مطالب مرتبط با کلیدواژه

کتیبه


۲۱.

نگاهی به ادبیات مسیحیان ایرانی به پهلوی ساسانی: مطالعة موردی: کتیبة لوح مسی پهلوی ساسانی در کیلون هند(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کتیبه پهلوی ساسانی هند مسیحیت نستوری کلیسای شرق لوح مسی کیلون کوفی فارسیهودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۷۹۹
مقاله حاضر در خصوص یکی از کتیبه های خصوصی به خط و زبان پهلوی ساسانی در هند است. کتیبه های دوره ساسانی به دو گروه قابل تقسیم هستند. یکی کتیبه های سلطنتی و بزرگان به الفبای کتیبه ای یا منفصل که بیشتر مربوط به نیمة نخست شاهنشاهی ساسانی هستند و گروه دیگر کتیبه های خصوصی، مزارنوشته و وقفی و یادگارنوشته، که به خط پهلوی ساسانی متصل نوشته شده اند و مربوط به اواخر دورة ساسانی و سده های نخستین اسلامی در ایران است. اهمیت این کتیبه در این است که متعلق به مسیحیان ایرانی است که به جهت فعالیت های اقتصادی و تجاری به جنوب هند رفته اند. به واقع، اینان نخستین مهاجران ایرانی به هند قبل از مهاجرت زردشتیان هستند. اهمیت دیگر این کتیبه سه زبانه بودن آن است و نشان می دهد که اجتماعات زردشتی و مسلمان نیز در جنوب هند و در شهر کولم با هم می زیسته اند. این کتیبه سند وقف زمینی به مسیحیان ایرانی از سوی شاه هندی این منطقه است که مربوط به حدود آغاز قرن نهم میلادی است.
۲۲.

اصول اعتقادی هخامنشیان بر اساس سنگ نبشته ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هخامنشیان زردشتی دین اهوره مزدا کتیبه بیستون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۸ تعداد دانلود : ۷۸۹
این که هخامنشیان بر مذهب زردشت بوده اند یا نه، پرسشی است که از دیرباز محققان تاریخ هخامنشی با آن روبرو بوده اند. همانقدر که زردشتی بودن هخامنشیان موافق دارد، مخالفان آن هم کم نیستند. هر بار که سخن از دین و اعتقادات هخامنشیان به میان می آید، بحث زردشتی بودن یا نبودن هخامنشیان هم هست. یکی از علت هایی که سبب شده است این موضوع تبدیل به بحثِ اصلی میان محققان تاریخ هخامنشی شود، وجود نام اهوره مزدا در کتیبه های هخامنشی به عنوان خدای بزرگ و اظهار عبودیت شاهنشاهان هخامنشی نسبت به اوست. با این حال، به دلیل تسامح و تساهل هخامنشیان نسبت به پیروان دین های دیگر، این بحث به نتیجه ای قطعی نرسیده است. در این مقاله، ضمن بررسی آراء چند تن از متخصصان تاریخ هخامنشی، کوشش می شود اعتقادات هخامنشیان از خلال کتیبه ها و الواح به جا مانده از آنان، از جمله کتیبه داریوش در بیستون، بررسی شود.
۲۳.

کتیبه های ضریح شیر و شکر امام رضا (ع) از منظر مبانی اعتقادی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کتیبه ضریح امام رضا (ع) شیر و شکر ثلث ابوالحسن حافظیان محمدتقی ذوفن هنر شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳۲ تعداد دانلود : ۸۶۸
ضریح سازه ای منحصراً شیعی است که تزئینات و کتیبه های نقش بسته بر آن، با تأمل و دقت خاصی از منظر عقاید شیعه انتخاب می شود. ضریح شیر و شکر چهارمین ضریح قرار گرفته بر مضجع شریف امام رضا (ع) بوده است که در نیمه شعبان سال 1379 ه.ق. در محل قبر نصب شده است. طراحی این ضریح توسط استاد محمد تقی ذوفن صورت گرفته و ناظر ساخت و پژوهشگر انتخاب کتیبه های ضریح مرحوم ابوالحسن حافظیان بوده است. کتیبه های این ضریح شامل سوره یس، سوره انسان، اسماء الهی، احادیثی در شأن امام رضا(ع) و اسماء چهارده معصوم (ع) است که اکثراً به خط زیبای ثلث کتابت شده است. به علت مرمت های صورت گرفته بر این ضریح، در کتیبه های آن تغییراتی ایجاد شده به صورتی که تعدادی از این کتیبه ها با نقوش اسلیمی فلزی تعویض شده است و تعدادی از اسماء الهی از قسمت تاج ضریح برداشته شده اما دیگر کتیبه ها کمتر دستخوش تغییرات بوده است. این مقاله سعی بر آن دارد تا کتیبه های ضریح شیر و شکر به تفصیل مع رفی گردد و با توجه به مرمت های انجام شده تغییرات ذکر شود. سؤال پژوهش این است که آیا انتخاب کتیبه های ضریح اعم از آیات، اسماء الهی و احادیث با توجه به اعتقادات شیعه و شأن امام رضا (ع) دلایل خاصی داشته است؟ این مطالعه به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است و جمع آوری اطلاعات و تصاویر به صورت، میدانی و کتابخانه ای بوده است. در نتیجه این مطالعه روشن گردید که متن کتیبه های انتخاب شده برای کتابت بر ضریح با علم به باطن آیات و احادیث همراه است و زایر در هنگام زیارت هم از نظر معنوی و هم از نظر بصری با ضریح و علی الخصوص ولی مدفون ارتباط بر قرار می سازد.
۲۴.

