درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۹۰۱ تا ۳٬۹۲۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۳۹۰۱.

بررسی نحو روایی و مدل کنشگران در روایت اردشیر زاهدی از کودتای 28 مرداد 1332(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلیدواژه‌ها: کودتای 28 مرداد اردشیر زاهدی نحو روایی مدل کنشگران روایت و روایت شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۳۴۰
کودتای 28 مرداد 1332 یکی از مهمترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است که به رغم گذشت نزدیک به شش دهه از آن، هنوز محل بحث و نزاع های مختلف است. همین اختلاف آرا و دیدگاه منجربه ارائه روایت های گوناگون و متضادی از کودتا از همان آغازین روزهای پس از آن تا کنون شده است. روایت اردشیر زاهدی تحت عنوان پنج روز بحرانی یکی از روایت هایی است که چهار سال بعد از کودتا نگارش یافته و حاوی اطلاعاتی درباره فعالیت های فضل الله زاهدی و اطرافیانش برای انجام کودتا است. این مقاله با استفاده از تحلیل روایت بر مبنای مدل کنشگران و نحو روایی نشان خواهد داد که این روایت با برخورداری از زاویه دید و کانونی شدگی محدود، چگونه نقش عوامل مختلف داخلی و خارجی را نادیده گرفته است و تأکیدش را بر ماهیت مردمی و قانونی و مشروع کودتا و شخصیت فضل الله زاهدی به عنوان رهبری مردمی و مقتدر قرار داده است. این درحالی است که بر اساس اسناد و تحقیقات صورت گرفته، کودتا با همکاری عوامل متعدد داخلی و خارجی انجام گرفت و فضل الله زاهدی صرفاً فرمانده نظامی کودتا و نه رهبری مردمی به حساب می آید.
۳۹۰۳.

اوضاع سیاسی کرمانشاه مقارن جنبش مشروطیت در ایران (1324-1327ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 207 - 230

کلیدواژه‌ها: کرمانشاه مشروطه خواهان مستبدین ایلات کنسول گری انگلیس حکام کرمانشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۵ تعداد دانلود : ۶۵۷
جنبش مشروطیت، به رغم آنکه خاستگاهش در تهران بود، اما دامنه آن به دیگر شهرها، از جمله کرمانشاه، نیز کشیده شد. جنبش مشروطه خواهی و پی آمدهای آن، در اوضاع داخلی کرمانشاه بسیار تأثیر گذاشت و مردم این شهر با جنبش مشروطه خواهی همگرا شدند و این همگرایی به شکل ستیزه جویی بین مردم با حکام شهر، که از مستبدین بودند، بروز یافت. آشوب ها و اغتشاشات حاصل از این ستیزه ها در سطح شهر، عامل ضرر و زیان مردم گشت؛ اما موجب رویگردانی آنان از مشروطه خواهان نشد و با تشدید افکار و رفتار مشروطه خواهی، همچنان از رؤسا و رهبران مشروطه خواه کرمانشاه پیروی می کردند. با این وجود، در دوره استبداد صغیر، کرمانشاه درگیر آشوب ها و اغتشاش های بسیاری شد که ایلات به آن دامن می زدند و اوضاع داخلی شهر را در تنگنای امنیتی و اقتصادی قرار می دادند. این پژوهش به روش کتابخانه ای با بهره گیری از آگاهی های تاریخی و سندپژوهی، اوضاع سیاسی شهر کرمانشاه را در سال های 1324 تا 1327ق، مقارن رخداد مشروطیت در ایران، بررسی و علل آشوب ها و درگیری های داخلی آن را تحلیل و تبیین می کند. یافته پژوهش نشان می دهد که به سبب همراهی مردم کرمانشاه با جنبش مشروطه خواهی، پیامدهای حاصل از آن به کشمکش درونی نیروهای متنفذ و فعال شدن رؤسای ایلات و آشفتگی اوضاع سیاسی شهر انجامید و آشوب های شهر ناشی از خصومت های شخصی رجال و درگیری های میان ایلات بود که ساختار شهری کرمانشاه را تشکیل می داد.
۳۹۰۴.

