مطالعات فرهنگ دیپلماسی

جمهوری آذربایجان، در مجموع نخست نبرد قره باغ، به مانند بیثباتی داخلی، ضعف قوای نظامی، و حمایت شوروی سابق و سپس روسیه از ارمنستان، شکست خورد. در سالهای پس از نبرد فوق، جمهوری آذربایجان تحولی مثبت در ثبات سیاسی و همچنین توان تسلیحاتی خود را پدید آورد و در نبرد دوم قرهباغ (2020 م.) به پیروزی دست یافت. این روند، با تبدیل این کشور به یک صادرکننده بزرگ نفت و رشد رانتیریسم نفتی، به شکل همزمان روی داد. این مقاله باید تا به بررسی تأثیر اقتصاد سیاسی و رانتیریسم نفت در جمهوری آذربایجان بر کیفیت دیپلماسی نخبگان سیاسی و ارتقاء توان تسلیحاتی آن بپردازد. مقاله مهم، به دلیل ضعف ادبیات پژوهشی مرتبط با ارتباطات فوق است. پرسش پژوهش، اینگونه مطرح می شود که «تاثیر درآمدهای نفتی در نتابج متفاوت جمهوری آذربایجان در دو جنگ قره باغ را چگونه می توان تحلیل کرد؟ فرضیه مقاله بیان می کند: افزایش درآمد نفتی و ورود پترودلارها به بودجه دولتی جمهوری آذربایجان پس از نبرد نخست قره باغ، منجر به ضعف های سیاسی می شود و به ویژه این کشور برابر با ارمنستان است، با افزایش هزینه های نظامی و خرید سلاح مرتفع گردند و توان لجستیکی و ادوات. ارتش و قدرت زنی نخبگان سیاسی و رهبران این کشور را افزایش می دهد. تنوع در شرکای تامین سلاح و توسعه همکاری های نظامی (روسیه، رژیم اسرائیل و ترکیه)، به معنی دیپلماسی نظامی کارآمد جمهوری آذربایجان و بودجه بنیاد سوفاز (صندوق تخصیص درآمد نفت) بوده است.

فرهنگ راهبردی از مهمترین عوامل موثر بر سیاست خارجی و سیاست دفاعی/امنیتی ج.ا.ایران است. اما نحوه ارتباط میان این مولفه با سیاست خارجی و سیاست دفاعی – امنیت جمهوری اسلامی ایران است که نیازمند واکاوی و پژوهش است. دین و مذهب،تاریخ، جغرافیا، نظام بین الملل، اقتصاد و نفت از منابع عمده فرهنگ راهبردی ج.ا.ایران است. مکانیسم اثرگذاری این منابع نیز از طریق ایجاد ویژگیها یا مختصر در سیاست خارجی ج.ا.ایران از قبیله. حمایت از مردم، استقلال، مقاومت، استکبارستیزی، عدالت طلبی، مصلحت، دفاع ملی و بازدارندگی، بیاعتمادی به بیگانگان، صبرک و ... است. در واقع منابع فرهنگ راهبردی ج.ا.ایران باعث ایجاد شاخصه ها یا مولفه هایی در سیاست خارجی و سیاست امنیتی/دفاعی ج.ا.ایران شده و این شاخص ها به عنوان مختصات سیاست خارجی و امنیتی/دفاعی ج.ا.ایران قلمداد می گردند. در این مقاله جستجو می شود تا پس از بررسی مفهومی فرهنگ راهبردی در قالب نظریه ی سازه انگاری، به کمیت و کیفیت منابع و تأثیرات فرهنگ راهبردی ج.ا.ایران پرداخته شود.