بررسی و تحلیل نوشتار (کتیبه نگاری) به مثابه رسانه تبلیغاتی در معماری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رسانه تبلیغاتی معماری ایران کتیبه تبلیغات مذهبی نوشتار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۱۴۶۲
پژوهش حاضر در پی بررسی و تحلیل کتیبه ها به مثابه رسانه تبلیغاتی درمعماری ایران بوده است. از اهداف پژوهش، تحلیل وبازشناسی اهمیت وجایگاه کتیبه نگاری به عنوان رسانه تبلیغاتی، شناسایی ظرفیت های بصری نوشتار وکاربرد آنها درمعماری وتحلیل جایگاه رسانه ای کتیبه نگاری درمعماری ایران است. در راستای پژوهش این سوالات به وجود می آید: جایگاه نوشتار(کتیبه نگاری) در معماری ایران چگونه بوده است؟ به چه طریقی می توان از این هنر در بیان مفاهیم و انتقال اطلاعات به عنوان یک رسانه تبلیغاتی بهره جست؟ هنر کتیبه نگاری به عنوان رسانه در معماری ایران دارای چه اهمیتی است؟ پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوالات خواهد بود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و اسنادی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه کتیبه های معماری ایران و روش نمونه گیری انتخابی است و بصورت کیفی به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده و درطی پژوهش این نتیجه حاصل شد که درکتیبه ها اطلاعات مهم تاریخی نهفته است و در ذخیره سازی، انتقال اطلاعات، افکار و اندیشه ها به عنوان یک رسانه تبلیغاتی و پیام رسان نقش بسزایی دارد. وجود کتیبه ها در معماری ایران مطابق با شرایط زیستی جامعه انعکاس دهنده شرایط اجتماعی و مذهبی و فرهنگی زمان نگارش آنها می باشد و نیز نقش تعیین کننده در زمینه فرهنگی و تبلیغات مذهبی جامعه داشته اند.
۲۵.

کتیبه کاشی های زرین فام، نسخه قابل استفاده در تصحیح متون ادبی

کلیدواژه‌ها: کتیبه کاشی زرینفام متون ادبی رباعی نسخه ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۱۳۹۱
کاشی زرینفام جدای از جنبه زیبایی و چشمنوازی بهعلت دیگری درخور توجه است و آن، تزئین حاشیه این کاشیها با اشعاری از شاعران بلندآوازه است که جنبه زیبایی این کاشیها را دوچندان کرده است. توجه به این کتیبهها میتواند در برخی موارد راهگشای مصححان متون ادبی و رباعیپژوهان باشد، چراکه بعضاً صورت ضبطشده در کاشیها با نسخ ادبی متفاوت است؛ تفاوتی که در اکثر موارد در چندین کاشی که احتمالاً هرکدام در کارگاهی متفاوت تولید شدهاند، به یکصورت واحد دیده شده است و میتواند گویای رواج آن صورت ضبط در دوران تولید کاشیها باشد. ازطرفی در مواردی بهعلت درج تاریخ ساخت روی کاشی میتوان انتساب بعضی از اشعار به شاعری خاص را بهواسطه تقدم زمانی این کاشیها بر سال تولد شاعر یادشده رد کرد. لازم به ذکر است که در برخی موارد نیز تفاوتهایی دیده میشود که ناشی از اشتباه کاتب بوده که ایجاب میکند با رعایت احتیاط به استفاده از این کاشیها اقدام شود، چراکه نویسندگان این کاشیها نیز عاری از خطا نبودهاند. اصلیترین پرسش این پژوهش اینگونه است: آیا میتوان کتیبه کاشیهای زرینفام را بهعنوان یک نسخه درنظر گرفت؟ و اگر اینچنین است تا چهمیزان میتوان این کتیبهها را مهم تلقی نمود؟ روش پژوهش مبتنیبر خواندن کتیبه کاشیها بوده و سپس به مقایسه رباعیات و ابیات درجشده روی کاشیها با صورت ضبطشده در نسخ ادبی اقدام شده است.
۲۶.

