توسعه تکنولوژی صنعتی

درک مفهوم و کاربرد علم و فناوری در موفقیت جوامع نقش بنیادین دارد. اهمیت فزاینده علم و فناوری به عنوان زیربنای توسعه در همه ابعاد -توسعه پایدار- جایگاه ویژه ای به مباحث و زمینه های کلی معطوف به آن، نظیر: فلسفه علم و فناوری، آینده پژوهی و مدیریت علم و فناوری بخشیده است. بازیگران تأثیرگذار میدان رقابت جهانی افزون بر رویارویی با چالش ها و ناگزیر از رعایت قواعد جهانی، تلاش دارند تا با چیره شدن بر آنها از هر فرصتی برای خود مزیت رقابتی خلق کنند و جایگاه خود را بهبود بخشند. سیاستگذاری علم و فناوری رهنمود و ابزاری جهت نظارت بر تحقق هدف های علم و فناوری است تا بتواند از این راه جامعه و سازمان-های ما را برای دستیابی به مزیت رقابتی در موقعیت رقابتی قرار داده و سرانجام قدرت ثروت آفرینی و توسعه همه جانبه را فراهم سازد. اصولا بدون سیاستگذاری در علم و فناوری، توسعه دشوار و شاید ناممکن است و حتی ممکن است رویکردی به بیراهه و ویرانگر باشد. این نوشته سعی دارد تا ارتباط الزام آور، منطقی و بنیادین سیاستگذاری در علم و فناوری را در سطح ملی، در جهت راهبردهای ملی توسعه و در سطح سازمان همراه با الزامات، ضرورت ها و رویکردها برای پویایی و بالندگی در جهت ثروت آفرینی و توسعه تبیین نماید.

با توجه به روند سریع گسترش سازمان های پژوهش و فناوری در کشور و الزامات سند چشم انداز ۲۰ ساله در خصوص هدف گذاری در مورد کسب موقعیت اول در عرصه علم و فناوری در منطقه برای ایران اسلامی، این تحقیق تلاش نموده است با استفاده از رویکرد راهبردی به تحلیل کیفی و ارزیابی وضعیت سازمان های پژوهش و فناوری بپردازد. مبانی نظری مورد استفاده برای تحلیل برگرفته از رویکردهای مدیریت راهبردی و شامل ارزش از دیدگاه مشتریان، پیشرانه های ارزش، دارایی های کلیدی، فرایندهای کلیدی و توانمندی های راهبردی می باشد. پس از ارائه نتایج تحلیلی بررسی سازمان های پژوهش و فناوری کشور در انتها به ارائه ی پیشنهادها و رهنمودهایی برای بهبود وضعیت و ارتقای سطح عملکرد سازمان های پژوهش و فناوری پرداخته می شود.

ارزیابی توان نوآوری در سطح ملی مقدمه سیاستگذاری در این حوزه است. به همین دلیل تاکنون مطالعات گسترده ای در این حوزه انجام گرفته و مدل های مختلفی نیز برای آن ارائه شده است. مقاله حاضر تلاش دارد تا با مروری بر مدل های ارائه شده در دنیا و همچنین اقدامات صورت گرفته در داخل کشور، اقدام به ارائه مدلی بومی برای ارزیابی توان نوآوری ج.ا. ایران نماید. بر این اساس، ابتدا تعدادی از مدل های ارائه شده - با تأکید بر مدل های ارائه شده برای کشورهای در حال توسعه- مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه بین مدل ها نشان می دهدکه برخی از آنها تمام مولفه های تاثیرگذار در نوآوری را برای ارزیابی مورد بررسی قرار نداده اند؛ بنابراین مدل آنها نمی تواند به صورت نظام مند مولفه های تاثیرگذار نوآوری در سطح ملی را مورد ارزیابی قرار دهد. از این رو، مقاله حاضر با مروری بر رویکردهای مختلف، جمع بندی نقاط ضعف و قوت آنها و همچنین در نظر گرفتن ملاحظات بومی کشور-که نشات گرفته از ویژگی های اقتصادی، سیاسی واجتماعی ج.ا.ایران است- چارچوب مفهومی نظام مندی برای ارزیابی توان نوآوری ارائه داده است. از آنجا که سعی بر ارائه مدلی نظام مند بوده است، مولفه های نوآوری به صورت کلی در چهار دسته مولفه های ورودی، مولفه های خروجی، مولفه های فرایندی و مولفه های محیطی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در ارائه چارچوب پیشنهادی سعی شده است تصویر روشنی از نقاط ضعف و قوت نظام نوآوری برای سیاستگذار ایجاد شود.