نظریه های سنتی، دیپلماسی را در ابزارهای نرم افزاری و دفاع از ابزارهای سخت این حوزه به شمار می برد. مفهوم دیپلماسی دفاعی با به پرسش گرفتن این تصوره های سنتی، مفهومی مفهومی برای تفکیک و جداسازی امنیت از دفاع، در عرصه سیاست خارجی کشور است. دیپلماسی دفاعی بر این نکته تاکید می کند که از دیپلماسی می توانم در جهت چندگانه و در مقابله با انواع آسیب ها بهره جست. با توجه به اینکه پس از، جمهوری اسلامی ایران، در معرض خطرات مختلف از سوی منطقه و فرامنطقه های قرار گرفته است، بررسی رسالت و توان دفاعی کشور به نظر می رسد. با توجه به جایگاه و نقش «رهبری» در جمهوری اسلامی ایران، با بیان مقام رهبری در گونه شناسی انواع تهدید، می توان این مخاطرات و تهدیدها را به دو دسته سخت و نرم تقسیم کرد. این پژوهش درباره «همسنخیِ رسالتِ دیپلماسیِ دفاعی در برابر تهدیدهای نرم در گفته ها و نوشته های مقام رهبری» شکل می گیرد. برای پاسخ به این پرسش، نخست باید به نوع شناسی تهدید در گفته ها و نوشته های رهبر انقلاب پرداخت و سپس نسبت به آن با رسالت دیپلماسی دفاع را ارزیابی کرد. بررسی بیانات آیت الله خامنه ای در جهت گونه شناسی انواع تهدیدها و هم سنجی آن با رسالت دیپلماسی دفاعی کشور از اهمیت این پژوهش است. برای تحلیل این آثار از موضوعات نشانه شناسانه به منظور کشف و تفسیر داده ها می شود.

عوامل هویتی نقش مهمی در عرصه سیاست خارجی کشور ایفا می کنند. این اثر هم می تواند هدف ها و فرصت ها باشد. بدین معنا که وجود هویت قومی، زبانی و میان دو کشور می تواند باعث ایجاد طرفین و دستیابی به مسائل مذهبی شود و یا بالعکس خطرات و تهدیداتی درازمدت شود. این رویه درباره کشور افغانستان به دلیل وجود هویت های متعدد قومی، قومی، مذهبی و زبانی بسیار برجسته است. در همین راستا، نوشتار حاضر درصدد است تا عوامل هویتی بر سیاست خارجی افغانستان را در دوره اشرف غنی احمدزی مورد بحث قرار دهد. تحقیق این است که عوامل هویتی برجسته در این دوره شامل چه مواردی است و آیا این عوامل برای سیاست خارجی افغانستان خطرآفرین و یا فرصت آور بوده است؟ یافته های مقاله حاضر نشان دهنده ناکامی سیاست خارجی اشرف غنی از منظر استفاده فرصت ایجاد از عوامل هویتی بوده است. در حوزه منطقه با غرب آسیا، علیرغم عدم چالش خطر، می تواند از فرصتی که برای مقابله با تهدیداتی استفاده کند. برنامه دولت اشرف غنی در حوزه اقتصادی نیز نشان دهنده عدم موفقیت وی در انتخاب عوامل هویتی است و مشکلات مهاجران، ثبات اقتصادی و وابستگی به کمک های، نشانگر تسلط عنصر «قوم » بر اساس ملی هم در داخل و هم در خارج از کشور. از مرزهای افغانستان در این دوره است. نظری پژوهش حاضر، سازه انگاری و روش مقاله نیز توصیفی و تحلیلی و بهره گیری از اسناد و منابع کتابخانه ای است.