قابوس نامه معماری ایران؛ بازخوانی مفاهیم و کارکردهای گنبد قابوس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: برج مقبره زیاریان قابوس بن وشمگیر قصر عالی کتیبه گنبد قابوس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۱ تعداد دانلود : ۵۰۱
هدف این مطالعه، تحقیق درباره خاستگاه، مفاهیم و کارکردهای صوری و نمادین گنبد (برج) قابوس بر پایه تفسیر و تأویل کتیبه ده بخشی آن ا ست. این تفسیر تاریخی ادبی تازه به بررسی فضای تاریخی شکل گیری بنا، بازخوانی برخی مفاهیم کتیبه بنا با روش لغت شناسی و مقایسه آن با کتیبه برخی برج مقابر ایران می پردازد. یافته های این مطالعه نشان می دهند که قابوس بن وشمگیر برای تثبیت حکمرانی خود، درست پس از زوال سامانیان و اعلان قدرت در برابر حکمرانان قدرتمندی چون آل بویه و دیگر معارضان، نماد اقتدار یا منشور حکمرانی خود را در مسیر گرگان [قدیم] به خراسان برافراشت. قصد اصلی قابوس از ساخت این بنا، فراتر از کارکرد تدفینی، پایه گذاری یادبودی جاودانه از فضایل، شکوه و در واقع جاه طلبی خود بوده است. به تعبیری، گنبد قابوس نمادی از تحکیم قدرت و اقتدار قابوس در عرصه سیاسی، و کمال و برتری او در ادب و هنر بوده است.
۲۷.

بازتاب اندیشه های دینی قراقویونلوها در کتیبه های مسجد کبود تبریز با تأکید بر دو کتیبه نویاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مسجد کبود تبریز کتیبه قراقویونلوها تشیع تصوف ح‍روف‍ی‍ه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۴۰۴
کتیبه ها در ابنیه اسلامی متناسب با نیاز زمان و کاربرد بنا انتخاب می شدند و تحولات اجتماعی نقش به سزایی در انتخاب متن برای کتیبه ها در دوره اسلامی داشت. قرن نهم هجری/ پانزدهم میلادی از منظر دگرگونی های اجتماعی رخ داده در ایران حائز اهمیت بسیاری است. روی کار آمدن ترکمانان قراقویونلو در قرن نهم هجری، منجر به تقویت جریان گرایش های شیعی در جامعه ایران گردید و در نهایت کار صفویان را برای رسمی شدن تشیع در ایران هموار کرد. هرچند اکثر پژوهشگران، قراقویونلوها را شیعی مذهب دانسته اند اما نوع نگاه قراقویونلوها به مسأله مذهب و عملکرد آنان موجب ایجاد تشکیک در این امر بوده و همواره مورد بحث پژوهشگران بوده است. قراقویونلوها علی رغم این گرایشات، پایتختی سنی مذهب داشتند و از سویی دیگر تبریز (پایتخت قراقویونلوها) و در مجموع منطقه آذربایجان، در این قرن از مراکز مهم تجمع برخی فِرَق متصوفه و مرکز اصلی فعالیت حروفیان بود. کشف و خوانش دو کتیبه در سردر مسجد کبود توسط نگارندگان ضمن آنکه به تشکیک در مذهب قراقویونلوها پاسخ می دهد گرایشات شیعی آنان را بر اساس اسناد حاصل مورد مداقه قرار می دهد و این مسأله را به اثبات می رساند که اینان گرایشات عمیق شیعی نداشته و در امورات دینی دارای تساهل و تسامح بوده اند که احتمالاً ناشی از تحولات دینی و اجتماعی خاستگاه آنان – آناتولی – و نشانگر عمق فعالیت متصوفه در آذربایجان می باشد. همچنین بر اساس یکی از همین کتیبه ها بایستی اذعان داشت که جهانشاه در صدد ساخت مسجد جامع و مجموعه ای همچون مجموعه های سمرقند (ریگستان) و بخارا بوده است که بعدها نیز توسط آق قویونلوها در میدان صاحب آباد تقلید شد. جمع آوری داده ها در این مقاله به شیوه اسنادی و میدانی انجام شده و به شیوه توصیفی - تحلیلی ارائه می گردد.
۲۸.

