مطالعات فرهنگ دیپلماسی

پژوهش حاضر در پی واکاوی نقش توسعه اقتصادی و ظهور بخش خصوصی در توسعه سیاسی در جمهوری خلق چین بین سال های 1989 تا 2023 است. فرضیه مقاله این است که علی رغم تلاش چین برای افزایش مشارکت بخش خصوصی، طبقه ی متوسط و جامعه ی مدنی در اداره بخش های مختلف کشور، اثری از ویژگی های الگوی توسعه ی سیاسی در نظام های دموکراتیک مانند تعدد احزاب، استقلال قوا و انتخابات آزاد در چین به چشم نمی خورد؛ همچنین، بخش خصوصی تراز ثبات سیاسی جمهوری خلق چین را ارتقا بخشیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد رشد بخش خصوصی، طبقه متوسط و جامعه مدنی به افزایش مخالفت جدی و اساسی با حزب کمونیست چین و گسترش جنبش های دموکراسی خواهانه منجر نشده است؛ به عبارت دیگر، حزب کمونیست چین توانسته است با برقراری ارتباط با بخش های غیردولتی و نظارت بر آن ها، علاوه بر حفظ مشروعیت خود از گسترش مخالفت های اساسی با نظامی سیاسی حاکم جلوگیری نماید. علاوه بر این، نوع ارتباط حزب کمونیست چین با بخش های غیردولتی سبب شده است که ثبات سیاسی این کشور در چهار دهه گذشته حفظ شود. بنابراین، الگوی توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در چین با الگوی توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در کشورهای دموکراتیک، مانند دموکراسی های غربی، تفاوت های اساسی دارد. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه ای و روش تبیینی- تکوینی انجام شده است.  

نظریه، مهم ترین ابزار تحلیل افعال انسانی و پدیده های روابط بین الملل است. کردارگرایی یکی از جدیدترین تلاش هایی است که در حوزه نظریه پردازی روابط بین الملل صورت گرفته و طرفداران زیادی را نیز به خود جلب نموده است. کردارگرایی بیش از آن که به عنوان یک نظریه ساختارمند و دارای مفصل بندی مشخص و متعلق به شخص خاصی تلقی شود، یک زمینه ی تئوریک جدید با مباحث فرانظری خاص خود به شمار می آید. به طور کلی؛ تمرکز اصلی کردارگرایی، بر تحلیل مناسبات سیاست بین الملل از طریق برجسته سازی رویه ها و الگوهای مشخصی است که افعال انسانی در چارچوب آن ها به وقوع می پیوندند. بدون شک مهم ترین عنصر فرانظری هر چارچوب تئوریکی؛ مبانی هستی شناسانه آن می باشد. برهمین اساس، در این پژوهش با شرح مبانی هستی شناسانه نظریه کردارگرایی درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی می باشیم که: چه انتقاداتی و در چه ابعادی به مبانی هستی شناسی شبه نظریه کردارگرایی وارد است و در صورت امکان، چگونه می توان این ایرادات را مرتفع نمود؟ فرضیه ی مورد سنجش نیز به این شرح است که: کردارگرایی علی رغم ادعای طرفدارانش، از یک هستی شناسی مستقل برخوردار نیست و تأکید بر رویه های بدن مند متداول و افعال الگومند رایج در تعاملات بین المللی، در نهایت بیان دیگری از برساختگی جهان اجتماعی؛ با اتخاد یک رویکرد سازه انگارانه است و اساساً یک فهم عمیق سازه انگارانه، تمامی ادعاهای هستی شناسانه کرداراگرایان را، به خوبی تبیین می کند و در حقیقت، کردارگرایی را باید در ذیل سازه انگاری و نه حتی نوسازه انگاری بررسی نمود. روش انجام این پژوهش، تحلیلی-تبیینی و با تأکید بر نقد آراء کردارگرایان می باشد.

سیاست خارجی مجموعه ای از دیدگاه ها، خط مشی ها، راهبردها، معیارها و مواضع در دنیای بین الملل است. هدف این مقاله آن است که سیاست خارجی از دیدگاه کاندیداهای فوق بررسی و مقایسه گردد. پرسش اصلی این است که هر کدام از آنان نسبت به سیاست خارجی چه دیدگاه و موضعی دارند. روش تحقیق، تحلیل محتوا و نوع آن بررسی موردی بر روی مناظره چهارم با موضوع «سیاست خارجی» است. جامعه آماری و حجم نمونه نیز شامل 20622 واژه بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کاندیداها از اصطلاحات علمی در تبیین مانیفست سیاسی به قدر کفایت استفاده نکرده اند و در باب نظریه، فرضیه، خط مشی، چشم انداز و ... برنامه ای علمی نداشته اند. کاندیداها بیشتر درباره وفاق، وحدت، عدالت و مشارکت اشتراک نظر داشته و به موقعیت ژئوپلتیک ایران توجه داشته اند اما از نظر روش و نگرش با یکدیگر تفاوت داشته و بیشتر به  بحث، جدل، دفاع، نفی، اثبات، اعتراض، ادعا، انتقاد، و موضع گیری نسبت به یکدیگر پرداخته اند و با شگردهای رتوریکی بیشتر در صدد اثبات برتری خود یا راندن رقیب از میدان بوده اند.

