قرآن و عترت

ملاک و معیار سعادت زن از مباحث بسیار مهمی است که در آثار اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است. این که با چه معیار می توان کمال و سعادت افراد را مورد ارزیابی قرار داد و آیا جنسیت و قومیت و یا نژاد و ملیت می تواند ملاک سعادت قرار گیرد، مطلبی است که مفسر گرانقدر معاصر، آیت الله جوادی آملی در مباحث تفسیری خود به آن پرداخته اند. پژوهش حاضر که به بررسی و تحلیل موضوع سعادت زن در قرآن و راهکارهای نیل به آن از نگاه آیت الله جوادی آملی می پردازد، با روش تحقیق کتابخانه ای سامان یافته است. حقیقت سعادت از منظر آیت الله جوادی آملی، کمال وجودی نفس و رشد عقل در مقام نظر و عمل است که تقرب به حق، نتیجه آن است. از این رو ایشان بر ترادف کمال و سعادت تاکید می ورزند و در باب معیار سعادت، با توجه به آیات کریم قرآن و روایات ماثور، تنها عقیده صایب و عمل صالح را میزان قرار می دهند. بر همین اساس است که جنسیت، قومیت و نژاد و عوامل دیگر هیچ نقشی در این باب ندارند. این حکیم الهی و مفسر عظیم الشان معتقد است که مسیر کمال و سعادت برای زن به همان میزان فراهم است که زمینه آن برای مرد مهیا است. از نگاه ایشان راهکارها و عوامل ایفای نقش در این زمینه عبارت است از: خانواده محوری، ایمان گرایی، تحصیل علم، عدالت ورزی، توجه به معنویت و تزکیه نفس، آزادی عقیده و عمل بر اساس شرع و اشتغال به امور منزلی.

از گذشته تا به امروز، همواره نقش دولت ها و حکومت ها در پیشرفت و تعالی جوامع یا عقب افتادگی آن ها مورد بحث و مناقشه بوده است، به ویژه در چند دهه اخیر این مهم بیش از پیش نمایان شده است و مباحثی مانند دولت کوچک، دولت کارآفرین، دولت الکترونیک و دولت کارآمد به عنوان یک پارادایم غالب مطرح شده است، اما به تازگی مفهوم «حکمرانی مطلوب» به گونه ای فزاینده در ادبیات توسعه، مورد استفاده قرار گرفته است. نظریه ی حکمرانی مطلوب که با ویژگی های مختلفی از جمله پاسخ گویی تعریف می شود، الگویی برای توسعه پایدار انسانی به شمار رفته است. این مقاله در تلاش برای اثبات این موضوع است که آیا پاسخ گویی که به عنوان یکی از مولفه های حکمرانی مطلوب از منظر نظام بین الملل مطرح است، در قرآن کریم، سخنان امام علی7 و گزارش های تاریخی معطوف به شیوه کشور داری آن حضرت به شکلی صریح، قابل ردیابی است؟ از این رهگذر با بررسی مولفه یادشده در حکومت علوی خواهیم یافت که امام علی7 نه تنها در مقام نظر معتقد به حکمرانی مطلوب بوده اند، بلکه در عمل نیز همواره خود را متعهد به آن می دانستند. روش این تحقیق کتابخانه ای است و داده های پژوهش با ابزار فیش برداری گردآوری و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند.

امید به معنای چشم داشت و انتظار وقوع خبری مسرت بخش است. امیدبخشی، یک حالت روانی هیجانی و شناختی است که فرد حالت پیش بینی و انتظار وقوع رویداد خوب را دارد و ضمن احساس کارایی و ثمربخشی، به این باور می رسد که می تواند بهتر از قبل به کارهای خود رسیدگی کند و گرایشات رفتاری سازگار با حالات مثبت فوق را از خود بروز دهد. مساله امید و امیدواری در قرآن کریم و روایات معصومین به فراوانی و با شیوه های مختلف بیان شده است. در قرآن و سنت، هدف نهایی از امیدبخشی، تربیت استعدادهای متربی در مسیر تکامل و نزدیک شدن به خداوند معرفی شده است. بدون تردید، امید بخشی بر فعالیت ها و روابط اجتماعی نوجوانان تاثیر فراوان دارد و مشوق نوجوانان و جوانان به کسب علم و دانش و تلاش و فعالیت در جامعه خواهد بود. با توجه به این که از یک سو نوجوانان و جوانان موتور محرک و فعال جامعه به شمار می آیند و بخش زیادی از زندگی آنان در تعامل با دیگران است و از دیگر سو، دشمنان درصدد ناامید کردن آنانند؛ در این پژوهش کوشش شده است تاثیر امیدبخشی بر جنبه اجتماعی شخصیت نوجوان و جوان با تاکید بر کتاب و سنت بررسی شود. این مقاله با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی انجام شده است و یافته های پژوهش نشان می دهد که امید در بعد اجتماعی، نتایج ارزنده ای مانند علم آموزی، فعالیت و مدیریت موفق، مسئولیت پذیری، نجات از مشکلات، برخورد نیکو با مستمندان، تقویت حس کارایی، هجرت و جهاد، انفاق، امر به معروف، وفای به عهد و بالابردن قدرت تصمیم گیری دارد.