اهمیت ترجمه در مستنداتِ زبان های ایرانی باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ایران باستان زبان های ایرانی باستان ترجمه کتیبه زند اوستا متون مانوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۶۴۱
در این مقاله به بررسی اهمیت ترجمه بر اساس مستندات موجود از زبان های ایرانی در سه دوره تاریخی ایرانِ باستان شامل هخامنشی، اشکانی و ساسانی پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد که گستردگی جغرافیایی هر کدام از این سه فرمانروایی ایرانی و تنوع و تکثر جمعیت های انسانی با زبان ها، آداب و رسوم، و روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی متفاوت؛ ضرورت استفاده از ترجمه شفاهی و مکتوب را در میان مردم اجتناب ناپذیر ساخته بود. مستندات موجود و مباحث تاریخیِ پیرامون آنها، حاکی از آن است که غالبِ این ترجمه ها از نوعِ فرمان های شاهان، متون مذهبی، متون علمی، معاملات اقتصادی، و اسنادخانوادگی بود که هر کدام در جای خود هدف یا ضرورتی را در پی داشت، آن چنانکه بخشی ازاقدامات شاهان ساسانی مانند شاپور اول، شاپور دوم و خسرو انوشیروان را دراین خصوص، می توان به نام نهضت ترجمه تعبیر کرد. بررسیِ این ترجمه ها نشان می دهدکه چندین زبان با درجه اهمیت متفاوت به صورت همزمان در این امپراتوری ها رواج داشته است. حاصل این مقاله می تواند امروز به علومی مانند تاریخ، تاریخِ علم، باستان شناسی، زبان شناسیِ تاریخی، ایران شناسی، و فرهنگ و ادبیاتِ ایرانی کمک کند.
۲۹.

حضور هخامنشیان در کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس با توجه به منابع مکتوب و یافته های باستان شناسی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس هخامنشی محوطه باستانی گلنبشته کتیبه کتب تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۴ تعداد دانلود : ۴۷۹
خلیج فارس نامی آشنا در صحنهٔ تاریخ خاورمیانه است. این خلیج در کرانهٔ شمالی با ایران و در کرانهٔ جنوبی با عربستان، امارات، کویت، بحرین و همسایه است. در این مقاله به بررسی حضور هخامنشان در منطقهٔ خلیج فارس با استفاده از دو روش بررسی منابع مکتوب و یافته های باستان شناسی پرداخته شده است.سوالات این پژوهش عبارتند از: ۱-مهمترین مناطق تحت نفوذ هخامنشیان با توجه به محوطه های باستانی کدام است؟ ۲- در دورهٔ هخامنشی کرانه های هخامنشی تحت لوای کدام ساتراپی بوده است؟ با توجه به منابع مکتوب همچون سفرنامه ها و کتب و داده های باستان شناسی همچون گلنبشته ها، کتیبه هایی چون سوئز و بیستون و مهمتر از همه محوطه های هخامنشی برجای مانده در کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس همچون کاخ های سه گانه برازجان، تمب بت در لامرد، تل پیر و تمب پدو در شهر مهر، محوطه های هخامشی جنوب خوزستان، محوطه های هخامنشی استان هرمزگان و جزایری همچون قشم و خارک و محوطه های قلات بحرین، مویله و شارم در امارات متحده به پاسخگویی به سوالات تحقیق پرداخته شده است.
۳۰.

شبه کوفی : بازتاب هنر اسلامی در هنر بیزانس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبه کوفی هنر بیزانس خط کوفی نوشتار کتیبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۵ تعداد دانلود : ۵۱۴
خوشنویسی از آغاز در تمدن اسلامی به خاطر کتابت قرآن کریم اهمیت بسیاری داشت. حضور و بکارگیری خط کوفی به عنوان یکی از رایج ترین شیوه های خوشنویسی در قرون اولیه اسلامی با داشتن خصوصیات بصری و مفهومی خاص خود در کلیساها و صومعه های یونانی قرن های دهم و یازدهم میلادی (چهارم و پنجم هجری) سؤالات بسیاری را در مورد علت بکارگیری این عنصر خارجی در هنر مذهبی بیزانسی مطرح نموده است. پژوهش حاضر به روش تاریخی – تحلیلی تلاش دارد تا با توجه به زمینه های آشنایی بیزانسی ها با این خط، به علت و چرایی به کارگیری این عنصر بیگانه در هنر مذهبی بیزانس بپردازد. هدف از انجام این تحقیق، تحلیل خط کوفی از منظر بصری و مفهومی در برخی از آثار هنری بیزانسی است. نتایح حاصله نشان می دهد که در نمونه های مورد بررسی، کیفیت طلسم گونگی خط و ارتباط معنایی کلمات قرآنی با مفاهیم شمایل نگاری بیزانسی، منجر به استفاده از این سبک خوشنویسی در هنر و معماری بیزانسی شده است.
۳۱.

