ارزش های مذهبی

در مقاله حاضر ارزش های مذهبی به دو سنخ «مناسک گرایی مذهبی» و «معناگرایی مذهبی» تفکیک و تاثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی بر آنها بررسی شده است. به لحاظ مفهوم شناسانه، تعریف اساسی دورکیم مبنا قرار گرفته و به لحاظ نظری نیز مباحث وبر در شیوه های تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزش های ذهنی بر منزلت عینی کنشگران مذهبی و همچنین شیوه های اثرگذاری اخلاق اقتصادی ناشی از آن بر ارزش های مذهبی مورد توجه بوده است. بر این اساس دو فرضیه به دست آمده و در نهایت با توجه به داده های پیمایش ملی «بررسی ارزش های ذهنی ایرانیان» مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. این پیمایش در سطح 27 استان و با تعداد 2275 نمونه در سطحی ملی توسط موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انجام شده است. رابطه میان دو متغیر در فرضیه نخست (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و مناسک گرایی مذهبی) معنادار و مثبت می باشد. رابطه میان دو متغیر در فرضیه دوم (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و معناگرایی مذهبی) نیز معنادار و مثبت است. از این رو، پایگاه اقتصادی- اجتماعی تاثیر مستقیم و معناداری بر سنخ های دینداری ایرانیان دارد.

ازآنجاکه در جامعه با جمعیت حجیم جوان روبه رو هستیم، تفاوت نسلی و اختلاف نسلی اهمیت شایانی دارد. زیرا تفاوت نسلی بیش از حد در ارزش ها و هنجارهای اجتماعی، هم خانواده را به محل اختلاف بین والدین و فرزندان تبدیل می کند و هم جامعه را در مواجهه با هنجارها و ارزش های جوانان به چالش می کشاند؛ به طوری که پیامد این شکاف نسلی و ارزشی بیش از حد، به هرج و مرج در جامعه منجر می شود. هدف این مقاله «بررسی شکاف نسلی از حیث ارزش های مذهبی در کشور» با استفاده از داده های موجود است و با استناد به نتایج مشابه و مکرر در ارتباط با این موضوع، می توان به پایایی این تحقیق پی برد که آیا شکاف نسلی از حیث ارزش های مذهبی در جامعة ما وجود دارد یا خیر؟ در صورت پاسخ به این سؤال، نحوة برخورد با این پدیده چگونه خواهد بود؟ براساس مبانی نظری مطرح شده در مقاله و با توجه به تغییرات سریع و وسیع ناشی از آن و نوسازی جامعه، به نظر می رسد که باید انتظار اختلاف نسلی قابل توجهی از حیث ارزش های مذهبی داشت. اما آیا داده های موجود چنین امری را تأیید می کند؟ برای پاسخ گویی به این پرسش ها، اختلاف نسلی به دو نوع ارزشی و هنجاری متمایز شد و موضوع بر مبنای داده های ثانویه بررسی شد. نتیجة این بررسی مقدماتی نشان داد که اختلاف نسلی قابل توجهی از حیث ارزش های مذهبی بین دو نسل وجود ندارد، ولی اختلاف نسلی از حیث هنجارهای مذهبی قابل توجه است. لذا پیشنهاد می شود که از شدت هنجارها، اعمال و رفتارهای دینی بر روی جوانان صرف نظر کرد و بیشتر در پی تقویت ارزش های اساسی اسلامی بود.

هدف این پژوهش بررسی جامعه شناختی تاثیر طبقه اقتصادی و اجتماعی بر نظام ارزشی زنان شهر اصفهان است. روش این بررسی پیمایشی بوده و به کمک پرسشنامه کتبی اطلاعات این بررسی در میان مناطق چندگانه شهر اصفهان بر اساس فرمول کوکران در میان جمعیت بالای 18 ساله زنان شهر اصفهان جمع آوری شده است. نتایج حاصل از یافته ها گویای وجود رابطه معنادار بین طبقه اجتماعی-اقتصادی پاسخگویان با ارزش های اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بوده است، اما بین طبقه اجتماعی-اقتصادی و گرایش های مذهبی افراد تفاوت معناداری مشاهده نشد و این به دلیل هم سطح بودن اعتقادات دینی و مذهبی افراد است که بر اساس یافته های توصیفی پژوهش دارای بالاترین میانگین در میان سایر متغیرها بوده است. نتایج حاصل از مدلسازی معادله ساختاری گویای منطقی و قابل قبول بودن تمام رابط حاکم بر مدل تجربی تحقیق است و نتایج منطبق بر هم هستند. واژه های کلیدی: نظام ارزشی، ارزش های اخلاقی، ارزش های سیاسی، ارزش های اجتماعی، ارزش های مذهبی، طبقه اقتصادی-اجتماعی.

