مدیریت دانش اسلامی

هدف این پژوهش کشف ارتباط وجودی و هستی شناسانه واژه دروغ با واژه های دیگر در قرآن کریم است. سؤال این است آیا راهی برای کشف ارتباط دقیق، صریح، شفاف و مطابق با واقع مفهوم دروغ با سایر مفاهیم در قرآن وجود دارد تا به وسیله آن، هندسه این مفهوم از منظر قرآن شریف به طور دقیق ترسیم شود. برای رسیدن به این مقصود و با روش توصیفی و تحلیل محتوا، سعی شده است از روش آنتولوژی، به معنای مورد نظر در علم اطلاع رسانی (علم دانش شناسی) برای کشف ارتباط وجودی بین واژه دروغ با سایر مفاهیم در قرآن استفاده شود. داده پژوهش این است که در قرآن کریم واژه کذب و مشتقات آن مانند تکذیب، کاذب، یکذبون با واژه های فراوان دیگر مانند شرک، کفر، نفاق، عدم التزام به ولایت الهی و عدم التزام به دین ارتباط دارد که با استفاده از شیوه آنتولوژی، نوع این ارتباطات به صورت صریح، دقیق و شفاف ترسیم گردیده است؛ مثلاً مشخص شده است شرک، یکی از بزرگ ترین دروغ ها و مشرک، بزرگ ترین دروغگو است. 

در این پژوهش نقش اصول و مبانی مدیریت اسلامی و همچنین فضایل اخلاقی در توسعه دانش مدیران بررسی شده است. روش پژوهش براساس هدف پژوهش از نوع کاربردی و براساس نحوه گردآوری داده ها روش پژوهش پیمایشی از نوع طرح های همبستگی به شیوه تحلیل مسیر و الگوی معادلات ساختاری است. جامعه آماری، مدیران کل ادارات و سازمان های دولتی استان کرمانشاه بوده است. اعضای جامعه آماری متشکل از 110 اداره بود که براساس جدول مورگان حجم نمونه 86 نفر محاسبه شد. 79 نفر (8/91 درصد) به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته بود. نتایج تحلیل اکتشافی نشان داد آثار مبانی مدیریت اسلامی، فضایل اخلاقی و تکنیک های مدیریتی بر توسعه دانش مدیریت اسلامی از نظر مدیران مرد و زن تفاوت معناداری دارد. آثار کل نشان داد متغیر مبانی مدیریت اسلامی با ضریب اثر مستقیم 509/0 توانست 8/30 درصد از کل واریانس (تغییرات) توسعه دانش مدیریتی را پیش بینی کند. به طور کلی متغیرهای مبانی مدیریت دانش اسلامی، فضایل اخلاقی و تکنیک های مدیریتی توانسته اند 1/68 درصد از تغییرات متغیر توسعه دانش مدیران را تبیین و پیش بینی کنند. ضریب معناداری مربوط به متغیر تعدیل کننده نشان داد عوامل عدم تحقق مدیریت اسلامی (204/0) تأثیر برجسته ای در عدم تحقق مدیریت اسلامی نداشتند.

در مفهوم شناسی و مصداق شناسی عبادت چالش است؛ اولا: عبادت دارای اصطلاحات متعددی است(هفت اصطلاح) و اکثر فقیهان به روشنی بیان نکرده اند که از کدام اصطلاح پیروی کرده اند؛ ثانیا: به تبع چالش در مفهوم شناسی، اکثر فقیهان در بیان مصادیق عبادت دچار چالش شده اند، یا تفریط کرده و مصادیق کمی از اصطلاح مختار خود در عبادات را شمرده اند، یا افراط کرده و مصادیق زیادتری را آورده اند، یا میان مصادیق اصطلاحات خلط کرده اند و برخی از مصادیق یک اصطلاح را به همراه برخی از مصادیق اصطلاح دیگر آورده اند. این پژوهش در صدد است تا اصطلاحات عبادت را استقصا و تنقیح کند و سپس مصادیق هر اصطلاح را به روشنی تعیین نماید. در این تحقیق از روش استقرا استفاده شده است؛ ابتدا در کلام فقیهان و اصولیان مفهوم عبادت بررسی شد و اصطلاحات عبادت به دست آمد، سپس در کتابهای فقهی مصادیق عبادات جست وجو شد و در پایان مصادیق هر اصطلاح تعیین گردید. نوآوری مقاله در اصطلاح شناسی مفهوم عبادات و تفکیک مصادیق آنها، تفاوت اصطلاح عبادت با اصطلاحاتی مانند تعبدی و قربی و تفاوت در استنباط در عبادات با غیر عبادات است؛ امری که تاکنون بدین نحو پژوهش نشده است.

