مطالعات فضای مجازی و رسانه های اجتماعی

یکی از ملزومات حکمرانی، سنجش و اندازه گیری ازطریق شاخص ها است. شاخص ها، امکان شناسایی تغییرات یک کشور در طول زمان، شناسایی تأثیرات سیاست ها، مقایسه کشورها، توصیف وضع موجود کشور و... را فراهم می کنند. هدف از این تحقیق شناخت شاخص های فرهنگ اسلامی در فضای مجازی است. در این پژوهش، نگاه به شاخص ها، برای توصیف فرهنگ اسلامی در فضای مجازی است. اولین و مهم ترین کار در سنجش و شاخص گذاری، تدوین چهارچوب تئوریک است تا مبتنی بر آن، سنجه ها و نماگرهای آماری تدارک دیده شود. یک چهارچوب نظری استوار، نقطه آغازی برای ساخت شاخص های ترکیبی است. چهارچوب نظری باید به وضوح پدیده ای که بایستی اندازه گیری شود و اجزای فرعی آن را بیان نماید. مبتنی بر روش شناسی تدوین چهارچوب نظری ؛ نتایج تحقیق نشان داد: این چهارچوب های نظری دارای بخش هایی همچون 1. حوزه سنجش، 2. زیرحوزه های سنجش، 3. مفاهیم (شاخص های ترکیبی) ذیل زیرحوزه ها و 4. ابعاد مفاهیم است. با استفاده از مطالعه ادبیات موضوع (روش اسنادی) و روش توصیفی - تحلیلی و شکست مفهومی، حوزه سنجش، زیرحوزه های سنجش، مفاهیم ذیل آن ها و ابعاد مفاهیم شناسایی شدند. حوزه سنجش، «فرهنگ اسلامی در فضای مجازی» است. مبتنی بر مطالعات نظری، چهار زیرحوزه برای حوزه سنجش انتخاب شد که عبارتند از: 1. باورهای اسلامی، 2. ارزش های اسلامی، 3. هنجارهای اسلامی و 4. نمادهای اسلامی و مسلمانان. در زیرحوزه چهارم، صرفاً فرهنگ اسلام مطرح نیست و فرهنگ مسلمانان در فضای مجازی نیز مدنظر قرار می گیرد. درنهایت مفاهیم هر زیرحوزه و ابعاد هریک از مفاهیم، در چهار جدول شناسایی و جمع بندی شدند.

هدف این مقاله، مطالعه نحوه پالایش محتواهای زیان آور در پلتفرم کاربرمحور و ویدئویی یوتیوب است. امروزه موضوع حکمرانی و تنظیم گری محتوایی پلتفرم ها به یک موضوع چالش برانگیز تبدیل شده است. این مسئله به ویژه در پلتفرم هایی که مبتنی بر ویدئو فعالیت می کنند، چالش های بیشتری ایجاد کرده است. پخش زنده محتوای ویدئویی و نیز انواع محتواهای ویدئویی کذب همانند جعل عمیق که در پلتفرم های ویدئو، مبنا به اشتراک گذاشته می شوند، مقابله و جلوگیری از انتشار محتواهای ویدئویی زیان آور، غیرقانونی و غیراخلاقی را دشوارتر کرده است. این تحقیق با استفاده از روش مطالعه موردی و تحلیل محتوای کیفی، خط مشی های یوتیوب، دستورالعمل های انجمن و کردارهای عملی تعدیل محتوا در یوتیوب را بررسی می کند تا مشخص شود این پلتفرم چگونه محتوای تولیدشده توسط کاربر را پالایش می کند. نتایج این مقاله در کل، بیانگر پیچیدگی نظارت برمحتوای ویدئویی، کاربرد روزافزون هوش مصنوعی برای تعدیل محتوای ویدئویی و مخاطرات ناشی از آن است. برخلاف تصور عموم و برخی سیاست گذاران در ایران، پلتفرم های جهانی سازوکارهای پیچیده و دائماً به روزشونده ای را برای حفاظت از اجتماع کاربران خود ایجاد کرده اند تا فضای امنی را برای تعامل کاربران و تداوم سودآوری و حفظ وجه خود به وجود آورند. همچنین با توجه به اینکه پلتفرم های بومی در ایران در حال توسعه هستند، سازوکار تعدیل محتوا در پلتفرم یوتیوب جهانی یوتیوب می تواند الگویی برای پلتفرم های ایرانی باشد.

