۱.
مقدمه: برقراری ارتباط و اطلاع رسانی به ارگان ها و مردم یکی از اصول اولیه در برنامه ریزی بحران می باشد. نقص در سیستم های ارتباطی به خصوص در مراکز درمانی که در اثر بحران به وجود می آید، کمبود امکانات در رابطه با تجهیزات و تکنولوژی های ارتباطی، ذخیره ناکافی سیستم های ارتباطی که باعث ناهماهنگی عملکرد بین ارگان ها می گردد، روی یافته های بحران تأثیر بسزایی دارد و عوارض آن را چندین برابر می نماید. هدف از این مطالعه بررسی میزان آمادگی بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران از نظر برقراری ارتباطات به هنگام بروز سوانح می باشد. روش ها: مطالعه حاضر از نوع میدانی است و جامعه آماری، شامل بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران می باشد. در این پژوهش، ابزار گردآوری داده ها، چک لیست بود که شامل 6 سؤال می باشد که از طریق مشاهده و مصاحبه با افراد مختلف بر حسب مورد (مدیر بیمارستان، مدیر پرستاری، دبیر کمیته حوادث غیرمترقبه و...) تکمیل گردید و به منظور بررسی داده ها از آماره های توصیفی نظیر فراوانی، نسبت و متوسط درصد استفاده گردید. یافته ها: در بیمارستان های مورد بررسی، بیمارستان هاشمی نژاد با متوسط درصد 2/63 و بیمارستان فیروزگر با متوسط درصد 6/36 به ترتیب بیشترین و کمترین متوسط درصد امتیاز را در برنامه ریزی از بعد ارتباطات کسب نمودند. نتیجه گیری: در بیمارستان ها باید تمام روش های ممکن برقراری ارتباطات در برنامه سوانح گنجانده شود تا انعطاف پذیری لازم در زمینه پشتیبانی وسایل و سرویس های حیاتی در زمان بحران تأمین شود. یافته ها بیانگر آن است که بیمارستان های مورد پژوهش از همه این روش ها برخوردارنیستند و در پاسخگویی لازم در مقابله با سوانح، اثربخش نخواهند بود.
۲.
مقدمه: در راستا تقویت آگاهی جوامع روستایی به منظور کاهش خسارت های ناشی از حوادث انفجار مین و مهمات منفجر نشده، انجمن حمایت از مصدومان مین اقدام به برگزاری کلاس های آموزشی نحوه برخورد با مصدومان مین (بین سال های 1999 تا 2001) نمود. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر برگزاری کلاس های آموزشی نحوه برخورد با مصدومان مین در کاهش خسارت های ناشی از حوادث انفجار مین و مهمات منفجر نشده است. روش ها: این مطالعه در شهرمهران و 5 روستای اطراف به دلیل آلودگی شدید با مین انجام شد. اطلاعات مجروحان در انتها در بیمارستان امام خمینی شهر ایلام جمع آوری شد. یافته ها: بین سال های 2002 تا 2004 تعداد 641 مجروح در مهران ثبت شد که از این تعداد 27% مجروح مین و 15 درصد مصدوم گلوله بودند. 97% از مجروحان مین وگلوله به طور کامل در ایلام درمان شدند و فقط 5/2 درصد به شهرهای دیگر ارجاع شدند. 5/17 درصد از مجروحان ذکر شده به تزریق خون نیاز پیدا کردند. آمار مجروحان مین که پس از رسیدن به دست سیستم مراقبتی مطالعه حاضر کشته شدند، 5/6 درصد بود. نتیجه گیری: میزان مرگ و میر در بین مصدومان ناشی از مین از سال 1989 الی 1999 که بالغ بر 4/36 درصد بوده در سال 2001 به 5 درصد و بعد از تجاوز آمریکا به عراق و هجوم زائران از مرز مهران برای زیارت عتبات عالیات در سال 2001 تا 2005 به 27 درصد رسید. آمار مطالعه حاضر حاکی از نقش بسزای آموزش افراد روستایی، امدادگران و پرسنل بهداشتی در کاهش مرگ و میر است. کلید واژه ها: مین، مهمات، آموزش احیاء اولیه و پیشرفته، کاهش خسارت
۳.
