فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۱۴۱ تا ۴٬۱۶۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
حوزههای تخصصی:
مفهوم فرهنگ و بازسازی فرهنگی از مفاهیم بنیادینی است که به سبب دربرگرفتن گستره ی متنوعی از موضوعات و حوزه های تاریخی و اجتماعی نیازمند بحث و واگشایی از جنبه های مختلفی است. از سوی دیگر، بررسی و شناخت نگاه متفکران حوزه ی تاریخ تمدن – به ویژه تمدن اسلامی – به این مقوله فارغ از آشکارساختن جوانبی از موضوع بازسازی، همچنین یاری مان می کند به درکی از نوع فرهنگ نگری این متفکران دست یابیم. مقاله ی پیش رو نیز در پی آن است تا با بررسی و کنکاش در آثار مالک بن نبی، متفکر و صاحب نظر مسلمان در حوزه ی تحلیل تمدن، این مقولات را از منظر او تبیین کند. یافته های اثر حاضر ذیل دو محور اصلی جای گرفته اند: درک جایگاه و چیستی فرهنگ از نگاه بن نبی، و معرفی و تحلیل الزامات بازسازی فرهنگی از منظر او.
سیر تحول مضامین و شعائر مذهبی بر سکه های دوره افشاریه (1210-1148ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
فرمانروایان این سرزمین به دلایل مختلفی موجبات این تغییرات و تحولات را فراهم می نمودند. این پژوهش با هدف تبیین رابطه، میان محتوای سکه های دوره افشاریه به ویژه عصر نادرشاه افشار به عنوان دوره ای پرتنش از منظر بحران مشروعیت و اندیشه های مذهبی سعی دارد، جایگاه سکه به عنوان بازتاب و انتقال این مفاهیم و تحول آنها را آشکار سازد. مسأله پژوهش کنونی بررسی سیر تحول مضامین و شعائر نقر شده بر سکه های عصر افشاریه به ویژه دوره نادر شاه و تطبیق آنها با یکدیگر است. نتایج پژوهش حاکی از آ ن است که بینش و نگرش مذهبی حکمرانان این دوره، مضامین و محتوای سکه های رایج را تحت تاثیر قرار داد. علاوه بر این نخستین سکه های نادر شاه با شعائر شیعی ضرب شده است، اما بلا فاصله پس از تاجگذاری با کنار نهادن شعائر شیعه و توسعه قلمرو بر مضامین نمایشگر اقتدار و شوکت خود تاکید دارد. اهمیت موضوع در این است که با توجه به اینکه چالش های سیاسی بسیاری در حکومت افشاریه رخ داده آثار هنری و به طور خاص سکه های این دوران می تواند نمایشگر ظهور مضامین و نشانه های جدید باشد.
روانشناسی سیاسی شخصیت محمدرضاشاه پهلوی: تصورات از قدرت و جنبش انقلابی مردم ایران
حوزههای تخصصی:
شخصیت سیاسی محمدرضا شاه پهلوی که 37 سال بر ایران حکومت کرد، در مقاله حاضر، با رویکرد روانشناختی برای دستیابی به تصورات او از شخصیت فردی و برنامه های نوگرایانه در هدایت جامعه به سمت آنچه راهیابی به سوی دروازه های تمدن بزرگ می نامید، با شخصیت واقعی و واکنش جامعه در برابر آن می باشد. براساس نظریه کارن هورنای، شخصیت سیاسی شاه از دوران کودکی تا دوره های مختلف حکومت که از مهرطلبی و مردم گرایی تا مردم گریزی و سلطه طلبی را در برداشته است. خصوصیات این دوره ها و تبیین تصورات او از واقعیات و بازخوردهای آن بر جامعه نیز مورد بررسی قرار می گیرد. شخصیت فردی شاه ایران از نوعی دوگانگی برخوردار بود. رسالت الهی قائل بودن برای خود در پیشبرد جامعه به سمت ترقی و نفی مخالفین به عنوان بازدارندگان سعادت و بهره گیری از اسطوره های ملی و سنن مذهبی در کاریزماتیک کردن شخصیت خود و رهبر شایسته در زوایای شخصیت او قابل بررسی و نقد است.