تأملی در مفهوم جغرافیایی ایالت و شهر جیرفت در دوران اسلامی؛ از سده های نخستین تا اوایل سده هشتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 79 - 100

کلیدواژه‌ها: جیرفت محوطه باستانی شهر قدیم جیرفت سده های اولیه تا میانی هجری باستان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۶ تعداد دانلود : ۸۳۷
در منابع و متون کهن اعم از تاریخی و جغرافیایی به شهر جیرفت اشاره هایی اندک اما معتنابه شده است. اگر چه این مقدار به درک کامل و حتی ناقصی از اوضاع و شرایط این شهر در گذشته نمی انجامند اما دربر دارنده نکات مهمی هستند که در مسیر درک هر چه کامل تر اوضاع و احوال سرزمین جیرفت در گذشته تعیین کننده هستند. در مقاله پیش رو اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و مراجعه به متون دست اول گردآوری شده و روش پژوهش توصیفی تحلیلی از نوع «تحلیل محتوا» هستند. نتایج این پژوهش به طور کلی چنین هستند: شهر جیرفت پیش از حمله عرب نیز وجود داشته است. این شهر تا سده ششم هجری همچنان اهمیت خود را حفظ کرد و همواره از کانون های مهم تحولات منطقه جنوب شرق ایران بود. اما از این زمان به بعد رفته رفته و نه یکباره جیرفت، اهمیت خود را به عنوان یک مرکز شهری از دست داد و با اینکه این نام (جیرفت) بنا به متون همچنان مورد استفاده قرار می گرفت اما در همان متون هیچگاه نشانی از شهر جیرفت وجود ندارد؛ در حقیقت منظور از جیرفت در این متون نه یک شهر یا مرکز شهری که یک ناحیه جغرافیایی وسیع در جنوب ایالت کرمان بوده است.  
۳۹۰۵.

چگونگی شکل گیری و عملکرد نهاد خانه انصاف اصفهان (1342-1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 59 - 76

کلیدواژه‌ها: خانه انصاف روستا اصفهان نظام قضایی پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۵ تعداد دانلود : ۷۱۹
پس از کودتای 28 مرداد، محمدرضاشاه انجام اصلاحاتی را ضروری دانست که اوج آن در انقلاب سفید تداعی پیدا کرد. انقلاب سفید طی چندین مرحله و 19 اصل تحقق پیدا کرد که تشکیل خانه های انصاف در روستاها در اصل نهم آن مطرح شد. از آنجایی که تشکیل خانه های انصاف باعث ایجاد یک نظام اجتماعی و قضایی در روستاهای ایران شد، لذا بررسی عملکرد آنها و تأثیری که بر نظام قضایی روستاهای کشور داشتند، مهم به نظر می رسد. هدف مقاله حاضر بررسی عملکرد نهاد خانه انصاف در روستاهای اصفهان از زمان اجرای طرح تا سال 1357ش است و در این راستا به سؤال های زیر پاسخ می دهد: 1. تعامل مردم با این نهاد تازه تأسیس چگونه بود؟ 2. خانه انصاف تا چه اندازه در رفع مشکلات روستائیان موفق عمل کرد؟ پژوهش پیش رو درصدد است تا با استفاده از منابع تاریخی و اسنادی این دوره، با به کارگیری رویکرد توصیفی  تحلیلی، چرایی و چگونگی تأسیس نهاد خانه انصاف را در روستاهای اصفهان بررسی کند. دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که هرچند این نهاد تازه تأسیس در رفع پاره ای از مشکلات مؤثر عمل کرد، اما به دلیل عدم نظارت دقیق بر عملکرد اعضاء از سوی ناظران، خود منشآ مشکلات دیگری شد و کارکرد مثبت آن تحت تأثیر قرار گرفت.
۳۹۰۶.

تحلیل و بررسی جایگاه شکار سلطنتی و کارکردهای متنوع آن در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 69-99