در این نوشتار ضرورت تدوین نظام های کارآمد مستندسازی و رعایت حقوق مالکیت فکری به ویژه در هنگام طراحی و استقرار نظام ملی نوآوری و سیستم ملی دانش تبیین می گردد و اثرات آنها در هنگام بهره گیری از برخی الگوهای موفق و ابزارهای نوین مدیریتی (مانند مدیریت دانش، نوآوری نظام یافته، نظام پذیرش و بررسی پیشنهادها و...) نشان داده می شود. سپس با در نظر گرفتن عواملی مانند وضعیت کنونی آنها در ایران و جهان، میزان تعاملات آنها با یکدیگر و سایر در عمل راهکارهایی مانند ضرورت همگامی متولیان ملی برای تدوین و اجرای سیاست های کلان علم و فناوری همزمان با دانش بنیان کردن و تحول نظام های اداری جهت پایدارسازی خلاقیت و نوآوری در کشور پیشنهاد می گردد.

در حالی که استفاده از شبیه سازی های رایانه ای در علوم مهندسی در حدود نیم قرن پیش شروع شده است، تنها در دهه گذشته نظریه و فناوری شبیه سازی اثر عظیمی روی رشته های مهندسی گذاشته است. در این مقاله – که به دلیل طولانی بودن مباحث، در دو قسمت جداگانه تدوین شد- تأثیر بالقوه پیشرفت های علوم مهندسی مبتنی بر شبیه سازی روی علم و فناوری را بررسی کرده و چالش ها و موانع برای پیشرفت های بعدی را مورد شناسایی قرار داده ایم. در قسمت اول ، اهمیت علوم مهندسی مبتنی بر شبیه سازی به عنوان یک پیشنیاز برای علوم و مهندسی فردا را مورد بررسی قرار داده، برخی از کاربردهای قابل ملاحظه آن را که منافع و امتیازات بزرگی را به جامعه ارایه می دهد توصیف و پیشنهاداتی را عنوان نمودیم. در این قسمت (پایانی) از مقاله، مباحثی مانند بزرگ ترین موانع، چالش ها و فرصت ها در علوم مهندسی مبتنی بر شبیه سازی، شامل: "چالش مدل سازی و شبیه سازی چندمقیاسی، روش های تعیین عدم اطمینان، معتبرسازی و صحه گذاری مدل، سیستم های شبیه سازی پویا، حسگرها، معیارها و شبیه سازی های همگن، چشم اندازهای جدید در نرم افزار شبیه سازی، ضرورت داده- بزرگ در شبیه سازی و نقش تجسم در علوم مهندسی مبتنی بر شبیه سازی و همچنین الگوریتم های نسل بعدی و عملکرد محاسباتی" و بالاخره، اثر علوم مهندسی- مبتنی بر- شبیه سازی روی سیستم آموزشی مهندسین، دانشمندان و متخصصین فردا مورد بررسی قرار گرفته است.