بررسی اندیشه های انسان گرایانه در عهد آل بویه با تکیه بر آراء ابن مسکویه
منبع:
پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱
1-13
حوزههای تخصصی:
حکومت آل بویه بر عراق و بخش هایی از مرکز و غرب ایران تسلط داشت. در این عصر با توجه به فضای باز مذهبی که به وجود آمد اندیشه های انسان گرایانه مورد توجه تعدادی از دانشمندان این عصر از جمله ابن مسکویه و معاصرانش قرار گرفت. یکی از موضوعات مورد تأکید دین اسلام برابری انسان ها صرف نظر از نژاد ، مقام ، جنس، رنگ و مانند آنها است. حقوق و آزادی انسان در اسلام به حقوق فردی محدود نیست و حقوق اجتماعی را نیز شامل می شود و بر این اساس در دیدگاه اسلامی، انسانیت انسان زیربناست و تلاش های انسان برای شکوفایی استعدادها و پرورش مکارم اخلاقی صورت می پذیرد و همه فعّالیت های دنیوی انسان ها هماهنگ با این هدف برتر انجام می گیرد. ابن مسکویه اندیشه های انسان گرایانه را که مورد توجه قرآن وآموزه های اسلام است را محور عقلانیت و خرد ورزی قرار می دهد و با استفاده از فضای موجود در عصر بویه ای تلاش می کند تا به تبین آن در کتب تاریخی، فلسفی و اخلاقی خود بپردازد. سوال اصلی پژ وهش حاضر این است که اندیشه های انسان گرایانه در عصر آل بویه به چه صورت بوده است و ابن مسکویه چه نقشی در بیان این اندیشه ها داشته است؟ که در ادامه فرض پیش روی بر این اساس شکل می گیرد که عصر آل بویه یکی از بهترین دوران های تاریخ اسلام در زمینه رشد اخلاقیات و اندیشه های انسان گرایانه بوده است که بی شک مؤثرترین فرد در تعالی آن ابن مسکویه می باشد.
مطالعه تطبیقی استحکامات دفاعی و امنیتی ارگ راین و بم در استان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
ارگهای راین و بم، با قدمت و تمدنی کهن از زمان ساسانیان، بهواسطه قرارگرفتن در تقاطع مسیر شمال به جنوب خراسان و گواشیر کرمان تا بندرعباس و بزرگراه غرب به شرق فارس به بلوچستان، موقعیت تجاری مناسبی داشته و بهلحاظ موقعیت جغرافیایی و قرارگرفتن در مسیر شاهراه ارتباطی مذکور، همواره مورد تهدید و هجوم اقوام و دولتهای مختلف قرار میگرفتند؛ استان کرمان درطول دوره اسلامی، از پایگاههای درگیری راهزنان با قوای حکومتی بوده و ساخت بسیاری از ارگها و قلاع کرمان کارکرد امنیتی و دفاعی داشته است. دو ارگ راین و بم، از دوره ساسانی تا قاجار نقش مهمی در حیات جوامع و حفظ امنیت در ناحیه کرمان داشتهاند. پرسش اصلی این است که وجوه اشتراک و افتراق ساختارهای دفاعی این دو ارگ از منظر امنیتی چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر در پی شناخت عناصر دفاعی امنیتی دو ارگ راین و بم در استان کرمان و دستیابی به الگوهای ساختاری دفاعی و نحوه ارتباط، اشتراک و افتراق آنها با یکدیگر است. اطلاعات این مقاله با روشهای کتابخانهای (اسنادی)، مشاهده بصری و مقایسه یافتههای حاصله، گردآوری شده و پژوهش با روش تطبیقی-تحلیلی صورت گرفته است. داشتن حصار، حاکمنشین، برج دیدهبانی و همچنین روزنههای صلیبیشکل دیدهبانی و تیرکشها نشانگر کارکرد نظامی و امنیتی این دو ارگ است. میتوان این فرضیه را طرح کرد که ساختار استحکامات دفاعی ارگ راین متأثر از ارگ بم است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که بهدلیل قرارگیری این دو ارگ در مسیرهای ارتباطی خراسان، سیستان، مرکز ایران، موجب شکلگیری این دو ارگ و استحکامات دفاعی در این دو منطقه شده است.
