مطالب مرتبط با کلیدواژه

ح‍رم‍س‍را


۱.

بررسی وضعیت اجتماعی زنان در دوره قاجار با تکیه بر دیدگاه سفرنامه نویسان

کلیدواژه‌ها: زنان ازدواج وضعیت اقتصادی قاجار ح‍رم‍س‍را

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷۱ تعداد دانلود : ۱۹۱۹
از دوران کهن، شرق و جاذبه های آن همواره حس کنجکاوی سیاحان جهان و به ویژه اروپایی ها را تحریک می کرد. به همین دلیل تاریخ شاهد تعداد کثیری جهانگرد و سیاح بوده که همواره سفر به سرزمین های شرقی را برای ارضای حس کنجکاوی و پژوهشگری خویش انتخاب می نمودند. این گردشگران با سفر به کشورهای با تمدنی کهن همچون ایران همّ خود از تجارب عظیم بهره مند می شدند و هم به گزارش مشاهدات خود در شرق، سایر جوامع بشری را از تحولات در این منطقه جهان آگاه می نمودند. کشور ایران یکی از کشورهایی بود که شاید بیشترین این سیاحان را به خود جلب می کرد. از رهگذر این توجه امروز بخشهای زیادی از تاریخ ایرانی براساس سفرنامه های این افراد شکل گرفته، در مقاله حاضر تلاش می شود که اوضاع اجتماعی و پایگاه اقتصادی زنان ایران دوره قاجاریه با تکیه بر همین سفرنامه ها که نگاهی دقیق به نیمی از جمعیت ایرانی است به رشته تحریر درآید. روش پژوهش مبتنی بر کار کتابخانه ای و عمدتاً بر یک مطالعه تاریخیتحلیلی استوار است. سؤال اصلی تحقیق این است که وضعیت اجتماعی زنان در دوران قاجار چگونه بوده است؟
۲.

بررسی تحلیلی زمینه های شکل گیری مناسبات میان حرمسرا و دیوانسالاری در دوره قاجار تا پایان عصر ناصری (1313- 1210 ه . ق)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قاجار مناسبات دیوانسالاری ح‍رم‍س‍را صدراعظم

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار سیاسی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۰۶۶ تعداد دانلود : ۱۱۰۶
دوره حاکمیت قاجارها از مهم ترین دوران تاریخی ایران به ویژه از جهت تداوم سنت های حکومتی و دیوانی ایرانی محسوب می شود. در این دوره دیوانسالاری و سنت وزرات همانند دوره های اوج آن در تاریخ ایران، با اختیارات و قدرت بیشتری به ایفای نقش پرداخت. سنت حرمسرا داری نیز بار دیگر به عنوان شاخصه سلاطین حاکم بر ایران در ابعاد گسترده تری احیا گردید. مناسبات میان دو رکن مهم کارگزاران و ماموران اداره کشور با حرمسرای شاهی به رغم اینکه در تاریخ ایران سابقه ای طولانی دارد، در دوره قاجاریه گسترش پیدا کرد. با این حال، گسترش مناسبات در دوره قاجار تحت تاثیر زمینه های گوناگون داخلی و خارجی قرار گرفت. برخی از این عوامل اگرچه در گذشته تاریخی ایران نیز وجود داشته است؛ اما تحت تأثیر عوامل عمدتاً خارجی تشدید و باعث بروز مشکلات عدیده ای در اداره امور کشور نیز می شد. به طوری که مناسبات شکل گرفته میان حرمسرا و دیوانسالاری ایرانی در دوره قاجار تحت تاثیر این زمینه ها و شرایط خاص سیاسی ایران، موجب بروز مشکلات بسیاری در روند اداره امور کشور در دوران قاجار نیز می شد. از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی زمینه های شکل گیری مناسبات به منظور روشن نمودن روند پیچیده ای است که علاوه بر مشکلات داخلی، افزایش نفوذ خارجی را نیز به دنبال داشت. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه مطالعه کتابخانه ای به بررسی زمینه های ایجاد مناسبات بین حرمسرا و مجموعه دیوانسالاری ایران در دوره قاجار پرداخته می شود.
۳.

