درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۹۴۱ تا ۲٬۹۶۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۲۹۴۱.

جستاری بر تربیت بدنی و ورزش زنان در دوره معاصر

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 103-114

کلیدواژه‌ها: تربیت بدنی ورزش زنان تاریخ معاصر رضاشاه محمدرضاشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۲ تعداد دانلود : ۴۵۷
تربیت بدنی و ورزش در ایران تا اواخر دوره قاجار، به جز شکل سنتی، گونه ای دیگر وجود نداشت، و تنها در مدارس نظام و دسته های نظامی، آموزش های ورزشی توسط بعضی از افسران خارجی به چشم می خورد. تا پیش از این، بازی و ورزش مورد توجه نبود؛ چراکه امری سبک شمرده می شد و حتی گاهی اطفالی را که بازی می کردند، تنبیه می نمودند. در واقع تربیت بدنی و ورزش به معنای امروزی از سال ۱۲۹۹ و با تلاش های میرمهدی ورزنده که بانی ورزش های نوین ایران محسوب می شود، مطرح شد. در چنین شرایطی، تربیت بدنی و ورزش برای زنان از اساس فاقد هرگونه معنا و مفهوم بود، و تنها پس از تأسیس سلطنت پهلوی و روی کار آمدن رضاشاه و طرح شعارهای ایجاد ایران مدرن، توجه به تربیت بدنی برای زنان اهمیت یافت، و هم سو با اجرای سیاستهای حکومت، نهاد جدید تربیت بدنی و البته ورزش زنان، آغاز به کار کرد. مقاله حاضر تلاش می کند به وضعیت عمومی زنان در دوران معاصر، نگاهی افکنده و عرصه جدید فعالیت آنان را در قالب فرصت ناشی از سیاست های حکومت و ایجاد نهاد تربیت بدنی، مرور نماید. روش پژوهش این نوشتار با استفاده از روش تحقیق توصیفی و با تکیه بر مطالعه کتابخانه ای و بهره گیری از اسناد آرشیوی خواهد بود.
۲۹۴۲.

تأثیر جغرافیای بطایح بر روابط خصمانه آل بویه با شاهینیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 88-71

کلیدواژه‌ها: آل بویه بصره بطایح شاهینیان واسط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۵۲
بطایح سرزمینی باتلاقی بین بصره و واسط در جنوب عراق، در مصب رود دجله است که حکومت محلی شاهینیان توسط عمران بن شاهین به سال 338 هجری، در آن منطقه تشکیل شد. با اعلام استقلال شاهینیان در بطایح درگیری بین آنها و آل بویه مستقر در عراق آغاز شد. این درگیری ها از دوره معزالدوله شروع شد و تا دوره عضدالدوله ادامه یافت. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی دست اول، درصدد بررسی مؤلفه های جغرافیای بطایح است که منجر به ایجاد روابط خصمانه بین آل بویه و شاهینیان شده بود. مسئله اصلی پژوهش این است که ویژگی های جغرافیایی بطایح چه نقشی در شکل گیری روابط خصمانه بین آل بویه و شاهینیان داشته است؟ دستاورد های پژوهش حاکی از آن است که عامل اصلی در شکل دهی این روابط، موقعیت جغرافیایی و پدیده های طبیعی بطایح بود. پدیده های طبیعی چون باتلاق ها و نیزارها سبب شده بود بطایح به یک پناهگاه طبیعی مناسب برای شورشیان علیه خلافت عباسی و حکومت آل بویه و به یک منطقه جرم خیز تبدیل شود. این وضعیت برقراری ارتباط بین شهرهای جنوبی عراق را آشفته کرده بود. افزون بر این بطایح از لحاظ اقتصادی منطقه ای بسیار حاصلخیز و ثروتمند به شمار می رفت از این رو تسلط بر آن برای آل بویه از اهمیت بسیاری برخوردار بود.
۲۹۴۳.

بررسی و نقد کتاب: «تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 24 - 46

کلیدواژه‌ها: صفویه تحولات سیاسی متن درسی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۳۹۴
تهیه و تدوین کتاب هایی با هدف آموزشی جهت تدریس دروس دانشگاهی با شاخص های علمی امری مهم و ضروری می باشد. برخی نهادها و سازمان ها مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) در این زمینه سعی نموده اند با کمک پژوهشگران حوزه های مختلف به این دغدغه جامعه دانشگاهی پاسخ دهند. این سازمان در حوزه تاریخ آثار متعددی به چاپ رسانده که برخی از این آثار به دلیل استقبال اساتید و دانشجویان چندین نوبت به چاپ رسیده اند. نقد و بررسی این آثار که با امر آموزش در ارتباط می باشند، می تواند به غنای علمی و آموزشی آنها بیفزاید و با استفاده از این گونه نقدها می توان هم ایرادات و نقص های آن آثار را در چاپ های بعدی برطرف نمود و هم مددی باشد برای نویسندگان بعدی که با چنین هدفی قلم خواهند زد. یکی از آثاری که در سازمان سمت با هدف آموزشی نگاشته شده، کتاب « تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه» نوشته عبدالحسین نوایی و عباسقلی غفاری فرد می باشد که برای دانشجویان مقطع کارشناسی رشته تاریخ تالیف شده است. این اثر دربرگیرنده تمام تاریخ صفویان بوده که تحقیق حاضر با هدف نقد و بررسی این اثر به انجام رسیده است. یافته ها بیان گر آن می باشد که چاپ های متعدد اثر مورد بحث در سال های اخیر، نشان داده که این کتاب توانسته است، رضایت مخاطبان خود را به دست بیاورد. با وجود این برخی نقدهای اساسی هم به لحاظ شکلی و ساختاری و هم به لحاظ محتوایی بر این اثر وارد بوده که نشان دهنده آن است، این کتاب از ایراد و اشکال مبرا نمی باشد. با وجود آنکه بسیاری از این ایرادات، آشکار و قابل رفع بوده، اما در چاپ های متعدد آن، تلاشی از سوی نویسنده برای برطرف نمودن آنها صورت نگرفته است.
۲۹۴۴.