بررسی کتیبه ای تاریخی در مسجد جامع یزد و معرفی شاعر سراینده آن

کلیدواژه‌ها: کتیبه نقاشی دهلیز شرقی مسجد جامع کبیر یزد حسن متکلم سید حسن غزنوی شرف الدین بغدادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۵ تعداد دانلود : ۳۴۴
در قسمت ورودی شرقی مسجد جامع کبیر یزد دهلیزی با پلان مربع به مساحت تقریبی 50 متر مربع وجود دارد که در حاشیه مستطیل شکل دور زیر سقف آن کتیبه ی شعری عربی به رنگ آبی و خط ثلث بر روی گچ در یازده بیت، مورخ به سال 777 هجری نقاشی شده است. این کتیبه به علت گذشت زمان ساییده شده و قسمت هایی از متن آن از بین رفته است. ایرج افشار، با استناد به کتاب های تاریخ جدید یزد و جامع مفیدی، از کتب تاریخی قرن نهم هجری که فقط به مطلع قصیده اشاره کرده اند، آن را منسوب به سید حسن متکلم می داند. ومحمد تقی دانش پژوه در مقاله ای آن را منسوب به شرف الدین بغدادی دانسته است. اما این محققین عنوان می کنند که در جایی متن کامل این قصیده را منتسب به متکلم ندیده اند. در این مقاله سعی شده با توجه به متن باقیمانده از کتیبه، شعر کامل و شاعر آن مشخص شود. پس از بررسی های انجام شده، مشخص شد، این شعر قسمتی از قصیده ی عربی 55 بیتی منتسب به سید حسن غزنوی شاعر پرآوازه قرن ششم هجری است که آن را در مدح و ستایش پیامبر اکرم سروده است و ده بیت از آن قصیده با متن ده بیت باقیمانده از کتیبه همخوانی دارد.
۳۲.

بررسی میل، مناره های خراسان (با تکیه بر نقش سازه ای و محتوای کتیبه های آن ها)

کلیدواژه‌ها: میل مناره راه کاروان خراسان مضامین کتیبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۴۳۷
آثار تاریخی خراسان همچون سابقه دیرینه اشاز اهمیّت ویژه ای برخوردار می باشند که در ارائه خدمات به کاروانیان در همه دوره های تاریخی بخصوص در دوره قبل و پس از اسلام پیشتاز بوده است. معماری میل ها و مناره های خراسان هم مثل سایر بناها در رفع نیازها و بهره مندی جهت ارائه خدمات به مسافران و کاروانیان از تکامل و تزئینات خوبی برخوردار شدند. میل ها و مناره های تاریخی هم در کنار بناهای عام المنفعه جهت روشن نمودن جراغ یا آتش بر فراز بناها برای راهنمایی در شب ساخته شدند. معماری این بناها در دوره های اسلامی از نظر شکل، مصالح به شکوفایی قابل توجهی رسید. به گونه ای که در این بناها خط کوفی جلوه گر شد و با نوشتن جملات شهادتین«لااله الا الله» و «محمد ان رسول الله» بر دیواره میل ها و مناره ها پرچم اسلام را در جای جای خراسان برافراشته ساختند که هنوز هم مورد استفاده سرزمین اسلامی می باشند. میل ایاز، مناره خسروگرد، مناره پامنار، میل کرات، مناره فیروز آباد در خراسان از جمله بناهایی هستند که دراین مقاله از نظر معماری و تزئینات وابسته به معماری و محتوای و مضامین کتیبه های موجود مورد بررسی قرار می گیرند. با بررسی انجام شده می بینیم که همه بناهای یاد شده جدای از ارائه خدمات یک نکته را گوش زد می نمایند آن هم یکتا پرستی است.
۳۳.

الخط و الکتابه علی السجاد الإیرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۱۸۱
التصمیم و الرسوم علی السجاد الیدوی لکل قوم و طائفه، یعکس المعتقدات، التقالید، القیم و حتی القصص و الأساطیر لذلک القوم و تلک الطائفه. و لکن أحیاناً تستخدم الکتابه لنقل هذه المفاهیم و تلک التصامیم التی تساعد علی الوصول لهذه الغایه. هذا المقال یقوم و بشکل إجمالی دراسه و بحث سیر تطور الخط و جمالیاته (منذ ظهور الخط و حتی الآن) و کذلک دور الخط الجمیل فی تصمیم السجاد الإیرانی من الجوانب العملیه و التزیینیه المختلفه. أنواع التصامیم المستخدمه فی السجاد حظیت بالإهتمام البالغ، و ذلک بغیه تعیین و تحدید مکانه الخط فی کل نوع من التصامیم. کذلک فإن فحوی و مضمون المدونات الکتابیه، أنواع الخطوط المستخدمه و علاقتها ببعضها البعض و أیضاً العوامل الإجتماعیه و الثقافیه، بما فی ذلک المستوی العلمی، السلام و أمن المجتمع و غیرها، قد تم بحثها و دراستها فی هذا المقال.
۳۴.