بررسی تأثیر و جایگاه لوطی ها در جنبش مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹
53 - 66
حوزههای تخصصی:
موضوع این مقاله، بررسی تأثیر و جایگاه لوطی ها در جنبش مشروطیت ایران است. لوطیان، از قدیم، طبقه ای خاص را تشکیل می دادند و اخلاق و عادات به خصوصی داشتند و اعمال آنها مورد توجه طبقات مردم بود. لوطی ها در اثر برخورداری از ویژگی هایی چون شجاعت و با توجه به پایگاهی که بین مردم داشتند، در بسیاری از وقایع و حوادث حاضر بودند. پژوهش پیش رو، نقش و جایگاه لوطیان در حوادث مشروطیت و دلایل مشارکت و انگیزه های آنان در فرایندهای سیاسی را تحلیل می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که خصوصیات ذاتی لوطی ها، تشکیلات سازمان یافته و مناسبات آنان با کانون های قدرت، از دلایل مهم حضور آنها در آشوب های مشروطیت بوده است.
داستان یک جاده: ساخته شدن و نگهداری راه مشهد-عشق آباد (1305-1344ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال بیست و نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۶)
74 - 105
حوزههای تخصصی:
هدف : تبیین اهمیت احداث، مرمت و توسعه راه مشهد-عشق آباد و آن در دوره قاجار از 1305 تا 1340ق. روش/رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد موجود در اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گردآمده است. یافته ها و نتیجه گیری : با کوشش های ابوالقاسم ملک التجار صاحب امتیاز راه و حمایت و پیگیری تاجران و دولت مردان ایرانی، و تجار روسی و سفارت روسیه ساختن این راه تجاری ممکن شد. واکنش و اعتراض برخی مالکان زمین های دو سوی راه و مخالفت برخی تجار مشهدی سبب تغییر مسیر، و دخالت سفارت و تاجران روسیه هم سبب کندی احداث و توسعه آن شد. کمبود امکانات و پول؛ تغییر مسیر راه؛ مطالبه عواض راهداری دیگر علل کندی پیشرفت کار شد. حاج غلام رضا رئیس التجار، پسر ابوالقاسم ملک التجار، برای سهولت رفت وآمد مسافران و حمل ونقل کالای بازرگانان مسیر راه را به اندازه نیاز تغییر داد. هرچند این ابتکار در کوتاه مدت برای برخی، زیان اقتصادی درپی داشت، در بلندمدت بر سود تاجران خراسان افزود و به توسعه شهر مشهد کمک کرد.
کارکرد آموزشی-فرهنگی دارالمعلمات و دانشسراهای دخترانه در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال بیست و نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۶)
106 - 139
حوزههای تخصصی:
هدف : دوره سلطنت رضاشاه مرحله ای در ارتقای موقعیت اجتماعی زنان ایران بود. دولت در اجرای برنامه تجدد و سکولاریسم، برنامه های متعدد ازجمله تأسیس دانشسَراهای دخترانه تأسیس کرد که شکل سازمان یافته تر دارالمعلمات به شمار می رفت. هدف تأمین و تربیت معلمان زن بود. این ابتکار در آن زمان در ارتقای جایگاه آموزشی و فرهنگی زنان نقش مؤثر داشت. نشان دادن این نقش هدف این مقاله است. روش/ رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد و مدارک آرشیوی و کتابخانه ای گردآوری و تحلیل شده است. یافته ها و نتیجه گیری : تأسیس دانشسَراهای دخترانه سبب افزایش سواد زنان و تأمین آموزگاران زن شد و زمینه ورود زنان را به عرصه عمومی، به ویژه دستگاه اداری و مراکز علمی فراهم کرد . از این رو در ارتقای موقعیت موثر بود؛ هرچند در ابتدا عمدتاً به زنان طبقه بالا محدود بود.