در تحولات دهه های اخیر، دیپلماسی فرهنگی در عرصه روابط بین الملل، در راستای بهبود روابط و مناسبات فی مابین کشورها جایگاه ویژه ای یافته است. دیپلماسی فرهنگی به عنوان ابزار سیاست خارجی کشورها که هنر ترویج و توسعه فرهنگ را برعهده دارد، در فراهم آوردن زمینه های همکاری های مشترک و شناخت و شناساندن فرهنگ ها و تبادل ارزش های فرهنگی و تحکیم و تثبیت روابط حسنه میان دولت ها تأثیر بسزایی داراست. براین اساس هدف از پژوهش حاضر، تعیین سازوکارهای دولتی ارتقاء دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سوریه نوین بوده و سوال تحقیق به این صورت طرح شده است که سازوکارهای دولتی ارتقاء دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سوریه نوین کدامند؟ در این پژوهش از روش توصیفی - تحلیل استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل 20 نفر از اساتید و صاحب نظران روابط بین الملل و همچنین در بخش کمّی شامل 80 نفر از مدیران و رایزنان فرهنگی بوده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که سازوکارهای دولتی ارتقاء دیپلماسی فرهنگی ج. ا. ایران در سوریه نوین شامل سازوکارهای مالی، سازوکارهای علمی و دانشگاهی، سازوکارهای گردشگری، سازوکارهای فرهنگی بوده که در رتبه بندی آن ها، سازوکارهای فرهنگی مهم ترین سازوکار تعیین گردید و شاخص های سازوکارهای فرهنگی به ترتیب رتبه بندی شامل موارد زیر بود: برگزاری هفته های فرهنگی، انتشار کتاب های فارسی، انتشار روزنامه و مطبوعات فارسی، ایجاد مراکز فروش کتب فارسی ، ایجاد مراکز ایران شناسی و شیعه شناسی در سوریه و ارائه تسهیلات لازم جهت افزایش دسترسی به تولیدات فرهنگی ایران برای مردم سوری، برگزاری نشست های علمی فرهنگی میان دو کشور.

توافق 2023 ایران و عربستان در پکن و تاکید بر بکارگیری دیپلماسی موجب واکنش های بسیاری گردید و عده ی زیادی آن را به ثبات در خاورمیانه گره زدند. پرسش پژوهش این است که توافق ایران و عربستان در پکن و تاکید بر بکارگیری دیپلماسی در حل و فصل اختلافات، چگونه قابل ارزیابی است و چه تاثیری بر ثبات پایدار در خاورمیانه دارد؟ هدف پژوهش واکاوی زمینه های لازم برای استمرار دیپلماسی و ارتباط آن با ثبات در خاورمیانه است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است؛ چارچوب مفهومی آن با استفاده از ادبیات رئالیستی صورت بندی گردیده و رابطه ثبات پایدار، دیپلماسی و نقش موازنه قوا در این زمینه تبیین می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد مادامیکه بازیگران اصلی یک منطقه نسبت به جایگاه خود حالتی تجدیدنظرطلبانه داشته و به دنبال گسترش حوزه های نفوذ خود باشند، نشان از وجود تفکر استیلا و عدم وجود ایده دیپلماسی در آنان است. وجود ایده دیپلماسی میان بازیگران اصلی منطقه است که می تواند ثبات پایدار را بوجود آورد و استفاده تاکتیکی از دیپلماسی اغلب به ثباتی موقت می انجامد. توافق 2023 ایران و عربستان در پکن اگرچه می تواند گام مهمی برای حل و فصل یا مدیریت مسالمت آمیز برخی اختلافات کنونی باشد اما جنبه های بالایی از تاکتیکی بودن این توافق قابل مشاهده است و لزوما این توافق برآمده از ایده دیپلماسی نمی باشد. اما اینکه این تاکتیک می تواند به ایده تبدیل شود و ثبات پایدار در خاورمیانه را نوید دهد مستلزم نتایج توافق کنونی و روندهایی است که طرفین در ادامه اتخاذ خواهند کرد.

این پژوهش با هدف مطالعه نقش رسانه های جمعی در رفتارهای انتخاباتی در دولت اول اصلاحات و با استفاده از دیدگاه نظریه ایدئولوژی مسلط انجام شده است. با عنایت به این که بعد از انتخابات دوم خرداد 1376 عرصه مطبوعات و رسانه های جمعی با تحولات قابل توجهی همراه و فضای سیاسی کشور نیز شاهد تقابل گفتمان های اصلاح طلبی و محافظه کاری بوده است، این تحقیق در پی ارائه پاسخی به این سؤال است که با در نظر گرفتن نظریه ایدئولوژی مسلط، رویکرد تبلیغاتی رسانه ها چه تأثیری بر رفتار انتخاباتی مردم در دوران اصلاحات داشته است؟ با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، به بررسی اولویت بندی رسانه های رسمی و رسانه های وابسته به جریان های سیاسی در چهار انتخابات سراسری بین سال های 1377 تا 1380 اقدام شده است. بر اساس یافته های این تحقیق، می توان ادعا کرد که برگزاری یک انتخابات پرشور و مشارکت حداکثری اولویت اول نظام و جریان های سیاسی بوده است. مقایسه نتایج انتخابات و رویکرد رسانه ها و حجم تبلیغات تائید کننده نظریه ایدئولوژی مسلط در نقش تبلیغات رسانه ای در تعیین اولویت ها و تأثیرگذاری بر اذهان است. همچنین رسانه های رسمی و جریان محافظه کار بر روی اهمیت انتخابات در قدرت بخشی و استحکام نظام تاکید کرده و نتیجه انتخابات نزد آن ها از اهمیت کمتری نسبت به جریان اصلاح طلب برخوردار بوده است.