۱.
کلیدواژه‌ها:
مقابله نقد ابن الاثیر ابن ابى الحدید اقسام شرایط
به هنگام جستجو دربارهء فن مقابله به عنوان صنعتى بدیعى درکتاب هاى بلاغت، به دیدگاه هاى متفاوت و گاه مشابهى از علماى بلاغت دست مى یابیم ولى با این حال، ابعادى از موضوع همچنان ناگفته باقى مانده است. نگارنده ضمن تأمل در دیدگاه ها و نظرات ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه، با وسعت دیدگاه این مولف در تشریح جنبه ها و مسائل گوناگون این فن بدیع (مقابله) و نظر صائب او روبرو شد. از آنجا که وى جمیع آراء مختلف در این باب را به بحث و داورى گذاشته است، بر آن شد تا به طبقه بندى حاصل از تأملات ابن ابى الحدید بپردازد و آنها را در محورهاى زیر جمع بندى کند و مورد بحث قرار دهد: ا) تعریف مقابله، 2) کاربرد مقابله و شرایط آن، 3) دیدگاه شخصى ابن ابى الحدید و نقد ابن الاثیر، 4) تقسیم مقابله از نظر تعداد، 5) نتیجه گیرى و ارزیابى نهایى.
۲.
کلیدواژه‌ها:
قرائات مصحف
ملاعلیخان قارى در بین سالهاى 1160 تا 1180ه ق در یک خانواده که به علم و ادب معروف بودند در دزفول بدنیا آمد. او عالم و عارفى بود که ساده زیستى و زهد و تقوى او تا به امروز زبانزد خاص و عام است. او هرگز از خود سخن نگفت و دوست نمى داشت که د یگران درباره شخصیت علمى و عرفانى او سخنى بگویند. او تألیفاتى داشته که متأسفانه از بسیارى از آنها اطلاعى در دست نیست. دو اثرگرانبها از او بدست آمده یکى مصحفى است بخط مؤلف در دو جلد با حاشیه هایى در موردکلمات و آیات از نظر صرفى و نحوى و بلاغى. اثر دیگر کتابى است در باب قرائات مختلف و روایات آنها و اختلاف قرائات بین حفص و شعبه که هر دو راویان عاصم بود ه اند.
۳.
کلیدواژه‌ها:
نمایش مبتنى بر فکر و اندیشه نمایش تراژدى نمایش کمدى
در این مقال نخست به شرح حال زندگى توفیق الحکیم پرداخته، سپس انگیزهء علاقه ى او نسبت به نمایش و نمایش نامه نویسى را از نظرگذرانده و در این رهگذر به انواع نمایش هم دورهء او در مصر اشارت مى کنیم و آنگاه تحولات و ابتکارات فکرى او را در نمایش نامهء عربى به ویژه نمایش نامهء مصرى مورد پژوهش قرار مى دهیم و در ادامه ى گفتار، سیر نمایش نامه نویسى وى را به مراحلى چند دسته بندى نموده و آثار او را بر مى شمریم.
۴.
کلیدواژه‌ها:
تشبیه استعاره بلاغت کنایه بدیع صنعت بلاغى
شرف الدین رامى تبریزى یکى از ادیبان فرزانه سده هشتم هجرى بوده، و در نیمه دوم آن درگذشته است. رامى پیرامون علوم بلاغى سه یا چهار اثر ارزنده به زبان فارسى تألیف نمود و در نگارش آنها توانایى ابداع و ابتکار خود را نشان داد: طبقه بندى موضوعى صور خیال اندام آدمى یکى از شیوه هاى ابداعى او است که در کتاب ارزشمند "انیس العشاق " به تبیین آن پرداخته است. در آثار بلاغى فارسى و عربى تاکنون کسى صور خیال اندام آدمى را بدین گونه دسته بندى نکرده است.
۵.
کلیدواژه‌ها:
حمد نامها فاتحة الکتاب خلاصهء قرآن اهمیت نامها
اگر چه همهء سوره هاى قرآن کریم ارجمند و عالى قدرند، لیکن به شهادت أخبار و روایات و أسرار و قراءات، سورهء مبارکهء حمد را مقامى برتر و مرامى دیگر است. چه جاى دیگران را در نمازگیرد و دیگران جاى آن را نگیرند و صلوة بر آن بپاست که صلوة نامیده شده وگفته اندکه نام اعظم خداى تعالى در آنست و باز روایت کرد ه اندکه هر سوره ایى که هفت حرف (ث- ج- خ- ش- ظ- ز- ف) در آن نباشد بزرگترین نام خدا در آن است و این سوره را کلید بهشت گفته اند از جانب دیگر چکیدهء قرآن است و در دریاى عرفان و داراى نامهاى عالى قدر فراوان و فراوانى عنوان بر منزلت صاحب نام و عنوان دلالت مى کند و سورهء مبارک حمد را 20 و بیش از آن، نام است پس نگارنده بیاد نامها با ذکر دلائل و اثبات مقاصد آنها به همراه آیات و شواهد پرداخته تا خوانندگان به اهمیت سوره اى که خلاصهء قرآن است بیش از پیش پى برند و به هنگام نماز به معانى آنها با دیدهء دل بنگرند.