جنس سوم ؛ بررسی پیکرشناختی خواجگان در دربار قاجار(1210 1313 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خواجه زن ح‍رم‍س‍را جنس جنسیت کودک قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۹۸۲ تعداد دانلود : ۸۸۲۱
خواجگان از روزگاران کهن در ساختار سیاسی فرمانروایان مشرق زمین ایفاگر نقش های متعدد بودند. ضرورت وجودی آنها در ساختار سیاسی علی الاصول از ضرورت ها و نیازهای بخشی از سیستم سیاسی نشات می گرفت. اندرونی یا حرمسرا مکانی بود که فقط زنان و کنیزان متعدد پادشاهان در آن می زیستند. حال به منظور سامان دادن روابط داخلی اندرونی و همین طور روابط شاه و هر فرد دیگر با زنان ساکن اندرونی خواجگان را به استخدام درآورده بودند. پرسش بنیادین مقاله کنونی این است که خواجه را از منظر جنسی چگونه می توان تعریف کرد؟ آیا خواجگان هویت خود را به مثابه یک مرد تعریف می کردند یا نه برعکس خود را زنانی می پنداشتند که می توانستند که با زنان اندرونی رابطه ای متناسب برقرار کنند؟ فرضیه پژوهش این است که خواجگان را نمی توان الزما مرد یا زن تلقی کرد بلکه سخن از جنس سومی است که واجد برخی خصائص بیولوژیک مردانه از یک سو و برخی صفات بیولوژیک و جنسی زنانه از سوی دیگر هستند. با توجه به بررسی بعمل آمده روشن گردید برخی از این کودکان مذکر در کودکی اخته شده و بدین ترتیب یکی از مهمترین ویژگی های بیولوژیک جنس مذکر را از دست می دهند و برخی دیگر که به شکل طبیعی و مادرزادی به حالت خواجه درمی آمدند. از نظر پیکرشناختی و فیزیکی برخی اندام های خواجگان چون فرم صورت، فقدان ریش و سیبیل، برجستگی سینه ها حالتی زنانه به آنان می داد. نظریۀ جنس سوم که در مقاله حاضر به شکل مقدماتی ارائه شده است متضمن این ایده است که خواجگان نمونه ای از آندروژنی نه به معنای یونگی کلمه که ناظر به ترکیب حالات روانی مردانه زنان در یک جنس است، بلکه نمونه ای از هیبرید مردانه و زنانه در سطح پیکرشناختی به شمار می روند.
۴.

نقش و جایگاه سیاسی زنان هیئت حاکمه در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صفویه زنان هیئت حاکمه مناسبات سیاسی ح‍رم‍س‍را

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۰ تعداد دانلود : ۵۶۰
عصر صفویه را می توان دوران تحکیم سنت حکومت زنان در تاریخ دانست، زیرا آنان ابزار و وسائل لازم برای شرکت در مسائل سیاسی و اجتماعی را به دست آوردند. سوال این است که زنان هیئت حاکمه چه نقشی در تحولات سیاسی جامعه خود ایفا کردند؟ یافته ها که به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای فراهم شده نشان می دهد که زنان هیئت حاکمه با عناوینی همچون همسر، مادر، خواهر شاه و حاکمان، توانستند نقش موثری در عرصه های مختلف از جمله استقرار دولت صفویه و مناسبات سیاسی و خارجی ایفا نمایند. این نقش آفرینی با نزدیک شدن به اواخر حکومت صفویان موثرتر و گاه مخرب تر شد. در آن زمان به دلیل تربیت ولیعهد و دیگر شاهزادگان در حرمسرا که باعث روی کار آمدن پادشاهان ضعیف و نالایق شد، زنان قدرت و نفوذی به دست آوردند و با توطئه چینی زمینه را برای تضعیف صفویان فراهم کردند.
۵.