مقابله گفتمان تبارشناسی در دو متن تاریخی قرن 4ه.ق؛ تاریخ بخارا و تجارب ألامم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
تبارگرایی و توجه به تبار در بین حکومت های ایرانیِ قرن چهارم هجری اهمیت خاصی داشته است. بنابراین یکی از مباحث مهم نظری در تاریخ ایران، در قرون نخستین و میانه اسلامی، گفتمان تبارشناسی تاریخی است. در این میان دو سلسله سامانی و آل بویه به منظور کسب مقبولیت در بین مردم، به تبار خود و معرفی آن به جامعه ایرانی و بزرگان و دانشمندان ایرانی توجه خاصی داشتند. از سوی دیگر نمی توان به نقش ایدئولوژی در تثبیت قدرت حکومت های مستقل ایرانی در این زمان بی توجه بود. مهمترین منابع موجود در مورد تاریخ سیاسی این دو سلسله کتابهای تجارب ألامم و تاریخ بخارا هستند. نویسندگان این دو کتاب به خوبی از نقش گفتمان تبارشناسی سلسله های مورد نظر آگاه بودند و از این مسأله غافل نماندند. این مقاله برآن است تا گفتمان سیاسی و تبارشناسی حکومت های سامانی و بویه را در این دو منبع مهم مورد بررسی قرار دهد.
رعایت استانداردهای نشر مؤسسه بین المللی ایزو در نشریه های فارسی رشته تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مقالات فارسی منتشرشده در حوزه های علوم مختلف و انتشار آن به صورت چاپی و الکترونیک، از قواعد و قوانین خاصی پیروی می کند. قواعد حاکم بر نگارش و نشر مقاله در مجلات علمی ایران درحالی که از تشابهات ساختاری برخوردار است، بر طبق شیوه نامه هر مجله متفاوت است. همین امر سبب شده است تا در ایران استاندارد خاصی بر این موضوع حاکم نباشد، هرچند مقررات کمیسیون بررسی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باعث هماهنگی در انتشار مجلات علمی می شود؛ این مقررات حداقلی و تجربی است و خود از استاندارد جهانی انتشار مجلات علمی فاصله دارد. استاندارد بین المللی نشر از سوی مؤسسه بین المللی ایزو تهیه و تنظیم شده است و مجلات باید بر مبنای استاندارد جهانی به نشر مقالات بپردازند. لزوم رعایت استانداردهای نشر در مجلات فارسی باعث شده است تا در حوزه های مختلف از جمله کتابداری و پزشکی به این مسئله توجه شود؛ اما در حوزه مجلات تاریخ هنوز اینچنین نیست و ابهام علمی وجود دارد. بدین ترتیب پژوهش حاضر بر آن است تا میزان رعایت استانداردهای نشر مؤسسه بین المللی ایزو در مجلات علمی پژوهشی و علمی ترویجی رشته تاریخ را ارزیابی کند و عناصر تأکیدشده از سوی مؤسسه نشر ایزو که شامل اطلاعات موجود بر روی صفحه عنوان، فهرست مندرجات، عناوین مکرر، پانویس ها، چکیده، اطلاعات صفحه اول مقالات در مجله، ساختار استناد به منابع استفاده شده و فهرست منابع از جمله عناصر اطلاعاتی هستند، از نظر میزان رعایت استانداردهای ایزو بررسی شوند. از آنجاکه پژوهش حاضر از نوع کاربردی و در حیطه علم سنجی قرار دارد، روش استفاده شده در پژوهش حاضر، روش پیمایشی و از نوع توصیفی است. در این پژوهش با در نظر داشتن استانداردهای بین المللی نشر، 26 مجله علمی پژوهشی و علمی ترویجی رشته تاریخ شناسایی شده و جدول ارزیابی شامل ملاک های ارزیابی تنظیم شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد میزان همخوانی نشریات علمی پژوهشی و علمی ترویجی رشته تاریخ با استانداردهای نشر مؤسسه بین المللی ایزو ۵۵ نشریه، 47/69 درصد است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مجلات، مقررات مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را بیشتر از استانداردهای مؤسسه بین المللی نشر ایزو رعایت می کنند. لذا پیشنهاد می شود استانداردهای بین المللی نشر در قالب آیین نامه از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به تمامی مجلات علمی ابلاغ شود تا مجلات و مقالات منتشرشده، به سوی استانداردسازی بین المللی هدایت شوند.
