مدیریت دانش اسلامی

این پژوهش به بررسی و عرضه رویکردی نوآورانه در نمایه سازی تحلیلی موضوعی در حوزه علوم انسانی-اسلامی می پردازد. تمرکز ویژه این مطالعه بر ارتباط سنجی درون متنی میان نمایه های یک أثر با بهره گیری از فناوری های پیشرفته هوش مصنوعی است. باتوجه به حجم گسترده و پیچیدگی متون اسلامی، وجود سیستمی کارآمد برای مدیریت اطلاعات در این حوزه ضروری است. این مطالعه با استفاده از روش تحلیلی-تجربی، تجربیات عملی نمایه سازان، بازخوردهای حاصل از فرآیند بازیابی اطلاعات، و قابلیت های نوین هوش مصنوعی را مورد بررسی قرار می دهد. هدف اصلی این پژوهش، ارتقای سیستم مدیریت اطلاعات علوم انسانی-اسلامی از راه طراحی الگویی جدید برای نمایه سازی، ایجاد ارتباط میان نمایه ها در یک اثر، و بهبود روش های دسته بندی و بازیابی اطلاعات با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی است. نتایج حاصل نشان دهنده امکان ایجاد سیستمی جامع و کارآمد برای نمایه سازی در حوزه علوم انسانی-اسلامی است که با تلفیق دانش انسانی و هوش مصنوعی می تواند به بهبود فهم متون، تکمیل خلأهای پژوهشی و تسهیل مطالعات میان رشته ای کمک کند.

قوانین ناظر به مواجهه با فرقه های انحرافی، باید از جامعیت و مانعیّت لازم برخوردار باشد تا راه را در برابر تأسیس و ترویج آنان ببندد. ماده 500 مکرر قانون مجازات اسلامی (مصوب 24/10/1399)، در پی جبران خلأ های قانونی در این باره بوده و توانسته است تا مقدار قابل قبولی به این موضوع بپردازد. ازآنجاکه شناخت دقیق مجریان و نهادهای مربوطه، از فرقه های انحرافی به عنوان پیش نیاز فهم و دریافت درست این ماده و مواد مرتبط با آن تلقی می شود، این نوشته با عرضه تحلیل شناختی از فرقه های انحرافی، بن مایه های لازم را برای تفسیر این ماده فراهم ساخته و تلاش کرده است تا به چیستی فرقه ها و چگونگی عملکرد آنان در جامعه، به عنوان پرسش این پژوهش نگریسته و کاربست آن در ماده مذکور را بررسی کند. در این راستا، مؤلفه هایی همچون: تعاریف دقیق اصطلاحات، معرفی فرقه های فعال در ایران، آسیب شناسی و معرفی روش های کنترل ذهن در فرقه ها را مورد مطالعه قرار داده است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و افزون بر معرفی ابعاد فرقه، به تحلیل اندیشه های آنان اقدام کرده است

معناشناسی واژه ها در علوم همواره به ما در فهم محتوا، روش استدلال و بیان مطالب یک علم کمک شایانی می کند. در حقیقت معناشناسی، دانش بررسی و مطالعه معانی در زبان ها است. به طورکلی، بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می گویند. در قرآن مانند کتاب ها و علوم دیگر واژه هایی به کار برده شده که با جستجو در آیات متعدد، معانی گوناگونی از آن بدست می آید؛ اما شناخت معانی واژه های قرآنی، ما را در فهم بهتر آیات و رابطه معنایی آیات با یکدیگر کمک می کند. یکی از آنها واژه «جعل» است. در این نوشتار تلاش می کنیم با پژوهش و تتبع، با روش توصیفی - بنیادی معانی گوناگون واژه جعل را دریابیم؛ اما گرچه جعل در برخی از علوم، معانی متفاوتی دارد، اما به نظر می رسد در قرآن به جزء معنای حقوقی جعل که تقلب، کلاه برداری و حیله گری است، در معانی دیگر آن یعنی جعل تکوینی، شرعی، اعتباری و برخی دیگر از معانی به کار برده می شود؛ ازین رو بیان کاربردهای جعل در معانی اعتباری و تکوینی و حتی در آثار امور تکوینی واعتباری از نوآوری های مقاله حاضر است؛ بنابراین تلاش می شود در این نوشتار به این پرسش پاسخ داده شود که معانی گوناگون جعل باتوجه به آیات مربوطه کدام است و چگونه تبیین، تحلیل و مقایسه می شوند.