کلیدواژه‌ها: شکار سلطنتی گونه های جانوری شیوه های شکار میرشکارباشی اَشکَره ها صفویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۲ تعداد دانلود : ۹۷۵
شکار همواره به عنوان یکی از مهم ترین تفریحات سلطنتی در میان دودمان های حاکم بر ایران مطرح بوده. دوره صفوی نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ به گونه ای که شکار با اقبال گسترده ای از جانب اکثر شاهان صفوی روبه رو شده است. خاندان صفوی تلاش می کردند از ظرفیت های متنوع این ورزش بهره برداری نمایند. شکار سلطنتی در دوره صفوی به شیوه های گوناگونی انجام می گرفت، و کارکردهای متنوعی را به همراه داشت. این مقاله با شیوه توصیفی – تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانه ای تلاش دارد تا جایگاه شکار سلطنتی و کارکردهای متنوع آن در عصر صفوی را مورد بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد، شکار مهم ترین و در عین حال محبوب ترین تفریح سلطنتی در دوره صفوی محسوب می شده، که به دو شیوه اصلی شکار جرگه و شکار آزاد انجام می گرفته. در این دوره گونه های جانوری مختلفی همچون درندگان، پستانداران، پرندگان و آبزیان شکار می شده. شکار در این عصر دارای چهار کارکرد مهم تفریحی، هنری، معیشتی و سیاسی – نظامی بوده است.
۳۹۰۷.

بررسی آداب وعادات اجتماعی آسیب زننده براقتصاد دوره قاجار با تکیه بر مندرجات روزنامه «حبل المتین کلکته»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلیدواژه‌ها: آداب عادات اجتماعی آسیب قاجار اقتصاد روزنامه حبل المتین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۵۷۶
در هر سرزمین، مردم دارای گونه هایی به خصوص از آداب و عادات اجتماعی هستند که تقریباً در تمامی آنها کم و بیش دیده می شود. طبیعی است که این خصوصیات و عادات دارای نتایج جامعه شناسی در بسیاری از ابعاد است. هدف پژوهش حاضر بررسی برخی از این این عادات و رفتارهای اجتماعی در جامعه روزگار قاجار است. که از منظر آسیب رسانی به اقتصاد آن روزگار در کنار علل اصلی مورد پژوهش قرار گرفته است. از جهتی نیز مطبوعات به دلیل نقش آنها به عنوان مهم ترین منابع اطلاع رسانی در زمانه خویش، در تحقیق های تاریخ معاصر حائز اهمیت می باشند، این مقاله نیز منبع مطالعات خویش را براساس مندرجات هفتگی «حبل المتین کلکته» قرار داده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی ریشه ها، عوامل و پی آمدهای بازدارنده رشد اقتصادی این گونه خصائص و رفتارها در ایران دوره قاجار است. این مقاله که به روش توصیفی-تبیینی و با مطالعه بیش از صدها شماره از روزنامه حبل المتین این نتیجه رسیده است که از دیدگاه نشریه این خصوصیات و رفتارها ریشه در باورهای کهن، سنت گرایی ، خرافه پرستی و برداشت های نادرست از آموزه های دینی، عدم علم و آگاهی کافی و در برخی از آن ها فخر و مباهات و زیاده خواهی است.
۳۹۰۸.

جایگاه اقتدار در مدیریت افکار در سیره رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۴۶) 5-26

کلیدواژه‌ها: سیره نبوی اقتدار قدرت مدیریت افکار باور حوزه شناخت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۴۹۸
مدیریت افکار مقوله ای است ناظر به «حوزه شناختِ» انسان که تحت تأثیر متغیرهای متعددی قرار می گیرد و مقتضیات و شرایطی متفاوت با دیگر حوزه ها همچون سیاست و حاکمیت دارد. از جمله متغیرهای مطرح در این زمینه، «اقتدار» است که بیشتر از منظر دینی و ساختار سیاسی مورد توجه بوده و جایگاه و مظاهر آن در مدیریت افکار در سیره نبوی کمتر بررسی شده است. این در حالی است که آن حضرت همواره به استفاده از قدرت (قهر و غلبه) در مدیریت افکار و گسترش پیام خود (اسلام) متهم شده است. این نوشتار می کوشد با روش توصیفی تحلیلی، با استناد به داده های تاریخی و محوریت عناصر ارتباطی، به تبیین جایگاه اقتدار در مدیریت افکار در سیره نبوی بپردازد تا مظاهر، مراتب و نوع تناسب آن را مشخص سازد؛ تا از این رهگذر، اتهامات وارد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را از چهره ایشان بزداید. حکمتِ حاکم بر سیره نبوی، مقتضیات حوزه شناخت و متغیرهای مربوطه، پایه و اساس تحلیل قرار گرفته اند. ضرورت و تناسبِ انواع اقتدار با محتوای فکری، ضرورت بهره مندی مدیر از همه مظاهر آن، اولویت و تناسب اقتدار علمی با مدیریت فکری، وجود انگاره موثر در ذهنیت مخاطبان درباره اقتدار قهریه، تناسب اقتدار نظامی با مدیریت فکری صرفاً در مانعیت زدایی (نه القای باور)، و در نهایت اِعمال کریمانه اقتدار، از جمله یافته های تحقیق است.
۳۹۰۹.