تعامل و تقابل در روابط خارجی ایران و اتحادیه اروپا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵
157 - 175
حوزههای تخصصی:
از ابتدای دهه 1980، ایران در روابط بین الملل خود با بحران هایی در سطح جهانی روبرو شده است. انقلاب اسلامی از جناح شرقی و جهان کمونیسم طرفداری نمی کرد و منافع جهان غرب با انقلاب در منطقه خاورمیانه ناسازگار بود. درنتیجه افزایش تنش های بین المللی دولت عراق با حمایت برخی از کشورهای بیگانه به مرزهای ایران حمله کرد. قسمت غربی ایران اشغال شد و مناطق نفتی ایران خسارت فراوان دید و بسیاری از شهرهای ایران ویران گشت. حامیان منطقه ای و بین المللی عراق وارد یک جنگ طولانی شدند. این جنگ به ناچار سیاست خارجی ایران را تحت تأثیر قرارداد. تحولات دهه 1980 و 1990 و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، چشم اندازهای جدیدی را در زمینه روابط بین الملل فراهم کرد. ایران شرایط جهانی را برای خدمت به منافع ملی خودارزیابی می کرد. دولت های رفسنجانی و خاتمی با تکیه بر سیاست های تعاملی با جهان، درصدد جذب سرمایه گذاری خارجی و تسهیل توسعه کشور بودند و در این راستا اتحادیه اروپا می توانست شریک مهمی باشد. اما در دولت های بعدی، تنش های ایران با جامعه بین المللی بار دیگر افزایش یافته و روابط با اتحادیه اروپا و ایران با مشکلات جدی مواجه شد. دیپلماسی ایران کجا منافع ملی خود را دنبال می کرد و تا چه اندازه می توانست موفقیت کسب کند؟ پژوهش حاضر باهدف بررسی رابطه اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران از طریق روش تحلیلی - تفسیری با متد پژوهش های تاریخی و مبتنی بر اسناد و اخبار منتشرشده انجام پذیرفته است.
بررسی و تحلیل تاثیر جنگ جهانی اول (1914م./ 1332ق.) بر تولید و تجارت فرش ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۰)
91 - 116
حوزههای تخصصی:
با احیاء تولید و تجارت فرش ایران در نیمه دوم قرن 19م./ 13ق.، سرمایه داخلی و خارجی در این رشته تولیدی به کار افتاده، منجر به سرمایه گذاری تجار و شرکت های داخلی و خارجی در صنعت فرش کشور گردید. با گسترش این سرمایه گذاری ها و ایجاد کارگاه های قالی بافی در اواخر قرن مذکور و اوایل سده 20م./ 14ق.، نه تنها تولید فرش از رونق برخوردار گردید، بلکه تجارت این کالا نیز رشد قابل توجهی پیدا کرده، جنبه جهانی یافت. این روند علیرغم وقوع جنگ جهانی اول (1914-1918م./ 1332-1336ق.) و نوسانات حاصله، تا اواخر دوره قاجار ادامه یافت. جستار حاضر با هدف بررسی وضعیت تولید و تجارت فرش ایران همزمان با جنگ جهانی اول، در نظر دارد با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مستندات موجود، به این پرسش پاسخ بدهد که وقوع جنگ جهانی اول، چه تاثیری بر تولید و تجارت فرش کشور داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، با آغاز جنگ و ناامنی های حاصل، علاوه بر آن که فعالیت تولیدی شرکت های سرمایه گذار تعطیل گردیده، تولید فرش در داخل کاهش یافت، با مسدود شدن راه های تجاری بین المللی و بروز مشکلات در صادرات فرش به خارج از کشور، همچنین آشفتگی اوضاع اقتصادی کشورهای واردکننده فرش و کسادی بازارهای فرش، صادرات این کالا نیز بسیار تنزل یافت.