۶.
کلیدواژه‌ها:
عروض علت بحر زحاف تفاعیل عروضى
عروض علمى است که شعر صحیح از ناصحیح به وسیله آن شناخته مى شود. موضوع علم عروض تفاعیل عروضى مى باشد که معیارى است براى شناخت بحور شعرى و تشخیص اوزان شعر و عوارضى که بر آنها وارد مى شود. واضع علم عروض خلیل بن احمد فراهیدى است که پانزده بحرکشف کرد. پس از او اخفش اوسط یک بحر بر آنها افزود. این شانزده بحر تاکنون براى سنجش اشعار عرب به قؤت خود باقى است. تغییراتى که بر تفعیله هاى عروضى وارد مى شود بر دو نوع است: ا- زحاف 2- علت زحاف بر دو نوع است: زحاف مفرد و زحاف مرکب. علت نیز بر دو نوع است: علت زیادت و عفت نقص
۷.
کلیدواژه‌ها:
قرآن وحى هدا یت حد یث
خداوند براى هدایت بشر کتابى به نام قرآن را نازل فرمود. در این کتاب، اصول کلى اعتقادات اسلامى آمده است اما جزئیات بسیارى از مسائل ذکر نشده است. خداوند آن جزئیات را به صورت مفضل براى پیامبر (ص) شرح فرمود و پیامبر هم به على (ع) دستور دادند تا همه را بنویسند. در این مقاله اثبات شده است که قرآن کریم بدون آن جزئیات نمى تواند مورد استفادهء کامل قرار گیرد زمانى مى توان قرآن را فهمیدکه آن شرح ها و جزئیات هم که حدیث نامیده مى شوند مورد استفاده واقع شوند.
۸.
کلیدواژه‌ها:
شاعران مسلمان رثاء در صدر اسلام هجاء در صدر اسلام شاعران رده و فتوح حماسه دینى
شاعران عرب اشعار خود را به هنگام ظهور اسلام به سبک شاعران جاهلى مى سرودند تا اینکه به اسلام گرویدند. پس از بعثت پیامبر گرامى (ص)، دو دسته از شاعران پیدا شدند، قریش در مقام تحدى با پروردگار و رسول خدا بر آمد و همین امر موجب شدکه مهاجرت از مکه به مدینه پیش آید تا جایى که قریش و یاوران آنها در سویى صف آرایى کردند و پیغمبر (ص) وکسانى که با آن حضرت (ص) به مدینه مهاجرت نموده بودند در سویى دیگر قرارگرفتند. شاعرانى از قبیر ضراربن خطاب فهرى و هبیرة بن ابى وهب مخزومى در مقابل پیغمبر (ص) و مهاجران و یاران آن حضرت صف آرایى نمودندو شاعرانى مانند حسان بن ثابت انصارى، عباس بن مرداس، أوس بن بجیرطائى در دفاع از اسلام و پیامبر (ص) و مسلمانها اشعار موثرى به نظم در آوردند در این مقاله علاوه بر بررسى شعر متعهد در صدر اسلام به موضوعات برجسته شعرى این دوره نیز اشاره مى شود.
۹.
کلیدواژه‌ها:
ترجمه ضرورت ترجمه قرآن میزان ترجمه پذیرى استنادات شرعى
قرآن کریم، سند نبوت و معجزهء جاویدان خاتم پیامبران است, مسلمانان موظف به خواندن آن بزبان عربى شده اند. از زمان روى آورى غیر عربها به دین اسلام، موضوع ترجمهء قرآن کریم و میزان ترجمه پذیرى آن چهره نمایانده است و تاکنون نیز ادامه دارد. نگارنده در این نوشتار سعى بر آن دارد با اشاره به اهمیت بررسى موضوع ترجمهء قرآن، به بررسى تاریخى سیر ترجمهء قرآن در جهان و دلایل ضرورت ترجمهء قرآن پرداخته و میزان ترجمه پذیرى آن را از دیدگاه مذاهب گوناگون تبیین نماید,سپس با ذکر استنادات شرعى و ارائه نظرات مراجع تقلید دیدگاه مکتب تشیع را در بارهء مو ضوع ترجمهء قرآن کریم گزارش نماید.