با شروع حکومت ناصرالدین شاه وزارت خارجه در قالب یک نهاد مستقل جلوه گر شد. کوشش ناصرالدین شاه برای ایجاد ساختارهای نوین حکومتی و همچنین تعیین و تحدید وظایف وزارتخانه ها و نهادها و سپردن مسئولیت هر یک به یکی از رجال، تا حدود چشم گیری قدرت مطلقه را از دست صدراعظم خارج کرد و اختیارات وی را کاهش داد. امور خارجی، که تا پیش از سلطنت ناصرالدین شاه تحت تأثیر دربار و شخص صدراعظم بود با آغاز پادشاهی وی به شکل روزافزونی در وزارت امور خارجه خارج شد و هریک از وزیران نیز به تناسب نفوذ و قدرت خود کوشیدند با قوانین حکومتی ضمانت اجرا بالاتری برای اختیارات وزارت. امور باید به دست ارائه شود. پژوهش حاضر ضمن معرفی سه تن از وزرای امور خارجی بر سیاست خارجی در دوران سلطنت ناصرالدین شاه، به بررسی شرایط و عملکرد دوران وزارت هریک از آن ها اختصاص داده شده است، همچنین عملکرد و وظایف وزارت امور خارجه را نیز یکی از مهم ترین ارکان های دیوان ناصرالدین شاهبررسی می کند. قرار داده است. در این راستا، این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات آن بر اساس اسناد و منابع کتابخانه های گردآوری شده است. نتایج گوی پژوهشی آن است که تضاد رقابت و رقابت هرکدام از موقعیت های ناپایدار و برای سیاست های متصدیان خارجی درمسند وزارت امور خارجه پدید آمدند و این رقابت ها به ارائه امتیاز جدید به دولت روسیه و یا انگلیس توسط وزیر امور خارجه می پرداختند. روابط خارج از ایران در حکمرانی وابسته ای بود، که سرنوشت آن را سیاسی کشور تعیین می کرد. در این راستا، این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات آن بر اساس اسناد و منابع کتابخانه های گردآوری شده است. نتایج گوی پژوهشی آن است که تضاد رقابت و رقابت هرکدام از موقعیت های ناپایدار و برای سیاست های متصدیان خارجی درمسند وزارت امور خارجه پدید آمدند و این رقابت ها به ارائه امتیاز جدید به دولت روسیه و یا انگلیس توسط وزیر امور خارجه می پرداختند. روابط خارج از ایران در حکمرانی وابسته ای بود، که سرنوشت آن را سیاسی کشور تعیین می کرد. در این راستا، این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات آن بر اساس اسناد و منابع کتابخانه های گردآوری شده است. نتایج گوی پژوهشی آن است که تضاد رقابت و رقابت هرکدام از موقعیت های ناپایدار و برای سیاست های متصدیان خارجی درمسند وزارت امور خارجه پدید آمدند و این رقابت ها به ارائه امتیاز جدید به دولت روسیه و یا انگلیس توسط وزیر امور خارجه می پرداختند. روابط خارج از ایران در حکمرانی وابسته ای بود، که سرنوشت آن را سیاسی کشور تعیین می کرد.

در دولت احمدی نژاد، به موازات افزایش تعارض اهداف جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل در منطقه بویژه در جنگ های اسرائیل با حزب الله و حماس، شاهد تشدید تقابل ایران و آمریکا هستیم. از این رو، با توجه به روابط ویژه آمریکا و اسرائیل از یک سو و افزایش تعارض اهداف جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل در دوران احمدی نژاد از سوی دیگر، نقش اسرائیل به عنوان عاملی مهم در تشدید تقابل ایران و آمریکا قابل ارزیابی است. مقاله پیش رو، با هدف بررسی نقش اسرائیل در تشدید تقابل جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در دوره احمدی نژاد (1392 1384) تدوین شده است. با بررسی های صورت گرفته (به روش توصیفی تحلیلی) این نتیجه به دست آمد که: اسرائیل از طریق پیوند رویکرد برنامه هسته ای دولت احمدی نژاد به سیاست های آن درقبال این رژیم، با «امنیتی سازی» فعالیت های ایران در ابعاد هسته ای و منطقه ای و طرح مسئله «تهدید وجودیِ» خود در مجامع بین المللی و با اقدامات و سناریوهای «اعلامی» و «اعمالی» در راستای این طرح نقش مؤثری در افزایش سیاست های تهاجمی آمریکا علیه ایران و به تبع آن تشدید تقابل ایران و آمریکا داشته است.