واکاویِ جایگاه تجاری سبزوار در اواخر عصر قاجار(1299-1344ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
منطقه سبزوار که در گذشته به بیهق معروف بود، همواره به عنوان مکانی پراهمیت در کناره شاهراه تجاری فرهنگی خراسان مطرح بوده است. تردد از سبزوار افزون بر مقاصد زیارتی و اداری، هدف تجاری هم داشت به طوری که سبزوار در اواخر دوره قاجار به یک شهر محوری درزمینه دادوستد داخلی و خارجی تبدیل شد. این پژوهش درصدد است با به کار بردن روش تحقیق تاریخی مبتنی بر ترتیب زمانی رویدادها و بهره گیری از تحلیل علی و معلولی و روش کتابخانه ای و اسنادی در گردآوری داده ها به این پرسش ها پاسخ دهد که در اواخر عصر قاجار چه دگرگونی هایی در وضع تجاری سبزوار روی داد؟ و چه عواملی در وقوع این دگرگونی ها مؤثر بودند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد در نیمه اول قاجاریه حکومت به مسئله امنیت و بازسازی زیرساخت های ارتباطی که از مقدمات ضروری تجارت هستند توجهی نداشت، در این زمان شبیخون ترکمن ها و خرابکاری های کارگزاران حکومتی از موانع اصلی توسعه تجارت در سبزوار بودند. چند سال بعد از جلوس ناصرالدین شاه، حکومت مرکزی تا حدودی تدابیر آبادگرانه را سرلوحه کار خود قرارداد و روس ها بعد از انعقاد قرارداد آخال با سرکوب ترکمن ها در آسیای میانه امنیت را به وجود آوردند. این شرایط و اراده روس ها برای بهره برداری تجاری از مناطق شمالی ایران، زمینه های رشد تجارت داخلی و خارجی را در سبزوار فراهم کرد؛ به طوری که هم تولیدات خام بومی و هم تجارت منطقه ای و خارجی افزایش یافت. در این دوره سبزوار رونق تجارت خود را بیشتر از آنکه مدیون حکومت قاجار باشد مدیون اقدامات روسیه در تأمین امنیت و توسعه تجارت خود در صفحات شمالی ایران بود.
نقش شعوبیه در برانگیختن(طبقات) ایرانیان برای حضور در حرکت های مخالف دولت اموی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
امویان و عرب های مسلمان از طریق فتوح پا به درون جامعه ی ایرانی گذاشتند، درحالی که خود هنوز نتوانسته بودند تفکراتی جاهلی را که قبلاً با آن خو گرفته بودند، به کلی کنار بگذارند. بنابراین مردم این جامعه را از هر طبقه و گروه موالی خواندند. با محروم کردن بسیاری از آنها از بخش های از حقوق مدنی و اجتماعی خود که در اسلام مورد تصریح قرار گرفته بود زمینه به وجود آمدن گروهی ابتدا ناراضی و سپس منتقد و مساوات طلب، سرانجام معارض ضدعرب تحت عنوان شعوبیه را به وجود آوردند. این گروه با فعالیت های ادبی و سیاسی، و پنهان شدن در لفافه مرام و مسلک های گوناگون، امکان تعامل و حضور طبقات فرادست و فرودست ایرانی را درحرکت های مخالف دولت اموی چون قیام حارث بن سریج، قیام ابن اشعث، خوارج ... فراهم آورد. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و شیوه ی جمع آوری داده ها از منابع تاریخی، نقش شعوبیه را در برانگیختن و حضور طبقات ایرانی(فرادست و فرودست) ایرانی در حرکت هایی که به مخالفت با دولت اموی شکل گرفت، مورد مطالعه قرار داده است.