زن در عرصه سیاست ایران، مطالعه موردی دوره قاجار ؛ نظریه آدلر و روان شناسی سیاسی مهدعلیای سوم(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۲۰۴
روانشناسی سیاسی روشی برای بررسی شخصیت افراد و پی بردن به دلایل کنش ها و واکنش های رفتاری افراد در برابر مسائل و امور مختلف می باشد. در پژوهش پیش رو مهدعلیا همسر محمدشاه، دومین شاه قاجار و مادر ناصرالدین شاه سومین شاه قاجار، با توجه به روش روانشناسی سیاسی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. بنابر داده های به دست آمده، مهدعلیا با سه ویژگی مجزا و مشخص قابل بررسی است. یک زنی مدبر، مقتدر، سیّاس و محیّل. دوم زنی که به عنوان مادر نقش هایی دارد و به ایفای آنها می پردازد. سوم زنی که به امورات عام المنفعه و خیریه می پردازد. وی توانست با مدیریت و کاردانی که داشت، بعد از فوت محمدشاه چهل روز بر مسند حکومت قرار بگیرد و شرایط را برای آمدن شاه جدید از تبریز به تهران فراهم کند. او با نفوذ در ناصرالدین شاه به دخالت در امور سیاسی و حکومتی پرداخته و نقش مهمی را در برخی وقایع ایفا کرد. مهدعلیا همچون هر مادر دیگری به فرزندنش عشق می ورزید از نامه های باقی مانده از آن موقع می توان به این مهم پی برد. در امور خیریه هم فعالیت داشت او همچون یک زن مسلمان از خود آثاری به یادگار گذاشت. علی رغم موارد اشاره شده بیشترین تأثیری که در اذهان بر جای گذاشت زنی منفور است چون عامل یا یکی از عاملین اصلی در قتل امیرکبیر محسوب می شود. نگارندگان در این پژوهش در صدد هستند تا چهره ای متفاوت اما واقعی از این زن که جزء واپسین زنان مقتدر ایرانی در حوزه سیاست می باشد را معرفی کند. با توجه به پژوهش انجام شده به نظر می رسد، شرایط زندگی مهدعلیا در کنار همسرش محمدشاه و مشکلاتی که در زندگی با او داشت، در نحوه برخوردش در برابر ناصرالدین شاه و دخالت در امور حکومتی در عصر ناصری اثر داشت.
۶.

تأثیر حرمسرا بر شیوه پیکرنگاری فتحعلی شاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آرایش جواهرآلات ح‍رم‍س‍را زن فتحعلی شاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۱۳۴
وجوهی از تاریخ همیشه از آن رو ناگفته باقی می مانند که در کنار بدیهیات واقع می شوند. در چنین موقعیت هایی، اذهان تنها متوجه آنچه آشکار است می شود و در نتیجه برخی حقایق نادیده گرفته خواهند شد. در بیشتر منابعی که به بررسی پیکرنگاری فتحعلی شاه پرداخته اند، میل شدید او به استفاده از جواهر یا توجه افراطی به ظاهرش را ناشی از سیاست های او در برابر بیگانگان دانسته اند. این مطلب چنان جای خود را در مطالعات هنر باز کرده که کمتر کسی میلی به واکاوی دوباره آن از خود نشان می دهد. در این جهت، نویسنده به بررسی حرمسرا و زنان فتحعلی شاه پرداخته و با تکیه بر نقاشی های به جا مانده از زنان حرمسرا، به این پرسش پاسخ می دهد که چه ویژگی های مشترکی را بین این دسته از آثار و پیکرنگاری فتحعلی شاه می توان یافت؟ فرضیات پیشنهادی شامل گزینه جواهرات و آرایش است. در مقایسه ای تطبیقی که بین نقاشی های زنان و فتحعلی شاه انجام گرفت، شباهت هایی در آن ها دیده شد که تأثیر سلایق زنانه بر چنین رفتارهایی از فتحعلی شاه را نشان می دهد؛ موضوعی که تاکنون مورد توجه پژوهشگران تاریخ هنر قرار نگرفته و از این نظر بدیع است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی تاریخی از این تأثیرات پرده برخواهد داشت.
۷.