بررسی بازتاب ملکوت اعمال در شاهنامه ی فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 121 - 148

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فردوسی ملکوت اعمال پادافره کارما

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۳ تعداد دانلود : ۸۳۳
ملکوت اعمال یا پادافره ایزدی در عرفان اسلامی جایگاه خاصی دارد. بر اساس این مؤلفه، اعتقاد بر این است که هر کنش نیک یا بد در همین دنیا، ملکوتی دارد که تبعات خیر یا شر آن دامنگیر کنش گر می شود و علاوه بر بازخواست کنش گر در آن دنیا در پیشگاه خداوند، در همین دنیا نیز هر شخصی متناسب با نوع کارکردش، نتیجه خیر یا شر آن را می بیند؛ چنانکه در ادیان هند نیز از این قانون کنش و واکنش، به کارما یاد می شود. در این جستار نگارنده با واکاوی کل شاهنامه به این امر دست یافت که فردوسی حکیم نیز علاوه بر معارف حکمی پیش از اسلام، با آگاهی از آبشخور عرفان اسلامی، بر این دیدگاه است که سوای از بازخواست روز قیامت، هر شخصی در این دنیا نیز ثمره اعمال خود را درمی یابد و لذا ما را به کردار نیک رهنمون می شود تا تبعات شر گناه، دامنگیرمان نشود. از جمله مواردی که در شاهنامه، کنش گر به محض انجام کنش نیک یا بد، ثمره آن را در همین دنیا می بیند، می توان به موارد زیر اشاره کرد: دادگری،کین ورزی، آشتی جویی، ریختن خون بی گناه، مرزشکنی، خوارداشت پادشاه، شاه کشی، جفاپیشگی و منی کردن، بیدادگری، ، فرزندکشی، عهدشکنی، کشتن دربندان بی پناه، تسخیر غاصبانه قدرت و... .
۳۹۱۰.

جایگاه ابن فقیه در دیدگاه اقتصادی جغرافیانگاران مسلمان سده سوم و چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 153 - 170

کلیدواژه‌ها: جغرافیا نگاری اسلامی اقتصاد نگاری ابن فقیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۳۱۷
سده سوم هجری از نظر نگارش آثار و شکل گیری مکاتب جغرافیایی از مقاطع مهم به شمار می رود. توجه به مسائل اقتصادی، شیوه معیشت و تولیدات خاص هر منطقه، یکی از مشخصه های مهم آثار این دوره به ویژه ابن فقیه است. ابن فقیه در اثر خود ضمن معرفی کالاها و تولیدات خاص هر منطقه، دیدگاه هایی را در مورد این تولیدات بیان کرده است. وی به دیدگاه های مطرح شده جغرافیا نگاران ادوار گذشته در حوزه مسائل اقتصادی نظم داده و در نوع نگارش آثار جغرافیایی و شیوه پرداخت به مقوله اقتصاد و تولیدات هر منطقه در سده چهارم اثر گزارده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع و مآخذ موجود، تلاش می کند ضمن بیان دیدگاه اقتصادی ابن فقیه، تأثیر وی بر جغرافیا نگاران سده بعدی را بررسی کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که نه تنها برخی جغرافیا نگاران سده سوم از ابن فقیه اثر پذیرفته اند، بلکه روش و دیدگاه وی بر روش جغرافیانگاران سده چهارم نیز اثرگزار بوده است.
۳۹۱۱.