مقدمه:شناسایی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت داوطلبان جمعیت هلال احمر، می تواند موجبات مشارکت بیشتر اقشار جامعه را فراهم سازد. هدف مطالعه حاضر، شناخت عوامل مؤثر بر میزان مشارکت داوطلبان جمعیت هلال احمر می باشد. روش ها: در این پژوهش از روش تحقیق کیفی استفاده شده است. جامعه این مطالعه از داوطلبان فعال، عادی و مسئولان امور داوطلبان جمعیت هلال احمر می باشند. برای جمع آوری اطلاعات از تکنیک بحث های گروهی متمرکز و پرسش ها به صورت نیمه باز استفاده شد. یافته ها: داوطلبان فعال نگاه غایت گرایانه به مشارکت دارند. آن ها برگزاری جلسات گروهی را عامل مهمی برای غلبه بر احساس بی قدرتی می دانند. داوطلبان غیرفعال که رویکرد ابزاری به مشارکت دارند و برای افزایش اعتماد، شفاف سازی را مطرح می نمایند. داوطلبان فعال با رویکرد غایت گرایانه، مشارکت گسترده خود را به عنوان وظیفه تلقی می نمودند و انگیزه مشارکت خود را در جهت ارضای نیاز های درونی خویش می دانستند، در حالی که داوطلبان غیرفعال، عدم مشارکت خود را ناشی از ضعف مدیریت در سازمان می دانستند. مسؤولان امور داوطلبان معتقد بودند که برای گسترش مشارکت به صورت مستمر و سازمان یافته باید احساس نیاز به مشارکت در جامعه نهادینه شود. نتیجه گیری: با توجه به دیدگاه های مختلف در خصوص مشارکت داوطلبانه می بایست کارکردی دوگانه برای مشارکت قائل شد. یعنی روشی برای آموزش و آگاهی داوطلبان برای حضور در جلسات گروهی و شرکت در اتخاذ تصمیمات و در عین حال سهیم شدن در مسؤولیت. مشارکت در جمعیت هلال احمر هم به عنوان غایت و هم به عنوان هدف مورد نظر است.
۴.
مقدمه بهره مندی بیشتر از خدمات داوطلبانه نیازمند سازماندهی و سیاست گزاری های راهبردی است. در راستای نیل به این هدف، توجه به علایق وسلیقه های داوطلبان با توجه به محوریت آنها در ارائه خدمات امری ضروری می باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی میزان علاقه مندی مردم ایران به شرکت در برخی فعالیت های داوطلبانه جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران می باشد.: روش ها: مطالعه مقطعی حاضر بر روی افراد ساکن در شهرهای تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز در سال 1385 انجام شد. نمونه گیری براساس روش خوشه ای انجام و هر شهر با توجه به مناطق شهرداری تقسیم و در هر منطقه پرسشنامه ها به صورت تصادفی بین مردم توزیع شد. یافته ها: علاقه مندی به میزان خیلی زیاد در بین پاسخ دهندگان به شرکت در دوره های آموزشی91/22درصد، فعالیت در تیم های عملیاتی امداد و نجات 11/19 درصد، فعالیت در زمینه های بهداشتی 91/44 درصد، فعالیت در زمینه ترویج صلح و دوستی 88/26 درصد، فعالیت در زمینه برنامه های زیست محیطی 62/34 درصد، فعالیت در زمینه برنامه های دلجویی 86/29 درصد و فعالیت در زمینه اطلاع رسانی به عموم مردم 16 درصد بود. نتیجه گیری: شرکت در فعالیت های بهداشتی و شرکت درفعالیت های اطلاع رسانی به ترتیب بیشترین و کمترین میزان علاقه مندی را در بین مردم 5 شهر بزرگ به خود اختصاص داد. میزان علاقه مندی به شرکت در برنامه های زیست محیطی رتبه بالایی داشت؛ هرچند میزان علاقه مندی به فعالیت در تیم های عملیاتی از رتبه بالایی برخوردار نبود.
۵.