متبادر از واژه «اصطلاح» در یک رشته علمی، اصطلاحات معهود درآن رشته است که به طور معمول تک واژه ای مثل واژه «ماهیت» در فلسفه، و گاهی دو واژای مانند «اصالت وجود» و «اعتباریت ماهیت» است. هدف این پژوهش تبیین نقش حیاتی واژه هایی است که ممکن است از نظر، صاحب نظران یک حوزه علمی جزء اصطلاحات معهود آن علم نباشد، ولی وجود آنها در اصطلاح نامه ها تأثیر بسزایی در بازتاب مرزهای حقیقی دانش در یک رشته علمی است. این سنخ از واژه های به طور عمده دارای چندین قید هستند که از آن به واژه ها یا اصطلاحات دم بلند تعبیر می شود. روش این تحقیق، توصیفی، تحلیلی و رویکردی ترکیبی است. با تحلیل محتوای اصطلاح نامه های پیشرو و مطالعات موردی، فرصت های ناشی از استفاده از این نوع از واژه ها در توسعه اصطلاح نامه ها و تأثیر آن در گسترش مرزهای دانش شناسایی می شود. یافته تحقیق نشان می دهد استفاده از این واژه های دم بلند موجب ایجاد انعطاف پذیری و دقت بیشتر در سازمان دهی اطلاعات در اصطلاح نامه ها می شود؛ همچنین یافته ها حاکی از افزایش کارایی در مدیریت و تولید دانش از راه استفاده از چنین واژه هایی نوآورانه است.

کاوش در مسائل مورد ابتلاء جامعه، مسیر را برای برنامه ریزی هدفمندتر، هموار می نماید. صلاح و فساد و تعریف های متبادر از آن، ازجمله مفاهیمی هستند که در مکتب ها و نحله های گوناگون، تعریف متفاوتی دارند. حال، نظر به تعریف و برداشت متغیر از صلاح و فساد در گروه های فکری اعم از مکاتب اخلاقی و برخی عالمان صاحب نظر مانند علامه مصباح یزدی، در پی پاسخ به این مسئله کانونی هستیم که میان نگاه مکاتب اخلاقی و نظر علامه مصباح یزدی(ره)، نظر اصلح کدام است؟ تا ضمن برشمردن نقطه مشترک و متمایز در این أمر، بینش و کنش درست تری را به منصه ظهور رساند. به همین منظور مطابق با منابع و مقالات موجود، با روش توصیفی- تحلیلی، کنکاش شد و حاصل سخن آنکه ضمن اذعان قرآن کریم و علامه مصباح، بر وجود حقیقی صلاح و فساد، نمی توان نظر مکاتب اخلاقی بر عدم وجود معانی دقیق از صلاح و فساد را پذیرفت؛ زیرا لازمه آن عدم وجود، صلاح و فساد مطلق است و نهایت اینکه برای هرنوع صلاح دینی باید قرائت معتبری را برای تمییزدادن این أمر از امور مشتبه پذیرفت. چون در مفاهیم اسلامی و مطابق با آیات قرآن، معنای مطلقی برای مفهوم صلاح و فساد وجود دارد که البته نقش تعیین کننده و کلیدی خواهد داشت و برای هرنوع اصلاح دینی، باید قرائت معتبری از دین را پذیرفت تا بتوان با آن، صلاح و فساد را از یکدیگر تمییز داد

زبان در اندیشه سوسور، أمری منفعل و نظامی جمعی و همگانی (نه اجتماعی) از نشانه هاست که مورد توافق اعضای جامعه بوده و همچون نرم افزاری روی ذهن اعضای جامعه نصب و تثبیت شده است. نشانه های زبان در نسبت با هم و تنها در درون یک نظام است که ارزش، نقش و معنای خاص خود را پیدا می کنند و در تقابل با هم قرار می گیرند؛ بنابراینوظیفه، نقش، ارزش و معنای یک نشانه را ساختار، قواعد و قراردادها هستند که تعیین می کند نه شکل، جنس و... آنها. در واقع این زبان است که با تمایزاتی که فراهم می کند، امکان سخن گفتن و اندیشیدن را فراهم می کند. به این ترتیب عامل و خاستگاه معنا در اندیشه ساخت گرایان زبان است، چیزی که باتوجه به ویژگی هایی که برایش برمی شمارند، قبل از سخن ور و ماتن وجود دارد. تحقیق حاضر با روش توصیفی_تحلیلی بر آن است تا ضمن توضیح معناشناسی ساخت گرایانه سوسوری، کاستی های این نوع از معناشناسی را مورد توجه قرار دهد. نتیجه تحقیق حاضر نشان می دهد که نظام نشانه شناسی ساخت گرای سوسوری، همانند فرهنگ لغتی است که با منطقی مکانیکی، دال ها را در یک نظام بسته همگانی بر مدلول ها پیوند می زند و در یک نظم ساختاری نشانه ها را از هم متمایز می کند. درنتیجه واژه را به عنوان واحد مطالعه معنی در نظر گرفته و دانش زبانی از دانش دایره المعارفی تفکیف می کنند. وقتی واحد مطالعه معنی را واژه در نظر بگیریم، واژه ها را پیش از اینکه در جمله قرار گیرند دارای معنی می دانیم، در صورتی که معنای واژه مستقل از بافتی که در آن بکار رفته و فضای حاکم بر آن و اطلاعات موجود در حافظه کاربران زبان قابل بررسی نیست