ارتباط میان فریدون با ایزد آب در تمدن ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۴۱) 1 - 17

کلیدواژه‌ها: ائا آپسو گرز گاوسر فریدون ایلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۵ تعداد دانلود : ۵۲۹
مانند بسیاری از اساطیر ایرانی، فریدون نیز این قابلیت را دارد که در متون ودایی پیگیری شود؛ اما پس از جست وجو در این متون، تفاوت هایی میان نقش های فریدون در متون ودایی و میانه ایرانی دیده می شود. تاریخ ایران بسیار کهن تر از استقرار آریایی ها در این فلات است؛ پس این امکان وجود دارد که ریشه هایی از این اساطیر را به صورت موجود در متون میانه، در تمدن های پیش از آریایی ایران نیز پیگیری کرد که تمدن ایلامی یکی از این تمدن هاست. عناصر فرهنگی و تمدنی ایلام باستان را همواره می توان در ارتباط تنگاتنگ با تمدن میان رودان دانست؛ ازاین رو در تمدن ایلام، ایزدان میان رودانی فراوانی وجود داشته اند که البته با کارکرد خاص خود، در ایلام پذیرفته می شدند. ائا/انکی (ایزد آب میان رودانی) از آن جمله است؛ البته باتوجه به استل اونتش نپیرشَ چنین به نظر می آید که در ایلام نقش های او به طور کامل به ایزد نپیرشَ نسبت داده شده است؛ اما به هر حال با آنکه نپیرشَ صورتی ایلامی از ائاست، برای شناخت بهتر نقش های ایزد آب ایلامی ناچار باید به اسطوره ائای میان رودانی مراجعه کرد. با بررسی در اسطوره ائا نکاتی دیده می شود که به نظر می آید ممکن است فریدون را صورت آریایی این اسطوره میان رودانی و سپس ایلامی دانست. این مقاله برآن است به روش کتابخانه ای و برپایه اسناد موجود، چگونگی ارتباط میان اسطوره فریدون و ایزد آب را در تمدن ایلام، باتوجه به ﭘیﺸیﻨه میان رودانی آن، بررسی کند.
۳۹۱۲.

مطالعه مضامین کتیبه های نستعلیق در قالی های دوره صفوی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 117-140

کلیدواژه‌ها: قالی دوره صفوی خوشنویسی دوره صفوی شعر فارسی کتیبه نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۴ تعداد دانلود : ۵۲۵
طیف گسترده ای از قالی های کتیبه دار صفوی را می توان در زمره قالی های محرابی مشاهده کرد که حاوی مضامین مذهبی است. علاوه براین، قالی های زیادی نیز موجود است که مضامین بافته شده، از متون مذهبی به اشعار عرفانی و تغزلی سوق پیداکرده و غالباً با تغییر قلم خوشنویسی از ثلث به نستعلیق نیز همراه بوده است. لذا، پرسش پژوهش این است که کتیبه های نستعلیق از چه دوره ای وارد طرح قالی های ایرانی شده و مضامین رایج به کار رفته در آن کدامند؟ اطلاعات این پژوهش بنیادی به صورت کتابخانه ای تدوین گردیده و در آن از روش اکتشافی، توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. بدین منظور، تمامی نمونه های در دسترس، مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصله از مطالعه 49 کتیبه نستعلیق در قالی های صفوی، بیان گر آن است که قلم نستعلیق از اواسط قرن دهم هجری وارد طرح قالی ها شده و این امر با ورود شمار زیادی از اشعار غیرمذهبی همراه بوده که تمام آنها اشعار فارسی می باشند
۳۹۱۳.

تأثیر ایرانی گرایی مأمون عباسی بر قیام های عصر خود (مطالعه موردی: قیام نصر بن شبث)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول شهریور ۱۳۹۸ شماره ۲ 11-22

کلیدواژه‌ها: مأمون نصر بن شبث عنصر عربی ایران گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۴۴۴
در پی درگیری بین امین و مأمون عباسی بر سر خلافت، چون مأمون به سبب این که از مادری ایرانی-تبار بود و نتوانست در برابر برادرش، امین، که مادری عرب تبار داشت، حمایت اشرافیت عربی را به دست آورد، به ایرانی ها گرایش پیدا کرد. این عامل در کنار حضور مأمون در خراسان، دوری وی از بغداد و سپردن امور آن به ایرانی ها از نظر مردم عراق نشانه بی توجهی به عنصر عربی اطلاق می شد که اعتراض برخی از جمله نصر بن شبث را به دنبال داشته است. در این پژوهش نخست گرایش مأمون به ایرانیان و سپس قیام نصر بن شبث که پس از یازده سال به شکست انجامید، تحلیل و بررسی خواهد شد.
۳۹۱۴.

