مطالعات سیاست گذاری تربیت معلم - پژوهش در تربیت معلم سابق

هدف از این پژوهش، بررسی تطبیقی عناصر برنامه درسی مراکز تربیت معلم ایران و هند است. روش این پژوهش تطبیقی (مقایسه ای) و بر اساس الگوی چهارگانه بردی (Brady) است که چهار مرحله توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه را در مطالعات تطبیقی مشخص می کند. اطلاعات مورد نیاز برای پاسخگویی به پرسش های این پژوهش از طریق اسناد و مدارک کتابخانه ای، گزارش های تحقیقی، دانشنامه و اساسنامه دانشگاه ها و جستجو در سایت های وزارت تحقیقات هر دو کشورگردآوری شده است. نمونه های مورد نظر این پژوهش، دو کشور هند و ایران هستند که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. نتایج به دست آمده در این مقاله حاکی از اختلاف معنادار و تفاوت اساسی بین برنامه درسی تربیت معلم این دو کشور در حوزه های اهداف، محتوا، فرایند یاددهی- یادگیری، ارزشیابی، کارورزی و فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

این مطالعه با هدف بررسی میزان قابلیت کاربرد برخی از روش های تدریس دانشگاهی در نظام آموزشی تربیت معلم ایران انجام شده است. این پژوهش با روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه انجام شده و جامعهٔ آماری آن شامل آموزشگران دانشگاه فرهنگیان بودند که به دلیل ضرورت آموزش و گفتگو پیرامون روش های موردبررسی، 47 نفر از آنان با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. اطلاعات گردآوری شده با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی تک نمونه ای و رتبه بندی فریدمن و همچنین تحلیل محتوای کیفی (کدگذاری با رویکرد استقرایی) تجزیه وتحلیل گردید. یافته های پژوهش نشان داد که از دیدگاه آموزشگران از 13 روش موردبررسی، 6 روش الگوی یادگیری مشارکتی، الگوی پروژه محور، آموزش بهره مند از فناوری اطلاعات و ارتباطات، مباحثه، آموزش موقعیت محور و الگوی ایفای نقش، کاربرد بسیاری در تربیت معلم دارند و 7 روش دیگر یعنی: آموزش مبتنی بر ظرفیت های انتقادی، باشگاه مجلات، آموزش شبکه محور، آموزش مشاوره محور، آموزش گروهی (چند استادی)، آموزش توسط دانشجویان مجرب و تدریس مستقیم با استفاده از سخنرانی، کاربرد زیادی در تربیت معلم ندارند. تحلیل کیفی دلایل افراد نمونهٔ آماری نشان داد فراهم ساختن بستر مناسب برای تعامل دانشجویان با یکدیگر، اجرای برنامهٔ درسی مانند کارورزی، رعایت اصول آموزش و تربیت و مطابقت با نیاز دانشجویان، مهم ترین دلایل کاربردپذیری روش های پرکاربرد است؛ از سوی دیگر پایین بودن انگیزهٔ دانشجو معلمان، کمبود هیئت علمی تمام وقت، باانگیزه و خبره، ضعف در زیرساخت ها و نقاط ضعف ذاتی برخی روش ها، ازجمله دلایل محدودکننده در به کارگیری روش های تدریس دانشگاهی هستند.

افت انگیزه شغلی، از مهمترین علل کاهش کیفیت عملکرد حرفه ای است. شواهد و مستندات میدانی از کاهش چشمگیر انگیزه شغلی معلمان حکایت می نماید. پژوهش حاضر با هدف بازنمایی ادراک و تجربه زیسته معلمان در خصوص علل کاهش انگیزه شغلی آن ها به انجام رسید و در آن سعی شد با استفاده از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی از نوع توصیفی به بازسازی معنایی ادراک معلمان از علل کاهش انگیزه پرداخته شود. به منظور گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. با استفاده از نمونه گیری هدفمند و راهبرد زنجیره ای، پس از 20 مصاحبه، اشباع داده ها حاصل شد. تحلیل عمیق تجربه زیسته معلمان با استفاده از راهبرد هفت مرحله ای کُلایزی، به شناسایی و دسته بندی پنج دسته عمده از عوامل کاهش انگیزه معلمان دوره اول متوسطه منجر گردید. این پنج علت به ترتیب اهمیت شامل؛ الف) مسائل آموزشی؛ ب) مسائل داخل سازمانی؛ ج) مسائل اقتصادی؛ د) مسائل اجتماعی؛ ه) مسائل شخصی و خانوادگی است. یافته ها نشان داد که معلمان مورد مطالعه، علل متعدد و متفاوتی را برای کاهش انگیزه شغلی شان معرفی کرده اند و این بدان معنی است که هر یک از معلمان با چالش های متعدد و متفاوتی در امر آموزش و انجام فعالیت های حرفه ای خود روبرو هستند و کم توجهی در بهبود وضعیت ایشان، می تواند نظام آموزشی و به ویژه پویایی و بالندگی جامعه را در آینده ای نزدیک با مخاطرات عمده ای همراه سازد.