رسانه ابزار انتقال پیام جمعی است و این رسانایی، رکن رکین جامعه مردم سالار است. در چنین جامعه ای مردم از طریق رسانه از حقوق و تکالیف خود مطلع می شوند و به ایفای نقش های کلیدی در تصمیم سازی، مشارکت در حکمرانی و سایر فعالیت های اجتماعی وفق اصل سوم قانون اساسی می پردازند. رسانه ها امروزه بسیار فراگیر و متنوع شده و تاثیر بسیار زیادی در اجتماعی شدن افراد و شکل گیری و جهت دهی به رفتار و نظام رسانه ای جامعه ایفا می کنند. مشارکت ها و بهره مندی های مردم ازابزارهای رسانه ای از سویی، کنشگری رسانه ها و کارگزاران آنها، از سوی دیگر تابع الزاماتی قانونی است که باید مطابق ماهیت صریح و شفاف قانون، از هرگونه پرده پوشی مصون و به نحوی کامل در اختیار مردم باشد؛ بنابراین، تدوین و تنقیح قوانین رسانه ای مشتمل بر گردآوری، طبقه بندی و تمییز قوانین مجری و معتبر از غیر، امری ضروری است. مساله گسترش رسانه ها در بستر مجزی و جایگاه رادیو و تلویزیون در این گستره، وضعف های ناظر بر حقوق برنامه سازان و مخاطبان ما را برآن داشت تا به بررسی  مقررات حاکم بر حقوق حاکم بر رسانه ها و رادیو وتلویزیون در نیای رسانه ای امروز و فعالان آن در کشورهای اسکاندویناوی که امروزه به عنوان مللی مترقی در بحث آزادی رسانه ها شناخته می شوند و مقایسه آن با نظام رسلنه ای ایران بپردازیم. از مهم ترین یافته های این پژوهش ارائه اصول مطلوب در محدودیت آزادی رسانه ها است، که بر اساس همین اصول به نتیجه گیری و ارزیابی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که مقررات نوردیک پذیرفته شده در کشورهای اسکاندیناوی، درک صحیحی از مقوله آزادی رسانه ها دارد؛ اسناد داخلی نیز با وجود درک صحیح لزوم محدودیت های ضروری در بسیاری از نقاط پا را فراتر از حد گذاشته است و از سوی دیگر نظام واحدی بر رسانه های کشور حاکم نیست. از همین رو پیشنهاد این پژوهش تدوین قانونی عام برای تمام رسانه و رفع نقایص موجود است.

زمینه و هدف: پیدایش چهره های فعال در عرصه رسانه های جدید و شبکه های اجتماعی  برای کسب شهرت و جذب هوادار با بهره گیری از انواع فعالیت های متمایز و خاص فراگیر شده است، با گونه شناسی پیام های سلبریتی ها می شود این ظرفیت را در جهتی هدفمند و مثبت هدایت کرد. از این رو پژوهش حاضر, با هدف گونه شناسی محتوای پیام سلبریتی های ایرانی به شناخت گونه های آن ها در پیام های حواشی اخبار ترند شده فضای مجازی (مورد مطالعه اینستاگرام)» دست یافت. پرسش اصلی پژوهش, این است که گونه های سلبریتی در پیام هایشان درشایعه وحواشی اخبار ترند شده فضای مجازی، کدامند؟از روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی, برای ارائه نتایج و طبقه بندی داده ها استفاده شد.؛ جامعه مورد مطالعه یا واحد تحلیل تحقیق، شامل  مطالب صفحات پر بازدید 20نفر از افراد مشهور و اینفلوئنسرهای ایرانی در اینستاگرام است که به صورت هدفمند انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهد که با توجه به محتوای مطالب سلبریتی های ایرانی می توان آن ها را درشش گونه دسته بندی کرد: 1-طنز اجتماعی و هجو2-ابراز آثار خود3-ابراز اصلی بدن, پوشش, غذا و لوازم منزل,سبک زندگی مصرفی4-ابراز آثار خود و رویدادهای هنری5-ابراز آثار خود(چهره و بدن)6-ابراز خود در قالب اصلی بدن, پوشش, غذا و لوازم منزل,سبک زندگی،مقوله آگاهی بخشی به دنبال کنندگان در افراد مشهور ضعیف و در شش بُعد فاقدبعد تحلیلی حوادث است . بنابراین با توجه به محتوای پیام های سلبریتی ها مشاهده می شودپیام های این افراد، هدفمند و آگاهی بخش برای دنبال کنندگانشان نیست.