گزارشی از مواجهه نویسندگان روزنامه کاوه با تحرکات ناسیونالیستی در ترکیه عثمانی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: روزنامه کاوه جنگ جهانی اول دولت عثمانی پان ترکیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۳۷۶
مطبوعات از ارکان مهم تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در سده های نوزدهم و بیستم میلادی می باشند. مطبوعات از میانه دوره قاجاریه، به عنوان بزرگ ترین رسانه موجود فراگیری شان را گسترش دادند و صدای خود را از استانبول، برلین، باکو، قاهره، کلکته و بغداد به گوش مردم ایران رساندند. در درون کشور نیز تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، مشهد، و دیگر شهرها هم در این عرصه، نام و نشانی برای خود جستجو کردند. مطبوعاتِ این دوره منعکس کننده حوادث، تحولات سیاسی، اجتماعی و فضای فکری جامعه آن دوران بودند. دوره ای که ایران شاهد انقلابی بزرگ (مشروطیت) و دنیا شاهد جنگی بزرگ (جنگ جهانی اول) بودند. در این میان، «روزنامه کاوه» به واسطه حضور روشنفکران مؤثر آن دوران در تحریریه روزنامه از روزنامه های مطرح آن دوره به شمار می آید. این مقاله گزارشی است از مواجهه نویسندگان کاوه با تحرکات ناسیونالیستی که در طول جنگ جهانی اول در ترکیه عثمانی در حال بروز و ظهور بود.
۳۹۱۶.

تحلیل وضعیّت سیاسی، اقتصادی خوزستان در دوره ناصرالدین شاه (1264-1313ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 57 - 74

کلیدواژه‌ها: خوزستان قاجاریه استعمار ترکیب جمعیّتی عمران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۴۰۴
خوزستان از آبادترین بخش های ایران زمین و پایتخت پادشاهی های نیرومندی در اعصار مختلف بوده است؛ لیکن در دوره قاجاریه از آبادانی باستانی آن اثری نمانده بود و این ناحیه مشکلات فراوانی داشت. پیشینه تمدّنی، حاصلخیزی زمین، آب و هوای مناسب و راه داشتن به سواحل دریای آزاد، ویژگی هایی است که نابسامانی اوضاع آن در آن دوره را تأمل برانگیز می نماید. نویسنده با هدف بازشناسی وضعیّت سیاسی  اجتماعی خوزستان در عصر ناصری، می کوشد با رویکرد «توصیفی تحلیلی» و روش «کتابخانه ای» و «اسنادی» به این پرسش پاسخ دهد: نابسامانی وضعیّت خوزستان در دوره ناصرالدین شاه ناشی از چه عواملی بوده است؟ چنین فرض می شود که دو دسته عوامل تحوّلات سیاسی و اجتماعی خوزستان را شکل داده اند: نخست عوامل بومی مانند عملکرد قبیله ها و کُنش حاکمان محلی و دیگر دخالت استعمارگران اروپایی. این بررسی نشان می دهد: عملکرد دولت قاجاریه و مداخله بیگانگان مانع عمران این ناحیه گردید و چیرگی زندگی قبیله ای و رفتار نامناسب مأموران حکومتی، از مشکلات سیاسی و اجتماعی خوزستانِ در عصر ناصری بوده است. 
۳۹۱۷.

بررسی تطبیقی رویکرد رساله های تحریم دخانیات در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۲ 152-177

کلیدواژه‌ها: تریاک محمدباقر بیرجندی رساله های دخانیات شیخ حسن کربلایی محمدعلی هیدجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۶۵۸
دخانیات وابعاد سیاسی ،اجتماعی واقتصادی آن از مباحث مهم درمطالعات تاریخ سیاسی واجتماعی ایران عصرقاجاریه است.دراین دوران پیرامون تحریم دخانیات علمای شیعه رساله هایی نوشته اند.ازجمله رساله های تدوین شده در این دوره می توان به رساله های کربلایی،هیدجی ومحمد باقر بیرجندی اشاره کرد.دراین نوشتار تلاش شده مقایسه ای تطبیقی میان سه رساله فوق در باب دخانیات انجام گیرد و رویکردهای مختلف اجتماعی، سیاسی و فقهی آنها مورد بررسی قرار گیرد.درمیان این آثاررساله نصح الاستغاثه من ملاعین ثلاثه بیرجندی به سبب دیدگاها ی فقهی،رویکرد پزشکی و اجتماعی آن در خور توجه است. از این رو مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به مقایسه دیدگاه های مطرح در آثار فوق پرداخته است. یافته های پژوهش نشانگر رویکرد اجتماعی به عنوان وجه اشتراک این آثار است،اما نگرش جامع بیرجندی واهتمام وی به ابعاد اجتماعی،فردی،پزشکی وفقهی تریاک سبب شده که اثرش از سایر آثار متمایز باشد.
۳۹۱۹.