یکی از موضوعات اساسی تمام دوران حیات بشری به ویژه عصر مدرن، مسئله هویت است که باوجود نظریه پردازی های متعدد در این حوزه، هم چنان از سه جنبه مفهومی، اجتماعی و تعلیم و تربیت به عنوان یک مسئله جلوه نمایی می کند. هدف اصلی پژوهشگر این است که به مطالعه زمینه های هویت یابی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی بندرعباس بپردازد. روش جمع آوری داده ها در این پژوهش، مصاحبه عمیق و روش تجزیه وتحلیل داده ها، تحلیل استقرایی و قیاسی است. نتایج نشان می دهد به طورکلی دانشجو معلمان در طول دوران تحصیل خود با چهار مقوله اصلی روبرو شده اند که بیشترین تأکید و توجه در سطح دانشگاه به دو مقوله فرهنگی-اجتماعی و دینی مربوط می شود. نحوه رویارویی دانشجو معلمان با زمینه های هویتی به دو شکل آگاهانه و ناآگاهانه صورت پذیرفته است. رویارویی آگاهانه به زمینه های فرهنگی-اجتماعی و تا حدودی دینی برمی گردد و رویارویی در زمینه های دیگر ناآگاهانه بوده است.

هدف پژوهش حاضر، ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار خودارزیابی صلاحیت های حرفه ای معلمان دورهٔ ابتدایی است. پژوهش به روش آمیخته از نوع اکتشافی در دو مرحلهکیفی و کمی انجام شده است که در مرحلهٔ کیفی با استفاده از تحلیل محتوای مقایسه ای، محتوای 30 سند از اسناد معتبر ملی و بین المللی در حوزهٔ تربیت معلم بررسی و بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل محتوا، ابزار ارزیابی صلاحیت های حرفه ای معلمان ساخته شده است. روایی ابزار با استفاده ازنظر متخصصان تأیید شد و پایایی آن با محاسبهٔ 8 ضریب پایایی برآورد شد که در تمامی ضرایب، مقدار عددی آن بالای 7/0 و در وضعیت مطلوب بود. در مرحلهٔ کمی، ابزار پژوهش در حیطهٔ جامعهٔ معلمان دورهٔ ابتدایی شهر اصفهان (5157 نفر) و در نمونهٔ 500 نفری از آن ها اجرا شد که با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند، سپس ویژگی های روان سنجی ابزار در سطح زیر مقیاس ها با استفاده از روش های مبتنی بر نظریهٔ کلاسیک اندازه گیری و نظریهٔ پاسخ- سؤال و البته به منظور بررسی اعتبار سازه ای، از تحلیل عاملی تأییدی سلسله مراتبی استفاده شد. بر اساس شاخص های برآورد شده در این سه رویکرد، می توان گفت ابزار محقق شده، پس از حذف سؤال های نامناسب از همسانی درونی و اعتبار سازه ای مطلوبی برخوردار است و می توان به نتایج آن اعتماد کرد.

این پژوهش با هدف «اعتبارسنجی منشور حقوق و تکالیف دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان از دیدگاه دانشجویان» به اجرا درآمد و برای تحقق هدف فوق از روش پژوهش پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش عبارت بود از کلیه دانشجو معلمان پردیس های سراسر کشور دانشگاه فرهنگیان، که 409 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آنها از طریق تحلیل محتوای سؤالات و پایایی آنها بر اساس آلفای کرونباخ با 89/0 برآورد شد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات گردآوری شده از تکنیک های آمار توصیفی (جداول توزیع فراوانی و درصدگیری) و آزمون های دوجمله ای و «خی دو» استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش، تک تک مؤلفه های حقوقی و همچنین مؤلفه های تکالیف «منشور حقوق و تکالیف دانشجو معلمان» روشن و قابل فهم، واقع بینانه، کاربردی و عملی بود. مؤلفه های این منشور خلاصه، مفید و پاسخگو به نیازها و خواسته های دانشجو معلمان بوده و در کل دانشجو معلمان آن ها را مناسب ارزیابی کردند. البته کاستی هایی نیز وجود داشت که بر اساس آن ها نسخه اولیه «منشور حقوق و تکالیف دانشجو معلمان» در کمیته ای بررسی و نسخه نهایی منشور تهیه شد.

هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مرتبط با نهادینه سازی فرهنگ ارزیابی در دانشگاه فرهنگیان است. روش تحقیق به لحاظ نوع آن، مقطعی و از حیث هدف، کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده ها، توصیفی-پیمایشی است. در این پژوهش، از روش تحلیل عامل اکتشافی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران و معاونین (شاغل در استان، دانشکده ها و مراکز تابعه) به تعداد 299 نفر بود. با توجه به شرایط پژوهش، از روش سرشماری به عنوان راهبردی برای تحلیل عاملی استفاده شده است. برای شناسایی و استخراج عوامل نهادینه سازی فرهنگ نظارت و ارزیابی، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش، چهار عامل اصلی مرتبط با فرهنگ ارزیابی به ترتیب، 1- طرح ریزی و توسعه نگرش مثبت به رویکرد ارزیابی در دانشگاه با 5 زیرعامل، 2- اشاعه، مداومت و پایدارسازی دیدگاه سیستمی در دانشگاه با 6 زیرعامل، 3- انسجام بخشی و جاری سازی رویکردهای نظام ارزیابی در دانشگاه با 7 زیرعامل و 4- هدف مداری دانشگاه با 4 زیرعامل شناسایی شده و بر همین اساس 23/53 درصد واریانس مربوط به فرهنگ ارزیابی تبیین شده است.