جایگاه قرآن در مطالعات تاریخ صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲
9-25-
حوزههای تخصصی:
قرآن کریم، به عنوان متن اصلی دین اسلام، اشارات فراوانی به حوادث و اشخاص تاریخ صدر اسلام دارد. این اشارات موجب شده تا گاهی این کتاب مقدس اثری تاریخ نگارانه قلمداد شود و حتی از سبک تاریخ نگاری قرآن سخن به میان آید و کتب و مقالاتی در این باره نوشته و منتشر شود. این مقاله به نقد و بررسی این موضوع پرداخته و با تفکیک دو مفهوم «متن تاریخی» و «سند تاریخی» به این سؤالات پاسخ می دهد که «آیا قرآن را می توان یک اثر تاریخی دانست؟» و «در مطالعات تاریخ صدر اسلام چه استفاده هایی از آن می توان برد؟» نتایج این جستار نشانگر آن است که اگرچه قرآن را نمی توان کتابی تاریخی دانست، این متن مقدس درباره حوادث تاریخی سال های نبوت پیامبر اکرم (ص) سندی دست اول و منحصر به فرد به شمار می آید.
جایگاه حدیث در تاریخ نگاری هنر دوره اسلامی؛ موانع و محدودیت ها(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
حدیث، پس از قرآن، مهمترین منبع شناخت دین اسلام شمرده می شود. از این رو مطالعه احادیث برای شناخت آموزه های اسلام در مقوله زیبایی، هنر و بازشناسی وضعیت هنر در روزگار نخستین اسلامی ضروری است. با این همه، در پژوهش های حوزه هنر کمتر به حدیث توجه می شود. برای استفاده مطلوب از احادیث ابتدا باید به محدودیت ها و موانعی که پیشِ روی پژوهشگر هنر است توجه کرد. پرسش اصلی مقاله این است که پژوهشگر تاریخ هنر دوره اسلامی برای استفاده از احادیث با چه موانع و محدویت هایی روبرو است؟ در این بررسی نشان داده شد که تاریخ نگار هنر دوره اسلامی به سبب تفاوت افق معاصر با افق بیان و تدوین احادیث و اقتضائات متفاوت این دو جهان، مسئله تاریخ گذاری و اعتبارسنجی احادیث مرتبط با هنر، مسئله فهم واژگان مرتبط با هنر در زمینه سده های نخستین اسلامی و تفاوت زبان تصویر با زبان نوشتار و تأثیر آن بر استفاده از احادیث در بازسازی جهان هنریِ سده های نخستین اسلامی با مشکلات و موانع جدی روبرو است. از این رو پژوهشگر هنر دوره اسلامی بایستی با آگاهی از محدویت های پیش رو به سراغ احادیث برود تا به برداشت ها و تحلیل های اشتباه و سطحی دچار نشود.
قالب های اثرگذار داده های تاریخی در فرایند استنباط فقهی بررسی موردی مکتب معاصر نجف(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیستم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷)
125 - 172
حوزههای تخصصی:
استنباط فقهی فرایندی بهره مند از انواع داده های برگرفته از دانش های متعدد دارد. نقش آفرینی این داده ها که برخی از آنها محتوای تاریخی دارند، در قالب هایی شناخته شده در فقه هم چون دلیل، قرینه، احدی القرائن، محتمل القرینیه و شاهد صورت می گیرد. مقاله پیش رو به بررسی اثرگذاری قالب های دارای محتوای تاریخی بر استنباط فقهی اختصاص یافته است و به این نتیجه رسیده است که هرچند شاهد تاریخی، قالبی تعیین کننده در فرایند استنباط نیست، دیگر انواع قالب ها به استنباط های فقهی مکتب معاصر نجف راه یافته اند و اثری تعیین کننده در آن داشته اند.