نقش کانون نویسندگان و اعضای آن در پیشبرد مبارزات با حکومت پهلوی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال سوم بهار - زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ تا ۴ (پیاپی ۵ و ۶) 157 - 178

کلیدواژه‌ها: کانون نویسندگان ایران آل احمد پهلوی دوم مبارزه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۵۵۳
این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که کانون نویسندگان ایران و اعضای آن، چه رویکردی در دو دهه پایانی حکومت پهلوی در پیش گرفتند و چه اقداماتی از سوی اعضای این نهاد فرهنگی انجام شد؟ نتایج تحقیق بیانگر آن است که کانون نویسندگان ایران در واکنش به سیاست های فرهنگی حاکمیت پهلوی شکل گرفت. تفوق فکری در کانون با اندیشه های چپ گرایانه بود، اما گرایش های فکری دیگری نیز کم وبیش حضور داشتند. عموم اعضای کانون افزون بر شخصیت فرهنگی، تعلقات برجسته سیاسی داشتند و عضویت بیشتر آنان در گروه های سیاسی همچون حزب توده، جامعه سوسیالیست ها و جبهه ملی خواه ناخواه کانون نویسندگان را از یک نهاد محافظه کار و بی تحرک به مجمعی حساس در مواجهه با مسائل سیاسی و فرهنگی جامعه تبدیل کرده بود. این کانون با وجود رویکرد فرهنگی، در برهه ای از تاریخ ایران، در کشاکش های سیاسی وارد شد و تأثیراتی در شعله ور شدن اعتراضات به حکومت پهلوی داشت، اما اختلافات اعضای آن در بحبوحه انقلاب به ویژه در انتخاب اعضای هیأت دبیران دوره دوم و نوع مواجهه با تحولات انقلابی به ویژه اصرار برخی اعضاء بر ماهیت صنفی کانون، اثرگذاری آن را محدود کرد.
۳۹۲۰.

مؤلفه های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان در کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 51-72

کلیدواژه‌ها: اسماعیلیان افتتاح الدعوه فاطمیان مغرب قاضی نعمان هویت شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۹ تعداد دانلود : ۶۸۸
اسماعیلیان نخستین، پس از مرگ اسماعیل بن جعفرصادق ، امامت را بر فرزندش محمد نهادند و از امامیه جدا شدند. این جماعت در سال 297 موفق شدند، خلافتی شیعی به نام فاطمیان در مغرب تأسیس کنند. فاطمیان در سال 358 مصر را تصرف کردند و موفق شدند دامنه نفوذ دولت شیعی اسماعیلی را تا مغرب، یمن، شام، ایران، عراق و حتی هند بگسترانند و هویت شیعی را ترویج کنند. یکی از راه های، پی بردن به میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعی در دولت فاطمی، بررسی محتوایی منابعی است که در آن زمان، توسط نویسندگان یا داعیان اسماعیلی به نگارش درآمده است. در این میان، کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان که از منابع اصلی اسماعیلیان است اهمیت زیادی دارد . این کتاب در سال 346 تألیف شده و به آغاز دعوت اسماعیلیان در یمن و زمینه های استقرار خلافت فاطمی در مغرب پرداخته است. مسئله اصلی پژوهش این است که کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان، به چه میزان بر مؤلفه های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان مغرب توجه کرده است؟ با استفاده از روش تحلیل محتوا، روشن شد که در این کتاب مؤلفه هایی مانند امام علی، اهل بیت، امام حسن، امام حسین دارای بیشترین تکرار و مؤلفه هایی مانند وصایت، رجعت، اربعین، غدیرخم، فاطمه الزهرا ، وکلای شیعی، مساجد شیعی و دانشمندان شیعی دارای کمترین تکرار و توجه اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان