادث صدر اسلام به ویژه در حوزه علوم قرآنی برای پژوهشگران این عرصه بسیار ضروری است
۳۳.

تأثیر عقیده «مذکر انگاری قرآن» بر قرائات هفت گانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرائات هفت گانه ابن مسعود حمزه کسائی کوفه مذکر و مؤنث تذکیر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۳۵۸
ابن مسعود، قرآن را مذکر خوانده و از قاریان دعوت کرده است که متناسب با یک امر مذکر با آن برخورد کنند. او از آنها می خواهد در هنگام تردید بین تاء و یاء، اصل را بر یاء قرار دهند. تلاش برای فهم معنای این سخن، به انگاره عرب در مذکر شمردن آنچه در نظر او گران مایه است، رهنمون می شود. با همین دیدگاه، عالمان حدیث و ادب نیز خود را ذکور و علمشان را مذکر خوانده اند. گذشته از چنین دیدگاهی، با توجه به جایگاه تأثیرگذار ابن مسعود در قرائات قاریان صدر اسلام، و نیز صورت خبر او که به یک اصل قرائی شبیه است، بررسی تأثیرپذیری یا عدم تأثیرپذیری قاریان از سخن او، مسأله این پژوهش را تشکیل داده است. این مقاله به منظور بررسی نقش این اصل قرائی بر قرائات هفت گانه، به تحلیل متنی و سندی این اخبار پرداخته و از این رهگذر به زمان تقریبی و مکان رواج آنها دست یافته است. از سوی دیگر، قرائاتی که بین تذکیر و تأنیث افعالِ با فاعل مؤنث مردد هستند، گردآوری و میزان تذکیر در هریک را استخراج کرده و دریافته است که قرائت حمزه، کسائی و عاصم، به ترتیب از بیشترین میزان تذکیر برخوردار هستند. این مسأله، مؤیدی بر تأثیر زیاد ابن مسعود بر قرائات کوفی است؛ چنان که بیشتر این اخبار نیز در کوفه رواج داشته اند.
۳۴.

نقش ابراهیم بن محمد ثقفی در گسترش علوم اسلامی در قرن سوم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: شیعه نقش علمی شیعیان ابراهیم بن محمد ثقفی کوفه قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۳۶۷
محمدبن ابراهیم ثقفی، مورخ و محدث بزرگ قرن سوم هجری، یکی از شخصیت ها و اندیشمندان بزرگ شیعی است که در تدوین و توسعه علوم اسلامی نقش مهمی داشته است. وی، از جمله اندیشمندانی است که آثار فراوانی در موضوعات مختلف از جمله: اخلاق، تاریخ، کلام، فقه و تفسیر به رشته تحریر درآورد؛ ولی متأسفانه، تمامی آثار او به جز کتاب الغارات از بین رفته است. این مقاله، با بهره گیری از منابع تاریخی و حدیثی، به بررسی روایات و آثار ثقفی و نقش او در پیشبرد و گسترش علوم اسلامی در قرن سوم هجری پرداخته است
۳۵.

تحلیل بافت متنی و بافت موقعیتی خطبه «نکوهش مردم کوفه» امام علی (ع)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) بافت متنی بافت موقعیتی خطبه کوفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۴۷۲
متون ادبی به واسطه ی چند لایه بودنش، با تأویل ها مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است. هدف اصلی خطیب، اقناع خوانندگان در فهم بافت متنی در فضای بافت موقعیتی کلام است.اصطلاح بافت معمولا به دو دسته ی بافت کلامی و بافت موقعیتی تقسیم می شود. بافت های متنی به بررسی نقش یک عنصر زبانی در متن و تاثیر آن در تبلور صوری و معنایی متن می پردازد و در پی دستیابی به جلوه های زیبا شناختی متون هستند. منظور از بافت های موقعیتی همان موقعیت خاص تولید متن است. «نکوهش مردم کوفه»، از جمله خطبه هایی است که علی(ع) در جمع مردم کوفه و برای نشان دادن ناراحتی خویش از صفات رذیله ی مردم و انتقاد از آنان در یاری نرساندن محمدبن ابی بکر ایراد فرمودند. آنگاه با یادآوری پیمان شکنی های متعدد کوفیان و مقایسه ی آنها با پیروان معاویه، سعی در تحریک غیرتشان دارند تا آنها را در مقابله با دشمنان فعال سازند. این پژوهش در پی بررسی بافت-های مختلف موقعیتی این خطبه و تأثیر آن در شرایط و تناسب بافت های ساختاری متنی و زیبایی است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که خطبه، به سبب تناسب بافت های ساختاری با بافت های موقعیتی آن، سرشار از ویژگی های بی نظیر ادبی، بلاغی و خطابی است. به کارگیری هنر معانی، بیان و بدیع، و نیز تناسب بافت های ساختاری و متنی با بافت های موقعیتی بر تأثیر خطبه افزوده است.
۳۶.

واکاوی تاریخی علل خروج سیّدالشهداء (ع) از مدینه و مکّه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سیّدالشهداء (ع) مدینه مکه بیعت کوفه یزید بن معاویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۶ تعداد دانلود : ۴۴۶
سیدالشهداء(ع) در روزهای پایانی رجب سال60 ه.ق با رسیدن نامه یزید بن معاویه به والی مدینه درباره لزوم اخذ فوری بیعت بدون مسامحه از مخالفان وی، به طور ناگهانی زادگاه خویش را به قصد مکه ترک کرد. توقف ایشان در مکه، چهار ماه و پنج روز به طول انجامید. آن حضرت(ع) با آغاز مناسک حج، باز هم به طور ناگهانی، مکّه را به سوی کوفه ترک کرد.تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و براساس بررسی و شناخت اوضاع و شرایط سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی و امکانات و توانایی های اقتصادی و نظامی مکّه و مدینه، تلاش دارد با رویکردی تاریخی به این پرسش پاسخ تحلیلی دهد که عل خروج امام حسین(ع)از این دو شهر چه بود؟
۳۷.

