آموزه های اعتقادی

آموزه ها و معارف دین را می توان به سه دسته اساسی آموزه های بینشی (عقاید)، آموزه های ارزشی (اخلاق) و آموزه های کنشی (احکام) قابل تقسیم دانست. از آموزه های اعتقادی دین در کنار آموزه های اخلاقی و فقهی، باید به عنوان مهم ترین و تأثیرگذارترین آموزه ها یاد کرد. از سویی دیگر، با توجه به بسنده کردن قرآن به تبیین کلیات، بسیاری از این دست از آموزه ها در روایات بازتاب یافته است. در نگریستن در روایات نیز نشان می دهد که عموم آنها از نوع اخبار آحاد به شمار می روند. عموم صاحب نظران حجیت خبر واحد را در زمینه آموزه های فقهی مورد تأکید قرار داده اند، اما در باره گستره حجیت خبر واحد در زمینه آموزه های اعتقادی چهار دیدگاه ارائه شده است حجیت مطلق، عدم حجیت، حجیت در جزئیات عقائد و حجیت با شرط محفوف بودن به قرائن علم آور. نگارنده در این نوشتار، با رد این دیدگاه ها، دیدگاه حجیت با شرط محفوف بودن به قرائن اطمینان آور را مورد تأکید قرار داده است.

قرآن کریم مهمترین منبع شناخت فرهنگ و معارف اسلامی است که امور هدایتی انسان از مسائل اعتقادی، اخلاقی، تاریخی، فقهی، حقوقی و اقتصادی در آن انعکاس یافته است. باتوجه به هدف اصلی نزول قرآن یعنی تربیت و هدایت بشر، تبیین تفصیلی آموزه ای هدایتی این کتاب مقدس، در درجه نخست از ناحیه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه علیهم السلام به وقوع پیوست و در درجه بعد، مفسران و اندیشمندان اسلامی به این مهم پرداختند. از آنجا که سوره اعراف از جمله سور کلام الله مجید است که در آن سخن از اساسی ترین مباحث هدایتی بشر آمده است، این نشتار می کوشد با روش تحقیق کتابخانه ای و پردازش اطلاعات با رویکرد توصیفی - تحلیلی، مهمترین آموزه های هدایتی این سوره را در نگرش علامه طباطبایی روشن سازد. یافته های ÷پوهش نشان می دهد نفی ولات غیرخدا، نفی شرک  بت پرستی، عصمت در ابلاغ رسالت، سنجش اعمال در قیامت، عبرت آموزی از سرنوشت دیگران، روش های تربیتی انبیا، تاثیر دعا در تربیت انسان، مبارزه با احرافات اقتصادی، عبرت آموزی از سرنوشت دیگران و ممنوعیت تقلید نابجا از پیشینیان، ازجمله آموزه های هدایتی سوره اعراف در تفسیر المیزان است.

در آیات مختلف وحی، تجلّی هدایتی قرآن کریم برترین هدایت در میان مکاتب، اندیشه ها و ایدئولوژی های گوناگون معرفی شده است. در این آیات به روشنی آمده است که برنامه هدایتی قرآن کریم جامع و بیانگر تمام نیازهای هدایتی بشر است. از آنجا که بسیاری از موانع و رهنمون های رشد و هدایت انسان در ابعاد مختلف حیات وی در این کتاب آسمانی انعکاس یافته است، شماری از تفاسیر قرن چهاردهم، واکاوی آموزه های هدایتی قرآن با محوریت تفسیر قرآن به قرآن را مهمترین راهبر استخراج رهنمودها و راهبردهای هدایتی قرآن در مسائل اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی حیات بشر قرار داده اند. از جمله ی این تفاسیر، المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القرآن است که به پویایی، فرازمانی و فرامکانی بودن آموزه های هدایتی این کتاب مقدس و تبیین اعجاز هدایتی آن توجه داشته اند. نظر به آن که در بیستمین سوره قرآن کریم، سخن از اساسی ترین مباحث اعتقادی یعنی مبدا و معاد، نبوت و توجه به یاد خدا از بستر مثال های متعدد رفته است و باری تعالی در سوره ی طه، فرازهای مختلف زندگی حضرت موسی7 را بازگو کرده است و درس های اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی این سوره ما را در پیشرفت زندگی و رسیدن به زندگی سعادتمندانه یاری می کند، در این پژوهش کوشش شده است با گردآوری اطلاعات از منابع مکتوب کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیلی- توصیفی، مهمترین آموزه های اعتقادی و اخلاقی-تربیتی سوره طه از منظر علامه طباطبایی5 و سیّد قطب، روشن شود. نتایج تحقیق نشان می دهد تبیین توحید باریتعالی، اهداف ارسال انبیا، اهمیت و جایگاه معاد، هدایتگری معجزه ی جاوید پیامبر اکرم6، اهداف تربیتی قصه موسی7، عوامل اضلال و گمراهی بشر، نفی ترس و خشیت از غیر خدا، تحول فکری و معنوی انسان پس از ایمان به خدا، ضرورت یادآوری نعمت های الهی و راه های رسیدن به مقام رضای الهی، از جمله آموزه های اعتقادی و اخلاقی – تربیتی سوره طه است که با گستردگی و عمق بیشتری در تفسیر المیزان نسبت به تفسیر فی ظلال القرآن آمده است.