مقدمه: با توجه به آسیب پذیری کشور ایران در هنگام وقوع حوادث، لزوم برنامه ریزی و انجام مطالعاتی در جهت کاهش اثرات و پیامدهای گوناگون ناشی از حادثه ضروری به نظر می رسد. در این بین، استفاده از تجربیات افراد امدادگر و آسیب دیده در حوادث نیز بسیار موثر می باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی دیدگاه های افراد حادثه دیده و امدادگر بعد از وقوع زلزله در دو روستای چنگوره و آبدره از روستاهای اطراف قزوین می باشد. روش ها: در این مطالعه کیفی دیدگاه های 12 نفر از حادثه دیدگان و 15 امدادگر بومی و غیربومی، پیرامون ابعاد زلزله سال 1381 در دو روستای چنگوره و آبدره در اطراف شهرستان آوج در استان قزوین بررسی شد. به منظورثبت دیدگاه افراد حادثه دیده و امدادگران از چک لیست استفاده شد. یافته ها: این مطالعه نشان می دهد که بیشتر حادثه دیدگان از نحوه عملکرد امدادگران راضی بودند، اما از کمبود امکانات و در مضیقه بودن و مشکلات بهداشتی گله داشتند؛ در حالی که بیشتر امدادگران از عواملی چون دوری راه و صعب العبور بودن آن، مشکلات حمل و نقل، نبود مدیریت منسجم، خستگی، نبود ارتباطات مناسب و کمبود امکانات امدادرسانی شکایت داشتند. عملکرد نیروهای امدادی از دید حادثه دیدگان مطلوب بود، اما وجود نقیصه هایی در این عملکرد همچون نبود یک ستاد هماهنگ کننده و مشکلات بهداشتی موجبات حادثه دیدگان را فراهم آورده بود. نتیجه گیری: مشکلات بهداشتی، کمبود امکانات پس از حادثه از عوامل مهم در ایجاد نارضایتی حادثه دیدگان و نبود امکانات منسجم و ارتباطات مناسب از عوامل مهم ایجاد نارضایتی امدادگران بود.
۶.
مقدمه: یکی از راه های کاهش آسیب ها و خطرهای ناشی از زلزله ، ایجاد آمادگی در مردم است. برنامه ریزی در این امر مستلزم بررسی میزان آگاهی، عملکرد و آمادگی مردم تهران در زمینه زلزله می باشد. لذا هدف مطالعه حاضر بررسی نگرش مردم شهر تهران نسبت به زلزله می باشد. روش ها: روش مطالعه در این پژوهش تحقیق میدانی است و جامعه آماری در این بررسی، کلیه سرپرستان خانوار 15 سال به بالای ساکن شهر تهران هستند. تعداد 1600 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردید. آمارهای مورد استفاده میانگین ها، درصدها، و آزمون های معنی داری کای اسکوئر، آزمون t و پیرسون می باشد. یافته ها: بیش از 90 درصد پاسخ گویان اظهار داشته اند که احتمال وقوع زلزله را شنیده اند، ولی فقط 45 درصد این احتمال را در حد زیاد و خیلی زیاد دانسته اند. درصد بسیار کمی از پاسخگویان( 2/9 درصد) میزان اطلاعات خود را در مورد راه های پیشگیری و بکار بستن نکات ایمنی در حد زیاد دانسته و فقط 5/3 درصد درباره نحوه پیشگیری و مقابله با زلزله اطلاعات خود را در حد زیاد دانسته اند. نتیجه گیری: علی رغم اینکه مردم شهر تهران وقوع زلزله را تا حدی جدی تلقی کرده اند، اما میزان آگاهی آنان در زمینه راه های مقابله و پیشگیری بسیار اندک می باشد.
۷.