تئوری جهانی سازی و دهکده جهانی با زیرساخت فضای مجازی، موجب تحولات بنیادی و محتوایی در سطوح خرد و کلان، فرهنگ جوامع و زندگی جوانان جهان شده است. گذار از جامعه ایستا و سنتی  به سوی جامعه ای پویا و مدرنیته با سرعت بیشتری انجام میشود. روش های سنتی تبلیغ در حوزه دینی توسط مراجع مرتبط دگرگون شده و در این گرداب و تلاطم جامعه مدرنیته، شاهد ظهور جنبش های عرفانی و معنوی هستیم که توانستند در مدت کوتاهی با استفاده از توانمندی فضای مجازی مرزها را شکسته و به راحتی وارد کشورها و فرهنگ ملت ها شوند و هویت آن ها را تحت تأثیر محتوایی قرار دهند. بخشی از نسل جوان عصر حاضر از فرایند تبلیغی دینی سنتی رها شده و تحت تأثیرات فرهنگی و تعلیمات دینی فضای مجازی رشد می نماید. فضای مجازی امکان برقراری ارتباط و نفوذ به فرهنگ جوانان را مهیاتر نموده و اگر صحیح مدیریت نشود، دارای مشکلات و تهدیدات اثرگذار برای نسل جوانان خواهد بود. هدف تحقیق آسیب شناسی، تأثیرات عرفان ها و معنویت های نوظهور در فضای مجازی بر فرهنگ جوانان است. این پژوهش از روش کیفی، کتابخانه ای و شیوه تحلیلی - توصیفی استفاده کرده است. نتیجه پژوهش نشان داد، فرصت های فضای مجازی برای فعالیت های عرفان ها و معنویت های نوظهور در هیجده مورد و تهدیدات ناشی از فعالیت آن ها در فضای مجازی در 24 مورد احصاء و تأثیرات ترکیبی فرصت های سلبی و تهدیدات ایجابی که بر علیه فرهنگ جوانان و ملّی تأثیرگذار بوده، آسیب شناسی و جمع بندی شده و در سه محور تقویت فرهنگ جوانان، هویت ملّی و مدیریت جنبش های عرفانی و معنوی پیشنهاداتی اجرایی ارائه شد.

رسانه های اجتماعی در حال حاضر ابزار بسیار قدرتمندی برای توسعه فردی و اجتماعی است.به دلیل نفوذ بالای رسانه های اجتماعی، این نوع ارتباطات، الگوهای تعاملات روزمره افراد را شکل و یا تغییر می دهد. از طرفی یکی از موضوع  های مورد مطالعه درباره عملکرد رسانه های اجتماعی، تحقیقات در حوزه مصرف رسانه ای به طور عام و گرایش موضوعی به محتوای رسانه ها به طور خاص است. مصرف در رسانه های اجتماعی به عنوان یک کالای فرهنگی و اطلاعاتی یا خبری دارای ابعاد محتوایی : اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، سیاسی و اقتصادی است که شناسایی رابطه نوع علاقمندی کاربران با ویژگی های زمینه ای آنان(سن، جنسیت، تحصیلات و ....) و انتخاب نوع موضوع های خبری، نتایج ارزشمندی را برای پژوهشگران فراهم می آورد. هدف در این مقاله، شناسایی رابطه جمعیت شناختی جوانان با علاقمندی آنها به موضوعات خبری در پیام رسان تلگرام، است که به روش پیمایشی- کمی و با استفاده از ابزار پرسشنامه و در جامعه آماری جوانان کلانشهر تهران (326 نفر) انجام شد. طبق نتایج، کاربران جوان پیام رسان تلگرام مورد مطالعه در این تحقیق، بیشتر به موضوعات خبری می-پردازند که حول محور مسائل اجتماعی باشد و همچنین آنان در محیط شبکه اجتماعی تلگرام به موضوعات اقتصادی علاقه پایین تری نشان می دهند. علاوه بر این از میان متغیرهای سن، جنسیت، درآمد و تحصیلات، آزمودنی ها در متغیر «درآمد» نمرات بالاتر و در متغیر «سن» نمرات پایین تری کسب کردند که این وضعیت نشان می دهد. بین درآمد جوانان و استفاده بیشتر از مضامین اجتماعی اخبار در تلگرام رابطه معناداری وجود دارد.