«آوای خاموشان» بررسی اشعار فارسی بازمانده بر سنگ نوشته های مقابر در هانجو

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۵۴۲
دو تمدن بزرگ ایران و چین از گذشته بسیار دور پیوندهای عمیقی داشته اند. پیوندهای این دو تمدن در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی فرهنگی و … بوده است. به نظر می رسد دو عامل اساسی زمینه ساز این ارتباطات گسترده بوده است: نخست جاده ابریشم، دوم همسایگی و همجواری آنها؛ هرچند گذشت روزگار و تحولات جهانی و منطقه ای، به خصوص در سده های اخیر، هر دو عامل را دیگرگون کرد، لکن دیرینگی و عمق روابط ایران و چین به حدی بوده است که هیچ عاملی نمیتواند باعث بُرش و جدایی آنها شود. از طرفی، اگرچه از روزگاران دور روابط اقتصادی میان این دو تمدن بر دیگر حوزه ها سایه افکنده بوده، اما این بدین معنا نیست که پیوندهای دیگر این دو کشور بهویژه پیوندهای فرهنگی ، تحت الشعاع روابط اقتصادی بوده و مورد بی توجهی قرار گرفته است؛ بلکه باید از دریچه ای دیگر گسترش روابط اقتصادی را زمینه ساز پیوندهای فرهنگی به شمار آورد. مع الوصف میتوان گفت در کنار گسترش روابط اقتصادی ایران و چین، حوزه های مختلف فرهنگی نیز بین دو کشور گسترده شد به گونه ای که نمونه هایی از تأثیر پذیری این دو تمدن را می توان در اساطیر، آثار ادبی، هنر سفالگری، روابط مذهبی و … مشاهده نمود. در دوره پس اسلام، پیوندهای فرهنگی به گونه ای متفاوت و البته بسیار گستردهتر بروز کرد. آنچه در این دوره فرهنگی بیش از هر موضوع دیگری در خور توجه است، گسترش زبان فارسی در چین به خصوص در مناطق غربی آن است. اما توجه به حوزه نفوذ زبان فارسی گویا فقط به این منطقه منحصر شده بود تا اینکه پیدایش و بررسی کتیبه ها و گور نوشته های هانجو، حقایق دیگری را آشکار کرد و جلوهای عمیق تر از نفوذ زبان فارسی را در چین نشان داد. در هفت کتیبه از گورنوشته های هانجو ۸۱ بیت شعر فارسی در قالب قصیده، غزل، قطعه و رباعی است که ۶۱ بیت ان قابل خواندن و غیرتکراری است. در این سروده ها، سروده ها و تأثیر سخن سعدی بسیار آشکار است. هرچند گور نوشته از حضور بازرگانان ایرانی را نشان میدهد، لیکن نباید حضور زبان فارسی را در آنها منحصر بدانیم. در این مقاله ضمن گذری بر روابط فرهنگی ایران و چین، گورنوشته های مذکو را را بررسی کرده و نشان می دهیم زبان فارسی برای مدتی در این منطقه رونق داشته است.
۳۵.

کارکرد دینی و سیاسی ایزدبانو اناهیتا در عصر ساسانی براساس نوشته های فارسی میانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اناهیتا اَردویسور بندهش دینکرد فارسی میانه کتیبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۵ تعداد دانلود : ۳۵۸
پژوهش های بسیاری درباره ایزدبانو اناهیتا انجام شده که بیشتر آن ها بر اساس یافته های باستان شناختی است و کمتر پژوهشی به تجلّی این ایزدبانو در نوشته های فارسی میانه پرداخته است. هدف از این پژوهش، بررسی نقش و جایگاه اناهیتا در دین و شهریاری دوره ساسانی بر اساس نوشته های فارسی میانه است. در این پژوهش، با روش توصیفی - تحلیلی، شواهد موجود درباره اناهیتا در آثار فارسی میانه بررسی شد. یافته ها نشان داد که اناهیتا، به عنوانِ تجسم آسمانی و زمینی آب در جهان بینی زردشتی از ایزدان برتر و بسیار مهم بوده و در نوشته های فارسی ﻣیﺎﻧﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻨﺪﻫﺶ و دیﻨکﺮد، اﻓﺰونﺑﺮ ﺗﻮﺻیﻒ زیﺒﺎیی و ﻧیﺮوﻣﻨﺪی او، بر ﻧﻘﺶ او در ﺷکﻞﮔیﺮی رویﺪادﻫﺎی ﻣﻬﻢ اﺳﺎﻃیﺮی ﻫﻤﭽﻮن زﻧﺪﮔی زردشت و تولد ﻣﻨﺠیﻫﺎی ﺟﻬﺎن (اوﺷیﺪر، اوﺷیﺪرﻣﺎه و ﺳﻮﺷیﺎﻧﺲ) تأکید شده است. در کتیبه ها نیز نقش اناهیتا در امور سیاسی دوره ساسانی همچون گزینش کرتیر به عنوانِ نگهبان و موبد ستایشگاه های اناهیتا بارز است.  
۳۶.