جریان های حدیثی کوفه در عصر امام صادق(ع)(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: امام صادق (ع) کوفه اصحاب حدیث اصحاب رأی غالیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۹ تعداد دانلود : ۴۴۵
کوفه در سده دوم، از مهم ترین مراکز علوم اسلامی بود. حضور تعداد زیادی از علمای شیعه و سنی و پیروان مذاهب دیگر و حتی ملحدان، زمینه تعامل، بحث، مناظره، و تضارب افکار و اندیشه ها را فراهم آورده بود. در میان اهل سنت گرایش غالب، جریان رأی و قیاس بود. در میان شیعیان نیز وجود شاگردان ممتاز و برجسته امام صادق(ع) و خاندان های علمی شیعه که همگی از شاگردان ائمه(علیهم السلام) بودند، این شهر را به پایگاهی برای تشیع تبدیل کرده بود. به طور کلی در کوفه در عصر امام صادق(ع) در برخورد با حدیث جریان عقل گرا، جریان نقل گرا وجود داشت. هریک از این جریان ها دارای ویژگی ها و مشخصات خود بودند و افراد شاخصی در آن حضور داشته اند. مقاله حاضر، به بررسی ویژگی های این جریان ها و نقش و جایگاه آن ها در آن دوره و معرفی افراد شاخص این جریان ها و نحوه مقابله امام صادق(ع) با آن ها پرداخته است.
۳۸.

ولایت مداری حضرت زینب(س)

کلیدواژه‌ها: حضرت زینب (س) ولایت مداری عاشورا کوفه شام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۹ تعداد دانلود : ۷۴۶
ولایت مداری ( قبول و حراست عملی از مقام امامت علی(ع) و اولادشان) از ارکان ضروری و مورد تأکید در قرآن کریم و روایات پیامبراکرم(ص) و اهل بیت(ع) می باشد. در این میان حضرت زینب(س) فرزند امام علی(ع) و فاطمه(س) که از دامان رسالت و امامت برخاسته است؛ به دلیل یاری امام زمان خویش در شرایط دشوار زمانی و مکانی، یکی از الگوهای بارز در امر ولایت مداری و ولایت پذیری می باشد. سؤال اصلی اینجاست که سبک زندگی حضرت زینب(س) در حوزه ولایت مداری در چه ابعادی بوده است؟ این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ایی به بررسی ابعاد ولایت پذیری حضرت زینب در زندگانی ایشان پرداخته است. دستاورد این پژوهش آن است که حضرت زینب(س) به عنوان یک بانوی مسلمان و متعهد به اصول اسلامی، در تمام حالات زندگانی خود از امام زمان خویش اطاعت و التزام علمی و عملی داشته اند.
۳۹.

بازخوانی چند گزارش عاشورایی بر اساس بسترشناسی حوادث قیام(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) قیام عاشورا گزارش های عاشورایی بسترشناسی گزارش تاریخی کوفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۴۵۴
همان گونه که برداشت های گوناگون از گزارش های قیام عاشورا، زمینه ساز ارائه دیدگاه هایی متفاوت و گاه متعارض درباره چیستی و چرایی قیام سیدالشهدا(ع) بوده است، بازخوانی این گزارش ها می تواند زمینه ساز رسیدن به تحلیل هایی نو و ژرف از بستر و بایسته های رویدادهای مربوط به قیام عاشورا و در نتیجه شناخت هرچه بهتر این قیام شود. این مقاله با روش وصفی تحلیلی، همراه با بازخوانی چند گزارش عاشورایی، مانند وصیت نامه سیدالشهدا(ع)  به محمد بن حنفیه، ملاقات آن حضرت(ع)  با فرزدق و بشر بن غالب و نوحه خوانی جنیان در منطقه خزیمیه که به وسیله مورخانی چون ابن سعد، بلاذری، طبری، ابن اعثم و شیخ مفید بیان شده است، می کوشد فضای زمانی و مکانی صدور این گزارش ها را بکاود. این بررسی نشان می دهد که به دلیل خلط و جابه جایی قسمتی از گزارش ها در برخی منابع و برخی استنتاج های کم اعتبار، برداشت هایی نادرست از اخبار عاشورایی شکل گرفته است.
۴۰.

بررسی تحلیلی شخصیت عَبیده بن عمرو سلمانی و دلایل رویارویی وی با امام علی (ع) در نبرد صفین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عبیده علی (ع) صفین کوفه ابن مسعود اجتهاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۰ تعداد دانلود : ۳۸۶
این جستار به دنبال آن است تا یک روایت پیوسته از شخصیت عبیده بن عمرو سلمانی و مواضع او در نبرد صفین ارائه نماید. تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته و گزارش های موجود پراکنده و دارای تعارض است. پژوهش کتابخانه ای حاضر به روش مطالعه تاریخی و توصیفی، اسنادی تنظیم شده و گونه های منابع فریقین مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل گویای آن است که دلیل تعارض اخبار، تصحیف و بی توجهی نویسندگان نسبت به نظام اجتماعی و قومی عرب و برخی جانب داری ها بوده است. آنچه روشن است این که آراء و اندیشه عبیده و مواضع او در نبرد صفین تحت تأثیر برخی از صحابه و شرایط حاکم بر عراق است. ترجیح عبیده برای جهاد با کفار و جدایی او از امام علی(ع)، در تفرقه سپاه عراق و فرجام نبرد اثر گذاشت و با قراین موجود نمی توان او را از رجال شیعه به شمار آورد.