از مهیج ترین و جدال برانگیزترین پدیده های اخیر مدیریتی، پدیده ای با نام مهندسی مجدد فرایند های کسب و کار می باشد که با کلماتی چون «طراحی دوباره»، «نوآوری فرایندها»، «مدیریت تغییر»، «ساختاردهی مجدد» و «توسعه سیستم های اطلاعاتی» معرفی می گردد. بررسی ها نشان می دهد که شمار پژوهش ها این مهم در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته؛ اما پژوهش های پیمایشی در این زمینه درصد کمی (تنها 3%) را به خود اختصاص داده است که از این میان در حدود نیمی از آن ها بر اجرا و یا فناوری اطلاعات تمرکز دارند، تعداد کمی به مطالعه منابع انسانی یا اهداف استراتژی مهندسی مجدد پرداخته اند و در زمینه الگوبرداری مهندسی مجدد، تحقیق پیمایشی صورت نگرفته است. خلاء ناشی از پژوهش های پیمایشی مهندسی مجدد در حوزه ارزیابی عملکرد از یک طرف و از طرف دیگر شناسایی این مهم به عنوان، عمده ترین تسهیل کننده در مهندسی مجدد فرایند های کسب و کار، لزوم تمرکز بر این حوزه از ادبیات را پر رنگ تر می سازد. به گونه ای که این تحقیق با تمرکز بر فاکتور انسانی به عنوان مهم ترین و زیربنایی ترین گام از گام های مهندسی مجدد، تلاش دارد تا معیارهایی را برای ارزیابی عملکرد آن در ایجاد کتابخانه دیجیتالی ارائه دهد. برای این منظور این تحقیق اساس کار خود را بر نتایج پیمایش میان متخصصان برجسته در زمینه مهندسی مجدد و کتابخانه دیجیتالی قرار داده است. این پژوهش در چهار حوزه شامل • عملکرد و استفاده کاربران و کارکنان کتابخانه دیجیتالی موسسه فناوری اطلاعات ایران • کاربری نرمافزار کتابخانه دیجیتالی • طراحی نرمافزار کتابخانه دیجیتالی • شبکه های ارتباطی کتابخانه دیجیتالی تعریف گردیده که این حوزه ها در حقیقت حوزه های فعالیت مهندسی مجدد در ایجاد کتابخانه دیجیتالی می باشند. این معیارها برای فهم هرچه بهتر مهندسی مجدد در کتابخانه دیجیتالی و ارائه الگوی ارزیابی که در انتهای این مقاله آمده حائز اهمیت می باشند که بر اساس نرم افزار کتابخانه دیجیتال موسسه فناوری اطلاعات ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

صنعت لبنی یکی از مهمترین بازارهایی است که رشد و پیشرفت فناوری ماشین آلات، بهره مندی از تجربیات افراد متخصص، توسعه رشته های صنایع غذایی و نیز پیشرفت های علمی موجود در این زمینه، محیطی بسیار پر رقابت ایجاد نموده است؛ به طوری که هر شرکت برای ورود به بازار لبنی و حفظ بقای خود لازم است از یک سلسله شاخص هایی همچون توان مالی، بخش R&D قوی، پیگیر و پیشرو، بازاریابی علمی و تخصصی، مدیریت توزیع و فروش سامانمند و علمی، پرسنل متعهد، با تجربه و تحصیل کرده با روند ارتقای شغلی مشخص و امنیت شغلی برخوردار باشد تا بتواند به راحتی خود را با تغییرات محیطی تطبیق دهد. مقاله حاضر با مطالعه موردی شرکت لبنی کاله به عنوان یکی از شرکت های فعال در عرصه صنایع لبنی و استفاده از روش پیمایش، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه راهبردهای مناسب آن سازمان به عنوان نمونه ای از صنعت لبنی، در کشور پرداخته شده است. در گام بعد، راهبردهای ارائه شده با استفاده از روش ماتریس کمی برنامه ریزی راهبردی (QSPM) اولویت بندی شده است. بر اساس نتایج بدست آمده وضعیت شرکت لبنی کاله در حالت رقابتی (تنوع محصولی) قرار دارد و تدوین و اجرای راهبردهای مناسب در جهت تقویت و حمایت از فرایندهای داخلی لازم و ضروری به نظر می رسد.