تحلیل مضامین و کارکردهای کتیبه های مدارس عصر صفویه اصفهان نمونه موردی: مسجد- مدرسه چهارباغ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دوره صفویه تزئینات معماری کتیبه مدارس عصر صفویه مسجد- مدرسه چهارباغ اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۷۰
یکی از مهم ترین مشخصه های معماری عصر صفویه، پیوستگی بناها با تزئینات خوشنویسی و کتیبه ها است. مدارس ومسجد- مدرسه ها به عنوان یکی از شاخص ترین گونه بناهای مذهبی که دو بعد عبادت و علم را توأمان دارا هستند دربردارنده نمونه های بسیار شاخصی از هنر کتیبه نگاری می باشند. در این میان مسجد- مدرسه چهارباغ اصفهان به عنوان یکی از مهم ترین بناهای فوق الذکر است؛ با ذکر این مقدمه پیرامون ضرورت موضوع، هدف از پژوهش حاضر ضمن مطالعه مضامین به کاررفته در کتیبه های این بنا، تحلیل و تبیین کارکردهای کتیبه ها، در راستای شناخت بهتر جنبه های فرای ظاهر آن هاست. مراحل ذکرشده شرایطی را ایجاد می کند تا پاسخ گویی به پرسش اصلی پژوهش یعنی این که مضامین به کاررفته در کتیبه های این بنا کدام اند و این کتیبه ها دارای چه کارکردهایی هستند، در دسترس قرار گیرد. تحقیق توسعه ای حاضر از حیث روش، توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته است همچنین یافته ها به روش کیفی مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که مهم ترین مضامین به کاررفته شامل مضامین قرآنی، احادیث و روایات، مدح پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و دیگر ائمه اطهار و اطلاعاتی پیرامون حامی، مجری و واقف بنا می باشد؛ که در قالب متون عربی و ادبیات منظوم و منثور فارسی بیان شده است، در حوزه کارکردها نیز دو جنبه محتوا و ساختار ظاهری کتیبه ها موردتوجه قرارگرفته و ناظر بر کارکردهای پنهان و آشکار در آن هاست که در قالب هفت دسته شامل ارتباطی، تعلیمی، زیبایی شناسانه، اخلاقی- مرامی، الگوسازی، نمادین و تقدس گرایی، قرار می گیرند؛ لازم به ذکر است که کارکرد تعلیمی و زیبایی شناسانه شاخص تر از سایرین هستند.
۳۷.

مطالعه کتیبه های پنجمین ضریح حرم مطهر امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حرم مطهر امام رضا (ع) ضریح آفتاب کتیبه فرم و محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۳ تعداد دانلود : ۶۷۵
ضریح (آفتاب) امام رضا (ع) از نمونه های بارز و فاخر هنر ضریح سازی است که در دوره جمهوری اسلامی پس از فرسودگی ضریح چهارم (شیر و شکر) ساخته و جایگزین ضریح شیر و شکر گردید. طراحی و ساخت این ضریح توسط استادان و هنرمندان بزرگی همچون محمود فرشچیان، محمد موحد، مصطفی خداداد زاده اصفهانی، خداداد کشتی آرایی به انجام رسیده است. ضریحی به شکل مکعب مستطیل که به وسیله هنرهایی همچون خوشنویسی و کتیبه آرایی، قلم زنی و معرق خاتم، بدنه و داخل ضریح مطهر آراسته شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است و جمع آوری داده ها بر مبنای اطلاعات کتابخانه ای و عکاسی میدانی است. یافته ها نشان می دهد متن کتیبه های ضریح آفتاب شامل سوره های یس و هل اتی از قرآن کریم، اسماء چهارده معصوم، شهادتین شیعه، ذکر ها، صفات الهی، القاب و اسماءالحسنی می باشد. خطوط مورد استفاده در کتیبه های ضریح مذکور متناسب با جایگاه قرارگیری کتیبه و متن آن با ثلث، ثلث مقترن، معقلی و نستعلیق کتابت شده است. به طور کلی کتیبه ها علاوه بر وجه زیباشناسی، کمک شامخی در ارائه مفاهیمی دینی و مذهبی نموده است.
۳۸.

بازشناسی کتیبه های یک بنای صفوی در شیراز؛ نمونه موردی: مدرسه خان

کلیدواژه‌ها: کتیبه صفویه مدرسه خان شیراز معماری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۴۳۰
پیش از ظهور اسلام، کتیبه ها عموماً در دل کوه ها و بر روی تخت سنگ های بزرگ نگارش می یافتند و بیشتر جنبه ثبت و ضبط رویدادهای تاریخی، اقدامات و افتخارات پادشاهان و حکمرانان را بر عهده داشتند اما بعد از اسلام کتیبه ها در بناها به کار گرفته شد و وضعیت آن ها تغییر کرد. به کارگیری کتیبه ها در معماری اسلامی نشانه ای جهت بیان عقاید دینی و مذهبی هنرمندان هر دوره بوده است. مدرسه خان به عنوان یک بنای بسیار مهم باقی مانده از دوره صفوی در شهر شیراز قرار دارد. آن چه این مدرسه را نسبت به مدارس دیگر این شهر معروف کرده، معماری و به ویژه کتیبه های زیبای آن است. هر چند این مدرسه در ادوار مختلف از صفوی تا به حال دچار تخریب ها و مرمت های زیادی شده و بسیاری از کاشی کاری های اصلی بنا از بین رفته اما کتیبه های مرمت شده نیز در نوع خود بی نظیر است. هدف از انجام این مقاله بررسی کتیبه های مدرسه خان از لحاظ موضوع و محتوا می باشد که در منابع دیگر کمتر مورد بررسی قرار گرفته و روش پژوهش نیز بر اساس کتابخانه ای و بازدید میدانی صورت گرفته است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد موضوع کتیبه های این مدرسه علاوه بر آیات قرآنی، شامل مناجات نامه، احادیث و نام کاتبان قدیم و جدید می باشد که در هیچ یک از پژوهش های پیشین کار نشده و در آخر مقاله به صورت جدول دسته بندی شده است.
۳۹.

