قرآن و عترت

هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به ساحت های شش گانه تربیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کتاب های درسی هدیه های آسمان دوره دوم ابتدایی است. روش پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل محتواست. جامعه تحلیلی، شامل کتاب های درسی هدیه های آسمان دوره دوم ابتدایی در سال تحصیلی 96-97 و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سال 1390 است که با توج به ماهیت موضوع و محدودیت جامعه پژوهش، نمونه گیری انجام نشد و کل جامعه تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه تحلیل محتواست که روایی آن با استفاده از قضاوت متخصصان تعیین شد. داده های حاصل با استفاده از شاخص های آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که از مجموع 426 فراوانی مولفه های مرتبط با ساحت های شش گانه تربیت در سند تحول بنیادین در کتاب هدیه های آسمان، ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی 216 واحد، ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی 87 واحد، ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری 59 واحد، ساحت تربیت علمی و فناوری 47 واحد، ساحت تربیت زیستی و بدنی 13 واحد و ساحت تربیت اقتصادی و حرفه ای 4 واحد را به خود اختصاص داده اند. همچنین کتاب پایه پنجم با 154 واحد، دارای بیشترین فراوانی است.

در برنامه های نظام آموزشی، آموزش قرآن همواره مورد توجه بوده است. مدارس قرآنی به همین منظور و با هدف ارتقای امور دینی، فرهنگی و تربیتی دانش آموزان ایجاد شده است. در این مقاله، کوشش شده است با رویکرد تحقیقی طرحهای آزمایشی کلاسیک، تاثیر آموزش های مدارس قرآنی بر مهارت روخوانی فارسی دانش آموزان دوره ابتدایی بررسی، تحلیل و ارزیابی شود. بدین منظور، شهر بردسکن به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد و دو گروه از دانش آموزان مقطع ابتدایی این شهر به عنوان گروه آزمایش و گروه کنترل، انتخاب شدند. قبل از برگزاری کلاسهای آموزشی و بعد از آن، آزمونی در زمینه مهارت های قرآنی در بخش های مختلف از هر گروه به عمل آمد؛ با این تفاوت که دانش آموزان گروه کنترل، در این کلاس ها حضور نداشتند. یافته ها حاکی از آن است که دوره های آموزشی یادشده، بر مهارت روخوانی درس فارسی دانش آموزان ابتدایی تاثیرگذار است. روش های آماری شامل میانگین و انحراف استاندارد، نمودارهای شبکه ای، آزمون های ناپارامتری و به ویژه تحلیل کوواریانس در این نتیجه گیری مورد استفاده قرار گرفت.

در آیات مختلف وحی، تجلّی هدایتی قرآن کریم برترین هدایت در میان مکاتب، اندیشه ها و ایدئولوژی های گوناگون معرفی شده است. در این آیات به روشنی آمده است که برنامه هدایتی قرآن کریم جامع و بیانگر تمام نیازهای هدایتی بشر است. از آنجا که بسیاری از موانع و رهنمون های رشد و هدایت انسان در ابعاد مختلف حیات وی در این کتاب آسمانی انعکاس یافته است، شماری از تفاسیر قرن چهاردهم، واکاوی آموزه های هدایتی قرآن با محوریت تفسیر قرآن به قرآن را مهمترین راهبر استخراج رهنمودها و راهبردهای هدایتی قرآن در مسائل اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی حیات بشر قرار داده اند. از جمله ی این تفاسیر، المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القرآن است که به پویایی، فرازمانی و فرامکانی بودن آموزه های هدایتی این کتاب مقدس و تبیین اعجاز هدایتی آن توجه داشته اند. نظر به آن که در بیستمین سوره قرآن کریم، سخن از اساسی ترین مباحث اعتقادی یعنی مبدا و معاد، نبوت و توجه به یاد خدا از بستر مثال های متعدد رفته است و باری تعالی در سوره ی طه، فرازهای مختلف زندگی حضرت موسی7 را بازگو کرده است و درس های اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی این سوره ما را در پیشرفت زندگی و رسیدن به زندگی سعادتمندانه یاری می کند، در این پژوهش کوشش شده است با گردآوری اطلاعات از منابع مکتوب کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیلی- توصیفی، مهمترین آموزه های اعتقادی و اخلاقی-تربیتی سوره طه از منظر علامه طباطبایی5 و سیّد قطب، روشن شود. نتایج تحقیق نشان می دهد تبیین توحید باریتعالی، اهداف ارسال انبیا، اهمیت و جایگاه معاد، هدایتگری معجزه ی جاوید پیامبر اکرم6، اهداف تربیتی قصه موسی7، عوامل اضلال و گمراهی بشر، نفی ترس و خشیت از غیر خدا، تحول فکری و معنوی انسان پس از ایمان به خدا، ضرورت یادآوری نعمت های الهی و راه های رسیدن به مقام رضای الهی، از جمله آموزه های اعتقادی و اخلاقی – تربیتی سوره طه است که با گستردگی و عمق بیشتری در تفسیر المیزان نسبت به تفسیر فی ظلال القرآن آمده است.