بررسی و تحلیل ویژگی های ساختاری و تزئینی و کارکرد قلعه شهید شهرستان نرماشیر(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵
177 - 202
حوزههای تخصصی:
شهرستان نرماشیر در مسیر راه های ارتباطی واقع است که مرکز و غرب ایران را به جنوب شرق، سواحل دریای عمان و هرمز پیوند می داد. در این شهرستان، علاوه بر محوطه ها و آثار دوران اسلامی مانند برجها، کاروانسرا و یک تپه، قلاع با کارکرد نظامی- دفاعی و اربابی- مسکونی ساخته شده است. قلعه شهید یکی از این قلاع نرماشیر است. پرسش اینست که ویژگی های معماری و تزئینی قلعه شهید چیست و تحت تأثیر چه عواملی قرار گرفته است؟ همچنین کارکرد بنا چه بوده است؟ روش گردآوری داده ها «میدانی و کتابخانه ای» و روش پژوهش «توصیفی تحلیلی» است. قلعه کارکرد اربابی- مسکونی داشته و در مواقع ناامنی کارکرد دفاعی- نظامی نیز می یافته است. این بنا با مصالح بوم آورد خشت و بطور مستقیم روی سطح زمین ساخته شده است. اتاقهای قلعه سقف تاقدار، طاقچه و بخاری دیواری دارند. ایجاد پنجره با کادرهای چندگانه در قسمت فوقانی، سنت تزئینی رایج در فضاهای معماری قلاع نرماشیر بشمار می آید. برجهای قلعه با پلان مدور و فرم استوانه ای ایجاد شده و در سطح بیرونی آنها تزئینات هندسی دیده می شود. این نوع فرم و تزئینات به عنوان الگوهای معماری و تزئینی بوده که در سایر برجها و مناره ها در نرماشیر و دیگر نقاط ایران از دوره سلجوقی رایج بوده است.
ساختار رکن مطلع در مکاتبات عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال بیست و نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۵)
100 - 117
حوزههای تخصصی:
هدف : بررسی ساختار رکن مطلع در مکاتبات داخلی و خارجی در دیوان سالاری عصر قاجار. روش/ رویکرد پژوهش : مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای تنظیم شده است. یافته ها و نتیجه گیری : ساختار نامه های دیوانی از سه بخش رکن مطلع، رکن حال، و رکن خاتمه تشکیل می شود. اجزای رکن مطلع هم شامل سه بخش خطاب، القاب، و دعا است. با روی کارآمدن حکومت قاجار، رکن مطلع در مکاتبات دیوانیِ داخلی و خارجی کوتاه تر شد. کوتاهی و بلندی مطلع در دوره قاجار در مرحله اول به ارزش و اهمیت نامه بستگی داشت. معمولاً در مکاتبات داخلی دیوانسالاری قاجار، بخش دعا در رکن مطلع به کار نمی رفت و ازبین خطاب و القاب هم یکی از آن ها مورد استفاده قرار می گرفت. در مکاتبات خارجی دعا و القاب به ندرت استفاده می شد و به طور کلی رکن مطلع در بیشتر مکاتبات عصر قاجار از اصول نامه های اخوانی تبعیت می کرد.
تأثیر سیاست های حمایتی امرای تیموری بر موقعیت بازاریان و اقتصاد شهری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
تیموریان زندگی شهری را ارج نهادند و برای رونق دادن به اقتصاد شهری کوشیدند. اصلی ترین عنصر فعال در حوزه ی اقتصاد شهری بازاریان بودند؛ بنابراین نقش و تأثیر حاکمیت تیموریان در دوام و بقای بازار و بازاریان به مسأله ای مهم تبدیل می شود. نوشتار حاضر درصدد ارزیابی جایگاه و موقعیت بازار و بازاریان در دوره تیموریان و بیان دیدگاه فرمانروایان تیموری نسبت به این بخش مهم جامعه ی شهری است و می کوشد با اتکاء به داده های موجود در منابع و با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که جایگاه بازاریان تا چه میزان از رفتارها و سیاست های تیموریان تأثیر پذیرفته است؟ فرضیه ی موردنظر بیان می کند که تیموریان به اهمیت و کارکردهای مهم اقتصادی و اجتماعی بازاریان پی برده بودند؛ لذا حمایت از بازار و بازاریان را از نظر اقتصادی و اجتماعی برای حاکمیت خود و بهبود اوضاع جامعه سودمند یافتند. دستاورد پژوهش نشان می دهد، تیموریان جایگاه و اعتبار مناسبی به بازاریان دادند و با حمایت های خود زمینه ی رونق گرفتن فعالیت های اقتصادی ایشان را فراهم نمودند. در نتیجه ی این سیاست اقتصاد شهری از وضعیت مطلوبی برخوردار شد.