مطالعه وتعامل کتیبه ها و مرغان نقش بسته بر رواق الله وردیخان در مجموعه حرم امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حرم رضوی صفوی رواق الله وردیخان نقش مرغ کتیبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۴۱۹
هنرمندان دوره صفوی از نمادها و نشانه ها در آثار خود استفاده کرده اند که با گذشت زمان بر معانی این نمادها غباری نشسته است. در این پژوهش نقوش و کتیبه های رواق الله وردی خان و تعامل این دو عنصر با یکدیگر در حرم مطهّر رضوی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف مقاله بازخوانی و رابطه کتیبه ها و مرغانی است که در لابلای نقوش اسلیمی و ختایی کاشی کاری این رواق به کار رفته اند. لذا سوال ها این است 1. مضامین کتیبه های به کار رفته در این رواق چیست؟ 2. مرغان نقش شده، نماد چه موضوعی هستند و3. آیا بین این دو عنصر رابطه ای وجود دارد؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات بر مبنای اسناد کتابخانه ای و میدانی استوار است. یافته ها نشان می دهد بانی بنا  با هدف گسترش و ترویج فرهنگ شیعی، کتیبه و نقش پرنده را هدفمند انتخاب و با نقوش و رنگارنگ مرغان، تصویری از بهشت ارایه نموده است.. قرقاول، طوطی، طاوس، سیمرغ و مرغابی نمادی از پرواز، فضایی روحانی و معنوی در بین عناصر گیاهی خاطرنشان ساخته اند. مضامین کتیبه ها با خط ثلث و نستعلیق به تاریخ ولادت، شهادت و فضیلت زیارت امام رضا(ع)، آیه تطهیر، سلام بر اهل بیت و توصیف بنا اختصاص یافته است. مرغان از نظر نمادین، تعداد و رنگ با مفاهیمی چون بهشت، عقل انسان کامل، نام امامان معصوم وحضرت مهدی(عج) با کتیبه ها هماهنگ و در تعامل هستند.  
۴۰.

کتیبه درهای تاریخی ابیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۳۶۹
ابیانه یکی از آبادی های تاریخی و شگفت ایران است که در آن، آثار متعددی از دوران مختلف برجای مانده است. ازجمله آثار قابل ملإحظه هنری و تاریخی ابیانه، درهای منازل و آثار تاریخی است که بر آن، نقوش و کتیبه های تاریخی زیبایی نقش شده است. در ابیانه، پنج در تاریخی از اماکن مذهبی برجای مانده که سه در متعلق به مسجد پرزله است که یکی از آن ها از دوره ایلخانی و دو تای دیگر از دوره صفوی است . همچنین دری از دوران صفوی در حسینیه جنب زیارتگاه آبادی، نیز در زیبایی از دوره قاجاری در ورودی مسجد جامع قرار دارد که ساخته صفرعلی بیدگلی است. همچنین حدود بیست عدد درِ یک لنگه ای از یادگارهای دوره صفوی بر خانه های ابیانه استوار است که از نوادر هنری و معماری منازل ایرانی است. کتیبه های درهای خانه ها که به صورت برجسته کتابت شده است، مشتمل بر عبارات توحیدی، اشعار فارسی و نام صاحب در و هنرمند و تاریخ ساخت است. محتوای اشعار فارسی و عبارات عربی، بیشتر نیایش و طلب گشایش و برکت و تأکید بر شعار توحید و استعانت از خداوند است . اسماء خدا به ویژه الله، و بعد از آن، نام علی(ع) بازتاب گسترده ای دارد که نشان دهنده تأثیرات مذهبی و فرهنگی دوران صفوی است. این کتیبه ها در قاب بندی هایی از طرح ها و نقوش اسلیمی در نیمه بالإیی و طرح شمسه ای زیبا در میانه در کتابت شده است. درهای منازل بخش مهمی از هویت تاریخی، فرهنگی و هنری ابیانه و عنصری مهم و هویت آفرین در بافت کالبدی این آبادی بی مثال است.