نقش حرمسرا در سیاست خارجی صفویان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: صفویان ح‍رم‍س‍را زنان خواجگان سیاست خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۲۲۰
حرم یا حرمسرا در طول تاریخ ایران همواره نقش سیاسی و اجتماعی داشته و عموماً بر ساختار سیاسی کشور تأثیر نهاده است. در دوره صفوی نیز حرمسرا همواره در سیاست های داخلی و خارجی کشور دخالت می کرد. مقاله حاضر در پی روشن نمودن میزان تأثیر و دخالت حرمسرا در سیاست خارجی صفویان و تصمیم گیری در این حوزه است که به عنوان یکی از کانون های مطرح در تصمیم گیری سیاست خارجی صفویان قابل بررسی است. روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است.یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که در این دوره نقش حرمسرا در سیاست خارجی صفویان دارای فراز و نشیب بوده است. تا قبل از دوره شاه عباس یکم حرمسرا به میزان کمی در مقایسه با دوره پس از شاه عباس یکم در امر سیاست خارجی دخالت داشتند. لکن به دلیل سیاست جدید شاه عباس مبنی بر در حرم نگهداشتن شاهزادگان و تربیت آنان در حرمسرا، پس از او نوعی کانون پنهان قدرت در داخل حرمسرا که متشکل از زنان و خواجگان بود، تشکیل گردید که نقش مهمی در تصمیم گیری و مسائل مربوط به سیاست خارجی صفویان داشتند.
۸.

کارکرد و کژکارکردهای خواجگان در دربار قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خواجه جنسیت زن ح‍رم‍س‍را کارکردگرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳ تعداد دانلود : ۴
مقاله حاضر سعی در تبیین و ایضاح کارکرد و کژکارکردهای خواجگان در دربار قاجاریه دارد. نویسنده موضوع حاضر را بر بنیاد نظریه کارکردگرایی و کژکارکردی تجزیه و تحلیل نموده است و بر این اساس پرسش اصلی مقاله عبارت است از اینکه چه کارکردها و کژکارکردهایی از خواجگان در دربار قاجار متصور است؟ نوشتار بر بنیاد نظریه کارکردگرایی این فرضیه را پیش کشیده است که مهمترین کارویژه خواجگان برقراری نظم در حرمسرا بوده است. برخی کارکردهای دیگر خواجگان تنظیم روابط جنسی شاهان قاجار و مشایعت زنان حرم در «بیرونی» را شامل می شده است. اما در مورد کژکارکردها ما با روابط عاطفی خواجگان و بعضا ازدواج و حتی روابط نامشروع با مردان دیگر روبرو هستیم. نتایج این نوشتار موید آن است که تا اواخر دوره ناصری خواجگان اغلب نقش خود را به خوبی ایفا کرده و نظم در حرمسرا برپا بود. ولی از اواخر عهد ناصری تا پایان سلطنت قاجاریه به دنبال کژکارکردی های سیستم سیاسی و به تبع آن کژکارکردی های خواجگان در برقراری نظم اندرونی، اختلال به وجود می آید. ما شاهد نافرمانی هایی از سوی زنان حرم هستیم که این نشانگانی از دوران جدیدی در تاریخ ایران می داد و با برقراری نظم جدید مشروطگی، نظم کهن اندرونی با خلل مواجه شده و همزمان با فروپاشی سلسله قاجار نظم اندرونی و ارزش و اعتبار خواجگان برای همیشه از تاریخ ایران زدوده شد.