پژوهش حاضر سعی دارد به بررسی رابطه بین ارزش های والدین و ارزش های فرزندان بپردازد. منظومه یا نظام ارزش ها به عنوان بنیادی ترین مولفه فرهنگی هر جامعه، معمولا از طریق نفوذ تدریجی به سازمان شخصیتی افراد، نهادها و ساختارهای اجتماعی، خود را در جلوه های انتزاعی بازتولید کرده و در بسترهای روانی و اجتماعی در پرتو گفتمان غالب جامعه به حیات خود ادامه می دهند. دگرگونی در ارزش ها، موجب بروز تغییرات در رفتار افراد جامعه می گردد. چارچوب نظری این تحقیق براساس نظریات: رابرت مرتون، دیدگاه مکانیکی مبتنی بر همگرایی، دیدگاه تفریدی مبتنی بر واگرایی رونالد اینگلهارت، یان رابرتسون، مانهایم است. این پژوهش به صورت پیمایشی و بهره گیری از شیوه پرسشنامه محقق ساخته شده انجام شده است. پرسش نامه ها به کمک روش نمونه گیری تصادفی بین 400 نفر از خانواده های ساکن تهران که دارای فرزند 30-15 سال می باشند، به صورت خوشه ای از پنج منطقه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تهران توزیع شده است. آزمون آلفا کرونباخ نشان داد که شاخص های اصلی این تحقیق از ضرایب روایی نسبتا بالایی برخوردار است. تکنیک های آماری مورد استفاده جدول توزیع فراوانی، آماره های مرکزی و پراکندگی، تحلیل عاملی، همبستگی بین متغیرها می باشد که به کمک نرم افزار spss مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد بین ارزش های والدین و فرزندان رابطه معنادار وجود دارد و بیشترین همگرایی در بین ارزش های اجتماعی والدین و ارزش های اجتماعی والدین است.

اینکه تاریخ چیست و بر چه مبنایی اعتبار می یابد، از پرسش های بنیادین در فلسفه علم تاریخ است که پاسخ های بسیاری به خود دیده است و امروزه تا حد زیادی محققان حوزه تاریخ به توافق رسیده اند که اولاً تاریخ یک دانش، یعنی مجموعه آگاهی های منتظم در خصوص یک پدیده (دیسیپلین) است و ثانیاً مبتنی بر الگوی تعریف شده و قاعده مند یا به تعبیر درست تر دارای روش قابل دفاع است. استاد عاملی یکی از محققان این حوزه دانشی است که سهم بسزایی در معرفی تاریخ صدر اسلام با رویکرد سیره ای در مجامع علمی حوزوی داشته است، هرچند بر یافته ها و روش تحقیق او با رویکرد انتقادی می توان نگریست. در این مختصر، به اجمال قصه یک دیدار با ایشان و گفتگویی که در باب تاریخ پژوهی ایشان درگرفته بود، بیان می شود تا دغدغه های پژوهشگری وی با زبان ساده تری فهم گردد.

دوران گذار از سنت به مدرنیته همراه با تحولات بزرگ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بوده است. یکی از مهمترین تغییرات حاصل از جامعه نوگرا را می توان در آنچه به تفاوت نسل امروز و گذشته یا شکاف نسل ها مشهور شده است، مشاهده نمود. در این مقاله سعی بر آن است که تغییرات فرهنگی ارزش های مذهبی و ارزش های خانوادگی در ارزش های دو نسل والدین و فرزندان مورد شناسایی قرار گرفته و راهکارهایی در جهت زدودن آثار منفی آن در خانواده ها و در جامعه ارائه نماید. این مقاله با تکیه بر مهمترین نظریه های جامعه شناسی همچون نظریه تغییرات فرهنگی اینگلهارت و نظریه کنش پارسونز به بررسی هنجارها و ارزش های مذهبی و هنجارها و ارزش های خانوادگی پرداخته است. کار میدانی تحقیق در شهر اصفهان با روش پیمایش و با استفاده از تکنیک پرسشنامه صورت گرفت. برای سنجش اعتبار پرسشنامه از دو نوع اعتبار محتوا و صوری و برای محاسبه پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است. حجم نمونه 590 نفر و جامعه آماری شامل والدین(بالاتر از 35 سال)و جوانان (15 تا 30 سال) بوده اند. حجم نمونه در مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان به تفکیک سن و جنس و منطقه محل سکونت پر می شود. نمونه گیری به شیوه سهمیه ای متناسب انجام شده است. جهت تجزیه و تحلیل از روش های آمار توصیفی(میانگین و انحراف استاندارد) و در سطح آمار استنباطی از تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری و آزمون T با دو گروه مستقل استفاده شده است. بین هنجارها و ارزش های مذهبی با هنجارها و ارزش های خانوادگی در بین نسل امروز و گذشته(جوانان و والدین آن ها) رابطه وجود دارد. پس در مجموع، نتیجه می گیریم که تغییرات فرهنگی ارزش های مذهبی و ارزش های خانوادگی جوانان و والدین آن ها در شهر اصفهان متفاوت است.