روش تربیت الگویی، یکی از روش های فراگیر و مؤثر در تربیت انسان است. این روش در سرتاسر زندگی و ابعاد مختلف حیات انسان کاربرد دارد و از آنجا که محتوای تربیت را به صورت عینی و عملی ارایه می دهد، در انتقال مفاهیم و آموزش برنامه های تربیتی، مؤثر است. در این روش، یکی از مسایل مهم در هر جامعه، شخصیت هایی هستند که می توانند به عنوان الگویی مناسب، سرمشق دیگران باشند. مسأله ای که قرآن کریم و روایات معصومین(ع) از آن سخن گفته اند و بر بهره گیری از الگو و پیروی از اسوه های حسنه تأکید کرده اند. از شخصیت های معاصر که می تواند الگویی موفق برای نسل حاضر حوزوی و دانشگاهی باشد؛ استاد شهید مرتضی مطهری است. شخصیتی که افزون بر دانش فراوان، مسلح به سلاح ایمان، زیبنده به فضایل اخلاقی و مجهز به برهان و منطق بود و در کنار روشنفکری، پایبند به آموزه های قرآن و عترت و در عین بلندمرتبگی علمی، در نهایت خضوع و فروتنی در برابر دیگران و نمونه تمام عیار یک انسان مطلوب و منطبق با آموزه های قرآنی و روایی بود. در این مقاله تلاش شده است با بهره گیری از آیات و روایات و منابع مکتوب کتابخانه ای و ابزار فیش برداری، شخصیت الگویی شهید مطهری از زوایای مختلف سیاسی، اخلاقی، اجتماعی و علمی بررسی شود.

قرآن کریم به حکم کتاب انسان ساز بودنش، سرشار از معارف تربیتی در ابعاد مختلف است تا روشن گر مسیر هدایت و یاری رسان انسان طالب کمال و رشد باشد؛ از این رو پی گرفتن نکات تربیتی آیات و سوره ها از جمله موارد لازم است تا نظام تربیتی انسان مطلوب را سامان دهد و ساز و کار به کارگرفتن معارف قرآن کریم را نشان دهد. در راستای این هدف، یکی از آیات قرآن کریم که سرشار از نکات تربیتی است، آیه 102 سوره صافات است که به بیان گفتگوی حضرت ابراهیم7 و حضرت اسماعیل7 می پردازد. این نوشتار به بررسی و تحلیل این آیه شریفه اختصاص یافته است تا ابعاد تربیتی استخراج شده، راه گشای تربیت فردی، خانوادگی و اجتماعی تشنگان پیام های تربیتی قرآن مجید باشد. این آیه به چگونگی تنظیم روابط انسان با خدا، خود و دیگران اشاره دارد و آموزگار کیفیت مدیریت روابط انسان در شرایط خاص یا بحرانی است. در پی دست یابی به این هدف، ابتدا تفاسیر مختلف ذیل این آیه بررسی و سپس نکات تربیتی آن استخراج شده است. روش این تحقیق توصیفی تحلیلی است و اطلاعات به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است.

قرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی، معجزه جاویدان پیامبر اکرم6 و برنامه جامع و کامل هدایت انسان است. بهره مندی صحیح از این نسخه شفابخش و صعود به قله های رفیع انسانیت توحیدی در صورتی ممکن خواهد بود که رجوع به قرآن از مسیر اهل بیت: صورت پذیرد، زیرا ایشان مخاطبان اصلی ترجمان واقعی و وارثان حقیقی قرآنند. از آنجا که برخی آیات قرآن ظرفیت برداشت معانی و پیام های متفاوت و گاه متضادی را دارند، برای شناخت مقصود واقعی خداوند و پی بردن به زوایای پنهان معانی ژرف آیات وحی، معیار و شاخصی مصون از خطا و اشتباه مورد نیاز است. در زمان حیات رسول خدا6، این مهم بر عهده ی ایشان بود. بر اساس آیات قرآن کریم و سخنان رسول خدا6، بعد از رحلت آن حضرت، اهل بیت: برگزیدگان خداوند برای امامت امت و پاسداری از این میراث گران سنگ و ادامه دادن مسیر نورانی نبوت به منظور هدایت انسان ها به سرمنزل حیات طیبه هستند و این رسالت مهم را بر عهده دارند. آیات فراوانی بر اصل انحصار نیل به بیکران معارف حیات بخش و انسان ساز قرآن به مسیر اهل بیت 6 و تصریح بر شخص امام دلالت می کند. یکی از این آیات، آیه 32 سوره فاطر است. این نوشتار برآن است تا با روش تحقیق کتابخانه ای و بهره مندی از منابع روایی و تفسیری، به بیان چگونگی این مهم بپردازد.