اشرف نقی مهرطبایی

از مهیج ترین و جدال برانگیزترین پدیده های اخیر مدیریتی، پدیده ای با نام مهندسی مجدد فرایند های کسب و کار می باشد که با کلماتی چون «طراحی دوباره»، «نوآوری فرایندها»، «مدیریت تغییر»، «ساختاردهی مجدد» و «توسعه سیستم های اطلاعاتی» معرفی می گردد. بررسی ها نشان می دهد که شمار پژوهش ها این مهم در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته؛ اما پژوهش های پیمایشی در این زمینه درصد کمی (تنها 3%) را به خود اختصاص داده است که از این میان در حدود نیمی از آن ها بر اجرا و یا فناوری اطلاعات تمرکز دارند، تعداد کمی به مطالعه منابع انسانی یا اهداف استراتژی مهندسی مجدد پرداخته اند و در زمینه الگوبرداری مهندسی مجدد، تحقیق پیمایشی صورت نگرفته است. خلاء ناشی از پژوهش های پیمایشی مهندسی مجدد در حوزه ارزیابی عملکرد از یک طرف و از طرف دیگر شناسایی این مهم به عنوان، عمده ترین تسهیل کننده در مهندسی مجدد فرایند های کسب و کار، لزوم تمرکز بر این حوزه از ادبیات را پر رنگ تر می سازد. به گونه ای که این تحقیق با تمرکز بر فاکتور انسانی به عنوان مهم ترین و زیربنایی ترین گام از گام های مهندسی مجدد، تلاش دارد تا معیارهایی را برای ارزیابی عملکرد آن در ایجاد کتابخانه دیجیتالی ارائه دهد. برای این منظور این تحقیق اساس کار خود را بر نتایج پیمایش میان متخصصان برجسته در زمینه مهندسی مجدد و کتابخانه دیجیتالی قرار داده است. این پژوهش در چهار حوزه شامل • عملکرد و استفاده کاربران و کارکنان کتابخانه دیجیتالی موسسه فناوری اطلاعات ایران • کاربری نرمافزار کتابخانه دیجیتالی • طراحی نرمافزار کتابخانه دیجیتالی • شبکه های ارتباطی کتابخانه دیجیتالی تعریف گردیده که این حوزه ها در حقیقت حوزه های فعالیت مهندسی مجدد در ایجاد کتابخانه دیجیتالی می باشند. این معیارها برای فهم هرچه بهتر مهندسی مجدد در کتابخانه دیجیتالی و ارائه الگوی ارزیابی که در انتهای این مقاله آمده حائز اهمیت می باشند که بر اساس نرم افزار کتابخانه دیجیتال موسسه فناوری اطلاعات ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مقاله با استفاده از روش پیمایشی، به امکان سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در مراکز اطلاع رسانی (با کتابخانه های تخصصی شهر تهران ) پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان میدهد که مراکز مورد بررسی از فن آوری اطلاعات برای گردآوری، پردازش، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات شفاهی و تصویری و نوشتاری در حد متوسط استفاده میکنند. همچنین مشخص شد که مراکز اطلاع رسانی موردنظر از اینترنت و امکانات آن در حد بسیار کم معادل 44 درصد برای ارائه خدمات مرجع استفاده میکنند و تنها 24 درصد مراکز از اینترنت در حد زیاد استفاده میکنند. یافته های دیگر تحقیق حاکی از آن است که بیش از 65 مرکز معادل 88 درصد مراکز از تلفیق خدمات مرجع سنتی و الکترونیکی برای ارائه خدمات مرجع استفاده میکنند. همچنین مراکز فوق از پست الکترونیک برای فراهم آوری منابع، مبادلات مالی، دریافت نیازها و درخواست ها ازکاربر، خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات، تحویل مدرک و آگاهی رسانی جاری استفاده چندانی نمیکنند و استفاده از ویدئو کنفرانس واتاق گفتگوی دیجیتال نیز به عنوان ابزارهای ارتباطی مرجع در مراکز موردنظر کاربردی ندارد و از نظر نیروی انسانی ماهر در ارائه خدمات مرجع نیز در حد متوسطی قرار دارند.