در دنیای امروز، روابط عاطفی و انسانی چنان به ضعف گراییده است که همسایگان نزدیک، از یکدیگر خبر ندارند و گاه پس از چند سال سکونت در یک ساختمان، از نام یکدیگر بی اطلاعند. این در حالی است که باریتعالی در قرآن کریم، جایگاه ویژه ای برای همسایه و همسایه داری قایل شده است و همگان را به احسان به همسایه سفارش کرده است. همچنین در نزد پیشوایان دین، رفتار نیک همسایگان با یکدیگر، سرچشمه برکت های فراوان معرفی شده است و وجود همسایه خوب، نعمتی ارزشمند دانسته شده است. رفت وآمد و رسیدگی، احوال پرسی، یاری، عیادت، انفاق و صدقه، رفع نیاز و هم دردی از جمله وظایف همسایگان و نشانه جوانمردی در بیانات معصومین: است. از اشکال زندگی امروز، آپارتمان نشینی است که تاثیر عمیق آن بر تربیت، معاشرت، اختلافات خانوادگی، سرقت، بی خبری از حال همسایگان و خویشاوندان و آسیب های دیگر آن،کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش که با روش تحقیق تحلیلی_توصیفی انجام شده است، نشان می دهد که افزایش استرس های روانی، آزار همسایگان، کاهش حیا، حاکم شدن زندگی فردی، دوری از جامعه پذیری، از بین رفتن هویت اجتماعی فرد، بروز بیماری های جسمی و روحی در اثر کم تحرکی ناشی از کمبود جا، از پیامدهای منفی آپارتمان نشینی است. بررسی اخلاق همسایه داری و آپارتمان نشینی و بهره گیری از آموزه های قرآن و بیانات معصومین: برای کاهش آسیب های زندگی آپارتمان نشینی، ضرورتی برای راهیابی به مسیر صحیح اخلاق است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است.

تربیت فرزند صالح، از مهمترین مسایل حیات بشر است. والدین و به ویژه مادران، باید با راه و رسم تربیت دینی فرزندان آشنا شوند تا نقش خود را در پرورش فرزند، به بهترین شکل انجام داده و شایسته ترین خدمت را به خانواده و جامعه اسلامی کنند. در نوشتار حاضر به بررسی سیره ی حضرت فاطمه (س) که در دامان پاک ترین و بزرگ ترین مربی بشریت رسول خدا(ص) پرورش یافته، پرداخته شده است و نمودهای اخلاقی و رفتاری آن بانو مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش، بررسی الگوهای رفتاری و اخلاقی فاطمه(س) در سبک زندگی اسلامی، مانند ایمان، اخلاص، زهد، ایثار، عدالت، عفاف، صداقت و ادب و ارائه راهکارهای تربیتی به منظور تحقق هرچه بیشتر آموزه های ایشان است. تحقیق حاضر با روش تحلیلی و توصیفی و استناد به بیانات گران بهای قرآن، پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) انجام شده و برای کاربست این الگوها در عصر حاضر، راهکارهای تربیتی ارائه شده است.

هدف اصلی این نوشتار، بررسی و تحلیل سازماندهی افقی آموزش الفبا به شیوه موازی در کتاب های قرآن و فارسی اول دبستان، براساس برنامه ریزی محتوای درسی به روش تحلیل محتواست. نمونه و حجم جامعه آماری، 90 صفحه کتاب فارسی و 70 صفحه کتاب قرآن اول ابتدایی است. تحلیل با استفاده از آمار توصیفی بر روی درس های هفت گانه کتاب قرآن و درس های 22 گانه فارسی اول به شیوه موازی سازی افقی به صورت کمی صورت گرفته است. اسامی و شکل های بیشتر حرکات و حروف شبیه هم هستند و به صورت موازی در آموزش الفبای قرآنی و فارسی نقش دارند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که کتاب قرآن اول ابتدایی، به طور میانگین 5.3 هفته در معرفی صداها و 5.5 هفته در تدریس رسمی آن ها نسبت به کتاب فارسی اول دبستان دیرتر اقدام می کند و هماهنگی برقرار است، اما در سایر امور برنامه ریزی درسی، هماهنگی برقرار نیست. واژه قرآن در کتاب فارسی اول در نگاره 6 در هفته سوم مهرماه بیان شده و معرفی قرآن در درس 15 در صفحه 78 آن انجام می شود؛ در حالی که همان دانش آموزان به موازات کتاب فارسی، کتاب مستقلی به نام قرآن دارند که تدریس آن از همان ابتدای مهر آغاز می شود. هماهنگی کامل در تدوین و ارایه محتوا بین دو کتاب فارسی و قرآن اول دبستان مشاهده نمی شود.