۱۰.
با عنایت به اهمیت و تأثیر این خطبه بسیار مفید و ارزنده در تهذیب اخلاق و تزکیهء نفوس قشرهاى مختلف جامعه به خصوص قشر جوان، نگارنده بر آن شد تا با مراجعه و بررسى واژهء تقوى در چندکتاب فرهنگ لغات معتبر و اصیل و شروح گو ناگونى ازکتاب شریف ""نهج البلاغه "" مقاله اى تهیه و ارائه نماید و آن را درآمدى به تحقیق و بررسى خطبهء ""فى وصف المتقین "" قرار دهد. باشد خواننده پیش از اینکه بشناسد متقى کیست، بداند تقوى چیست؟
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
توحید قرآن کریم صفات و اسماء حسناى خداوند با رو دى
محمود سامى البارودى یکى از پیشروان نهضت جدید در شعر عربى است. او از جمله کسانى است که شعرکلاسیک را إحیاکرد و به آن قوت و حیات تازه بخشید و وظیفهء شعر را در برابر زمان و جامعه به خوبى فهمید. از این رو باب موضوعات اجتماعى از جمله عدالت، مساوات و شورى را در شعرگشود، و در این ابتکار راهگشاى شاعرانى چون حافظ ابراهیم و أحمد شوقى و دیگران گردید. زندگى و اشعار بارودى نشانگر حسن ایمان و اخلاص اوست. در اندیشه او نهضت واقعى در ابعادگوناگون آن به ویژه در ادبیات تنها در سایهء دین امکان پذیر است. لذا در دیوانش کمتر قصید ه ا ى است که در آن اشارات مختلفى به دین و مفاهیم آن نباشد. او معلم قرآن بود و آنچه را که از این کتاب مقدس آموخته بود در اشعارش به خوبى به تصویرکشده است. خصوصأ در آنجا که به اقتضاى حال به ستایش از خداوند و یا بیان صفات او پرداخته است.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
شعر مو حدین نعلیات بدیعیات
در خلال حیات نسبتآ طولانى حکومت اسلامى در اندلس، سلسله اى به نام موحدین با راه انداختن یک قیام دینى توانستند امپراتورى بزرگ خود را میان سالهاى (524 هق تا 7 66ه ق) بر آن سرزمین حاکم نمایند. در پرتو حکمرانى این سلسله، اوضاع فکرى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى جامعه شاهد بروز تحولاتى اساسى بود. از نقطه نظر ادبیات عربى در پرتو سلسله موحدین، ظهور نوعى شعر که نگارنده از آن به ""نعلیات "" یاد نموده- پدیده اى بارز و مقوله اى در خور تحقیق و مطالعه است. در این فرصت تلاش شده است تا با ذکر شواهد متنوع، تحلیل ویژگیهاى محتوایى این نوع سروده ها و بیان انگیزهء سرایندگان آنها به معرفى پدیدهء ادبى ""نعلیات "" پرداخته شود. در این میان با طرح سه سوال اساسى، چهارچوب بحث در مسیرى معین، هدایت و از آن پس به موضوع ""تمثال نعل "" پرداخته شده و هر چند ماهیت تحلیلى موضوع وکند وکاو در سروده هایى خاص چندان مستلزم ذکر ارجاعات پیاپى نیست ولى همیان امر از نگاهى دیگر موید این نکته است که ""نعلیات ""- به طور خاص- پس از ""مقرى تلمسانى "" جز از سوى دکتر محمد تاویت مورد بحث واقع نشده است.
۱۳.
کلیدواژه‌ها:
فرقه هاى عصر عباسى سرایندگان این فرقه ها جدال ادبى تأثیر در جامعه اسلامى
در عصر اموى پنج حزب عمده فعالیت داشتندکه عبارتند از: شیعه، خوارج، زبیریان، مرجئه و حزب اموى. برخى از این احزاب فعالیتشان راکم و بیش در عصر عباسى پى گرفتند. اما احزابى هستندکه در عصر عباسى سر بر آوردند. این گروهها در عصر اموى یا وجود خارجى نداشتند و یا از فعالیت چندانى برخو ردار نبو دند, از جمله این احزابند: حزب عباسى، شعو بیگرى، زندقه، معتزله. چنانکه علماى احزاب عصر عباسى با یکدیگر در ستیز فرهنگى بودند، شاعران هر گروه نیز نقش برجسته اى را درگرم نمودن بازار مجادله ادبى بر عهده داشتند. از میان این گروهها، "" شیعه "" بیشترین سراینده را به خو د اختصاص داده است. گروه "" مرجئه "" از ثروت شعرى کمترى نسبت به دیگر مذاهب قرن دوم هجرى بهره مند است.
