پژوهش کاربردی

"موتور محرکه جنبش نرم‌افزاری در کشور، دانشگاهها و مراکز علمی- پژوهشی می‌باشند. آنان که حرکت این موتور محرکه را تنظیم می‌کنند اندیشمندان، استادان و دانشجویان می‌باشند. این جنبش که در تولید علمی متجلی می‌شود، محصول پژوهشهای بنیادی، کاربردی و بعضاً پژوهشهای ارزیابی است [1، صص 62-65]. دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا) می‌توانند نقش ارزنده‌ای در این تولید علم داشته باشند. رساله‌های دکترا و بعضاً کارشناسی ارشد و همین طور مقاله‌های علمی می‌توانند محملی برای عرضه محصولات علمی کشور باشند. در واقع دانشگاهها، نه تنها دانش را انتقال می‌دهند بلکه از طریق پژوهشهای دانشگاهی به خلق دانش جدید و گسترش مرزهای آن اقدام می‌کنند و دانش کسب شده جدید را در جامعه اشاعه می‌دهند. این دانش خلق شده (تئوری) باید ارزیابی شود. بنابراین در این مقاله پس از بحث در مورد رابطه دانش و تئوری، ضمن نگاهی مختصر به مفهوم تئوری و ارکان سازنده آن معیارهایی برای ارزیابی تئوریهای جدید (دانش علمی جدید) ارائه می‌شود."

هدف این مقاله ارائه طرحی نو از تمایز پژوهش پایه/ پژوهش کاربردی است که در اغلب اسناد سیاستی بنابر مدل خطی از نوآوری ترسیم می شود. طرح جدید که شرح کارکردگرایانه نام گرفته بر مدل کارکردگرایانه از تمایزِ علم محض/ علم کاربردی و خصوصاً دو مفهومِ بازنمایی علمی و نقشه طراحی استوار است. شرح کارکردگرایانه تقدّم تولید معرفتِ علمی بر کاربرد را، که با وجود پیشنهاد مدل خطی نمونه های ناقض فراوانی در تاریخ دارد، کنار گذاشته و به جای آن بر جنبه اجتماعی، زمینه فهم و کاربرد خروجی پژوهش اصلی و پژوهش های میانی تأکید می کند. در ادامه مقاله سعی می شود با مرور مختصر برنامه پژوهشی نیمه رسانا، که در میانه قرن بیستم در آزمایشگاه های تلفن بل در جریان بود و به ساخت ترانزیستور انجامید، تأییدی برای شرح کارکردگرایانه فراهم شود. سرانجام، چندین استلزامِ مدل کارکردگرایانه برای سیاست پژوهش و آموزش برشمرده می شود.

هدف: هدف از پژوهش حاضر طراحی الگوی برنامه درسیِ پژوهش کاربردی برای دانش آموزان دوره ابتدایی است. روش: این پژوهش دارای رویکرد کیفی بوده و از روش گراندد تئوری به عنوان روش تحقیق استفاده شده است. حوزه مورد پژوهش شامل کلیه صاحب نظران و اساتید حوزه برنامه درسی، آموزش ابتدایی و مدیریت آموزشی بود که با روش نمونه گیری هدفمند، اساتیدی که شرایط مورد نظر را داشتند مورد مصاحبه نیمه-ساختاریافته و اکتشافی قرار گرفتند که با رسیدن به اشباع نظریِ یافته ها، تعداد نمونه های پژوهش به 15 نفر رسید. برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مصاحبه، از روش های سه مرحله ایِ کدگذاریِ (باز، محوری و انتخابی) استراوس و کوربین(1992) استفاده شد و نهایتا" الگوی برنامه درسیِ پژوهش کاربردی برای دانش-آموزان دوره ابتدایی طراحی گردید. یافته ها: نتایج حاصل از بررسی الگوی ارائه شده نشان داد که از میان مقوله های موجود در برنامه های درسی، محتوای پژوهش کاربردی، روش تدریس و روش ارزشیابی بعنوان عللی تلقی می شوند که نقشی فعال در الگوی برنامه درسی پژوهش کاربردی داشته و تا این عوامل مهیا نشوند برنامه درسی پژوهش کاربردی محقق نمی شود. همچنین بایستی تشویق های پژوهش محور دانش آموزان و برقراری ارتباط دانش آموزان با منابع علمی بعنوان راهبرد؛ و حمایت مدیران مدارس، طراحی ساختار مدارس براساس فعالیت های پژوهشی و مربیان آموزش دیده در حوزه تخصصیِ پژوهش کاربردی بعنوان تسهیل گر؛ و انگیزش، نگرش و ارزش های پذیرندگان و همچنین توسعه مهارت های پژوهشی بعنوان بستر در نظرگرفته شوند. قابلیت اعتماد یافته ها به روش های مشارکت طولانی و مشاهده مداوم در میدان تحقیق، بررسی همکاران و تایید مشارکت کنندگان تایید شد.

در پژوهش حاضر سعی شد با بهره گیری از روش تحلیل محتوی کیفی و با نمونه گیری هدفمند و به وسیله مصاحبه نیمه ساختاریافته با 14 نفر از خبرگان و صاحب نظران علمی و اجرایی و درکی نظام مند از مسائل موجود در سیاستگذاری تولید علم نافع در نظام آموزش عالی کشور ارائه گردد. در گام بعدی، مسئله بندی و لایه بندی مسائل از طریق اجرای گروه کانونی و با مشارکت 6 نفر از افراد شرکت کننده در مصاحبه های نیمه ساختار یافته انجام یافت. مصاحبه های انجام شده در هر دو مرحله (نیمه ساختاریافته و گروه کانونی) ضبط شدند و به شیوه مبتنی بر الگوی گرانهایم و لاندمن (2004) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد که مسائل سیاستگذاری تولید علم نافع را می توان در هشت مضمون (مسئله)؛ «ضعیف بودن پیوند بین دانشگاه و جامعه»، «نبود نظام نظارت و اعتبارسنجی مناسب برای رتبه بندی و تضمین کیفیت نهاد های علمی»، «ناکارآمدی نظام ارتقاء مرتبه اعضای هیئت علمی در جهت دهی فعالیت های اعضای هیئت علمی به سمت نیاز ها و مسائل کشور»، «نبود نظام مدیریت ملی و یکپارچه پژوهش در کشور»، «ناکارآمدی شیوه تأمین و تخصیص منابع مالی پژوهش»، «پایین بودن منابع مالی و اقتصادی اختصاص یافته به پژوهش و تولید علم»، «مبتنی نبودن سیاستگذاری های علم بر آمایش آموزش عالی» و «ضعف در آموزش های کاربردی و آموزش پژوهش محور» ارائه نمود. همچنین لایه بندی مسائل فوق بر مبنای سه معیار گلوگاهی بودن مسئله، رابطه علت و معلولی بین مسائل و ویژگی برتری و نازسازگاری نشان داد که مسئله «مبتنی نبودن سیاستگذاری های علم بر آمایش آموزش عالی» لایه اصلی در نظام مسائل سیاستگذاری تولید علم نافع محسوب می گردد.