روابط فرا زناشویی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تهدید کننده آرامش و ثبات خانوادگی است که تاثیرات ویرانگری بر فرد، خانواده و جامعه بر جای می گذارد. نظر به اهمیت نقش دین در خودکنترلی افراد و امنیت اخلاقی و اجتماعی جامعه، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت ابعاد اعتقادی و عملی دین داری زوجین درگیر در روابط فرا زناشویی در پی آن است که با توصیفی اکتشافی و تحلیلی بدنبال واکاوی این مسئله مهم باشد. داده های این مطالعه کیفی از طریق مصاحبه نیمه ساخت یافته گردآوری و از روش پدیدارشناسی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. با کمک روش نمونه گیری نظری و هدفمند با 20 نفر از زوجین که حداقل یکبار در زندگی زناشویی خود مرتکب خیانت زناشویی شده اند مصاحبه گردید.  یافته های پژوهش بیانگر عدم پایبندی عملی و اعتقادی به ارزش های دینی و مذهبی زوجین درگیر در روابط فرازناشویی است. در نتیجه ضعف اعتقادات مذهبی  زوجین و ورود به  روابط فرازناشویی، آسیب های قابل توجهی بر پیکره خانواده و جامعه وارد می شود.

نگاهی به ادبیات فارسی، سیطره گسترده مضامین دینی را در عرصه نظم و نثر نشان می دهد. از آنجا که جامعه ما مقیّد به اصول و مسائل دینی است، کاربست مضامین دینی با مواد و مطالب فارسی و نگارش، با توجه به سرعت گسترش و اثر گذاری آن، نقش سازنده ای را در تقویت هویت دینی و غنای زبان و ادب فارسی می تواند ایفا کند. هدف این پژوهش، واکاوی مضامین دینی کتاب فارسی و نگارش دوره اول متوسطه سال تحصیلی 1402-1401 می باشد که با روش کتابخانه ای و رویکرد کمّی- کیفی با بهره گیری از روش تحلیل محتوا صورت گرفته است. جامعه آماری در این پژوهش کتاب های فارسی و نگارش دوره اول متوسطه با بررسی کامل هر پایه می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد از مجموع هشت مصداق مضامین دینی؛ بیش ترین فراوانی و توجه، مربوط به ارزش های مذهبی با فراوانی(813)، نمادهای دینی با فراوانی(523)، عقاید مذهبی با فراوانی(81)، شخصیت های مذهبی با فراوانی(44) و آیات، احادیث و روایات با فراوانی (25) بوده است که عملکرد خوبی را از سوی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی کتاب های درسی فارسی و نگارش در بهره گیری و پرداختن به مصادیق مضامین دینی نشان می دهد. در مصادیقِ دیگر؛ یعنی شعائر اسلامی، مراسم مذهبی و وقایع مذهبی نیز توجه کمتری در این خصوص ملاحظه می گردد و  نیازمند بازنگری بیشتری در این مهم می باشد.

هدف از انجام این مطالعه تحلیل جامعه شناختی تاثیر ارزش ها برسبک زندگی ایرانی اسلامی بوده است . جامعه آماری این مطالعه جوانان بهشهر بوده اند حجم نمونه که با استفاده از نرم افزار sample power حجم نمونه تعداد 250 نفر برآوردشده است . روش تحقیق اسنادی و پیمایش بوده است . ارزش ها در چهار بعد اجتماعی ، سیاسی ، مذهبی ، اقتصادی و متغیر سبک زندگی ایرانی اسلامی با شاخص های گذران اوقات فراغت ، مدیریت بدن، ارتباط، مصرف و خانواده عملیاتی شدند . ابزار گردآوری داده ها در بخش اسنادی فیش برداری و در بخش پیمایش پرسشنامه بوده است . ابزار تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار spss21,amos18بوده است . مهم ترین یافته های پژوهش بیانگر آن بود که ارزش ها به طور کلی بر سبک زندگی ایرانی اسلامی تاثیر معنادار دارد و با توجه به ضریب تعیین به دست آمده می توان انتظار داشت که تا 24 درصد از واریانس متغیر سبک زندگی ایرانی اسلامی توسط ارزش های جوانان تعیین می شود. یافته های دیگر بیانگر آن بود که کلیه ابعاد ارزش بر سبک زندگی ایرانی اسلامی تاثیر معنادار داشته اند و ارزش های مذهبی با 20 درصد و ارزش های سیاسی 12 درصد و ارزش های اجتماعی با 11درصد و ارزش های اقتصادی با 6 درصد از واریانس سبک زندگی ایرانی اسلامی را به طور معناداری پیش بینی می کنند .