مقدمه: در یک طرح ضربتی توسط کارگروه تخصصی آموزش همگانی و با همکاری ستاد حوادث و سوانح غیرمترقبه کشور و جمعیت هلال احمر (موسسه آموزش عالی علمی کاربردی هلال ایران، سازمان امداد و نجات، سازمان جوانان، سازمان داوطلبان و جمعیت هلال احمر استان ها و شعب سراسر کشور) و با هدف آشنایی مردم روستا با مهم ترین اقدامات قبل، حین و بعد از وقوع حوادث و سوانح طبیعی و درجهت بالابردن سطح آگاهی و آمادگی مردمان روستا در مواجه با سوانح طبیعی و غیرطبیعی در زمستان 1386در روستاهای کشور انجام شد. هدف از این مطالعه بررسی و ارزیابی عملکرد این طرح می باشد. روش ها: حدود 10000 روستای کشور از تمامی استان ها در محرم 1386 با هدایت جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و کارگروه آموزش همگانی تحت پوشش برنامه آموزش همگانی قرارگرفتند. مبنای محتوای آموزشی این دوره «کتاب حوادث: پیشگیری، مقابله و کمک های اولیه از انتشارات جمعیت هلال احمر» بود. یافته ها: در مجموع در این طرح ملی، 773222 بروشور در 5284 روستا توزیع شد و 5295 مسجد در سراسر کشور در اجرای این طرح همکاری داشتند. 143112 زن و 157484 مرد تحت 50528 ساعت آموزش قرارگرفتند. در این طرح ملی آموزش همگانی مقابله با سوانح ،2964 مربی زن و 3671 مربی مرد همکاری داشتند که 2264 نفر از آنان دارای تحصیلات لیسانس و بالاتر از لیسانس بودند. میانگین نمره سطح آگاهی افراد شرکت کننده در قبل از آزمون 8/8±23/17 بود که پس از آزمون این مقدار به4/ 5±58/30 رسید که به طور معنی داری ((p<0.05 بالاتر از میانگین نمره قبل از آزمون بود. نتیجه گیری: اگرچه طرح حاضر به لحاظ اجرایی با مشکلاتی همراه بود ولی در مجموع توانست دستاوردهای موثری به همراه داشته باشد. آنچه مسلم است آموزش همگانی مهم ترین و مؤثرترین راهبرد در مواجهه با آثار حوادث غیرمترقبه است. تمای ل و انگی زه ک افی برای فراگیری مهارت های امدادی در بین اقشار مختلف جامعه ایران وجود دارد که بای ستی ب ه عن وان ی ک فرص ت م دنظر مدیران و برنامه ریزان مقابله با بحران در حوادث غیرمترقبه قرارگیرد.
۸.
با بررسی های به عمل آمده بیش از چهل مجموعه مخاطره طبیعی در سطح جهان تشخیص داده شده که هرگروه خود به چند زیر مجموعه تقسیم می شود. با توجه به ارزیابی های بعمل آمده در سرزمین جمهوری اسلامی ایران حداقل سی و یک مجموعه مخاطره طبیعی سابقه داشته و همواره تکرار می گردد. با توجه به این واقعیت، هیچ نقطه ای از کشور و در هیچ زمانی مصونیت کامل از خطرات طبیعی وجود ندارد، کاهش خطرات و مقابله و پیشگیری از وقوع آن، مدیریت یکپارچه مخاطرات طبیعی را ضروری می نماید. سیستم های اطلاعات جغرافیایی GIS در مدیریت یکپارچه مخاطرات طبیعی می تواند حضوری پویا داشته باشد. اولین نقش GIS در مدیریت مخاطرات، ساماندهی صحیح اطلاعات می باشد. کاربردGIS با ایجاد ساختار پایدار برای داده هایی که در ماهیت، مقیاس، فرمت و موضوع آنها تفاوت های اساسی وجود دارد، شروع می شود و با حفاظت، به هنگام سازی، انتشار و توسعه پایگاه اطلاعات ادامه می یابد و به عبارت دیگر مدیریت یکپارچه مخاطرات طبیعی به کمکGIS شکل می گیرد و با کمک آن تداوم می یابد و توسعه آن در گرو پیشرفت GIS می باشد. با پیشرفت های اخیر WebGIS امکان به اشتراک گذاردن داده های جغرافیایی از طریق طراحی و تاًلیف Metadata فراهم شده است و مدیریت یکپارچه مخاطرات طبیعی توسعه می یابد. این پژوهش در روی لایه های مربوط به ایران در مقیاس 250000: 1 اجرا شده است و در محیط GIS Arc بانک داده آن ایجاد گردیده است سپس متادیتای آن با الگوی استاندارد FDGC و ISO طراحی شده و در محیط وب قرارگرفته است و به این نتایج رسیده است که استاندارد ویژه ای برای طراحی متادیتای مدیریت امدادرسانی در کشور ضروری است که اولاً با بانک داده جغرافیایی ملی کشور هماهنگ باشد، ثانیاً برمبنای اصول مخاطره شناسی شکل گرفته باشد. در این مقاله الگویی برای استانداردسازی داده های جغرافیایی مخاطرات به منظور مدیریت یکپارچه مخاطرات طبیعی ارایه شده است.