شهادت و شهادت طلبی از موضوعات و مسائل قرآنی و حدیثی و از اصول مهم و ضروریات دین اسلام است که باید به درستی شناخته شود. بهترین منبع برای شناسایی منشأ ماهیت و ویژگی های شهادت، بررسی و کشف ابعاد و زوایای آن در قرآن و روایات است. درک رازها و راه و رسم شهادت برای نمایش طریقه شهادت طلبی ضروری و لازم است. بررسی حوزه معنایی واژه شهادت و سیر معنایی آن در متون جاهلی و قرآن، نشان دهنده آن است که واژه شهادت از نظر لغوی همان معنای اولیه است و شهادت اصطلاحی بعد از نزول قرآن از توسیع و ترفیع معنایی برخوردار شده است. بررسی مشتقات ریشه «شهادت» با مفهوم کشته شده در راه خدا نشان می دهد این واژه با حفظ معنای اساسی «حضور»، «ادراک حضور»، «مشاهده»، «شاهد» و «گواهی» و با عناصر معنایی با بار ارزشی مثبت در سیر تکامل معنایی خود وارد نظام معنایی قرآن شده است؛ به عبارت دیگر می توان گفت هرچند مفهوم مشتقات «شهد» نزد عرب آن روز کاملاً شناخته شده بود، معنای کشته شده در راه خدا را پیدا کرد که براساس متعلق آن می توانست سعادت انسان را تأمین کند. این پژوهش درصدد است تا ضمن پاسخ به سؤال سیر معنایی شهادت در قرآن کریم، در ادامه عناصر سازنده معنایی شهید و شهادت را بررسی کند.

«مفهوم شناسی» از گام های اساسی در هر پژوهش است و همه بخش های پژوهش ارتباط تنگاتنگی با آن پیدا می کنند یا بر آن مترتب اند. این نوشتار با بهره گیری از روش اسنادی، تلاشی است به منظور شناخت و تعریف سازه جامعه پذیری سیاسی که طی آن علاوه بر واژه شناسی، به معانی، کاربردها، کارکردها، قرابت ها و تقابل های معنایی آن پرداخته است و نیز چگونگی انبعاث، اشتقاق و ارتباط آن با مفاهیم جامعه، جامعه پذیری، فرهنگ و فرهنگ سیاسی واکاوی شده است و درنهایت به این نتیجه دست یافته است که جامعه پذیری سیاسی فرایندی است که طی آن باورها، ارزش ها، دانش ها و رفتارهای سیاسی از نسل های پیشین به نسل های جدید منتقل می شوند و اگر به گونه ای درست تفسیر و تبیین شوند، باعث نشاط سیاسی است و آینده مطلوب تری برای جامعه سیاسی، به ویژه فرهنگ سیاسی دینی و نظام اسلامی رقم می زند.

ماندن در گذشته و فقط برای مردگان حرف زدن یا رفتن به آینده بدون میراث و با گسست از گذشته غالباً به تفریط و افراط در اندیشه و رفتار منجر می گردد؛ پس برای درامان ماندن از افراط و تفریط باید نقطه عزیمت را «حال» گرفت و با دقت به گذشته و آینده «حال» را ساخت؛ بنابراین ساختنِ حال یا ساماندهی زندگی اجتماعی و سیاسی مسئله ما است و قصد داریم راه برون رفت از این مسئله را با کمک اندیشه و تجربه زیستی ای که اندیشمندان شیعی داشته اند، بیابیم؛ از این رو نویسنده در این مقاله تلاش دارد با روش تحلیل محتوای کیفیِ برخی از آثارِ پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، به پاسخ این پرسش بپردازد که «مطالعات سیاسی شیعه چه تأثیری در ساماندهی زندگی اجتماعی و سیاسی» داشته است و فرضیه اش نیز این بوده که اندیشمندان شیعی با عنایت به سامانِ اجتماعی- سیاسی به میدان آمده و با احیا و بازسازی اندیشه اجتماعی-سیاسی در این راستا قلم زده اند. نتایج و یافته های تحقیق نیز این است که مباحث مطرح شده در قالب مباحثِ توحید سیاسی، جنگ و صلح، سیاست و حکومت، فرد و دولت، امر به معروف و نهی از منکر، عقل و وحی، جبر و اختیار، و عدالت، مباحثی بوده اند که اندیشمندان شیعی با پیگیری آن همیشه تاریخ در ردیف مردان اندیشه سیاسی قرار گرفته اند و بر ساماندهی زندگی اجتماعی و سیاسی تأثیرات خاصی داشته اند.