اثر رقابت های سیاسی فاطمیان با عباسیان بر منسوجات فاطمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 173 - 141

کلیدواژه‌ها: رقابت سیاسی هنر اسلامی منسوجات فاطمی منسوجات عباسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۲۳۷
سده های چهارم تا ششم هجری دوران کارزار خلافت شیعۀ فاطمی با خلافت سنی عباسی در بخش عمده ای از سرزمین های اسلامی بود. این دو برای تقابل سیاسی با یکدیگر به طور گسترده ای از منسوجات استفاده می کردند. هدف این پژوهش تحلیل زمینه گرایانۀ تأثیر رقابت سیاسی فاطمیان با عباسیان بر منسوجات فاطمی است و پرسش اصلی آن چگونگی اثر این رقابت های سیاسی بر منسوجات فاطمی است. چهارچوب زمینه گرایی با تکیه بر این نظریه که اثر هنری محصولی اجتماعی است که در بستر تاریخی جامعه شکل می گیرد، زمینه را برای تحلیل نقش منسوجات در این رقابت در بافت تاریخی سیاسی آن دوره فراهم می سازد. برای نگارش این پژوهش از مطالعۀ اسنادی برای گردآوری داده ها و از روش توصیفی تحلیلی بر پایه تحقیقات نظری استفاده شده است. بر اساس نتایج این پژوهش نقش منسوجات در رقابت سیاسی فاطمیان با عباسیان سه دوره را دربرمی گرفت: دورۀ نخست خلافت فاطمی که در آن، منسوجات در سرنگونی کارگزاران عباسی در شمال آفریقا و تثبیت خلافت فاطمی نقش نمادین داشت. دوران شکوه فاطمیان و تسلط بر صنعت نساجی مصر که در آن، از منسوجات برای نفوذ سیاسی در سرزمین عباسیان استفاده می شد و سرانجام دوران پایانی خلافت فاطمی که در آن، به علت بحران های داخلی و خارجی، منسوجات ابزاری برای برقراری روابط سیاسی با عباسیان بود.
۲۹۴۵.

فرهنگ عصرمفرغ خراسان بزرگ، شکل گیری یک مفهوم: خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 75-98

کلیدواژه‌ها: خراسان بزرگ دوره مفرغ مجموعه باستان شناختی باختر - مرو فرهنگ خراسان بزرگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۶ تعداد دانلود : ۸۱۹
«فرهنگ عصر مفرغ خراسان بزرگ»، یکی از مهم ترین فرهنگ های آغازتاریخی بخشی از نیمه غربی آسیا است. این تمدن با مجموعه مواد فرهنگی مشابه و غنی شامل بقایای معماری با پلان از شاخص، سفال، مُهرهای مسطح، مهرهای مشبک، مجسمه های سنگ صابونی، پیکرک های ترکیبی، زیورآلات ارزشمند زرین و سیمین و چندین شاخصه دیگر است. نخستین بار بقایای این مجموعه فرهنگی از محوطه های بسیار غنی در سرزمین های باختر و مرو به دست آمد، به همین دلیل این سرزمین ها به عنوان منشأ آن معرفی و این مجموعه فرهنگی به این نام معروف شد؛ این درحالی ست که برخی پژوهشگران منشأ این فرهنگ را در خراسان ایران می دانستند. ولی به دلیل این که تا چندی پیش هیچ محوطه ای از این فرهنگ در خراسان شناسایی نشده بود، راه بر هرگونه بحث و نظر بسته بود. هدف نخست این پژوهش بررسی، مطالعه، جمع بندی و طبقه بندی آثار کشف شده از فرهنگ عصر مفرغ خراسان ایران است که در دو دهه اخیر منتشر شده اند. برآیند این هدف در کنار سایر یافته های این فرهنگ در پهنه گسترده غرب آسیا قرار خواهد گرفت تا جهان فرهنگ عصر مفرغ خراسان بزرگ در چشم انداز وسیع تر دیده شود. بر این اساس ضروری است که تک نگاری ها و اندک انتشارات محوطه های این منطقه به صورت یک جا و در قالب یک مجموعه گردآوری شده و به این ترتیب نگاهی دوباره به مباحث مربوط به این دوره افکنده شود. در این پژوهش اساس کار بر پژوهش کتابخانه ای استوار است. پرسش اصلی بدین شرح است که، با توجه به کاوش ها و کشف های دو دهه اخیر در خراسان ایران، چه تصویری از این فرهنگ در خراسان ایران نسبت به سایر مناطق دیگر این فرهنگ می توان ارائه داد. چنین فرض شده است که آثار به دست آمده از فرهنگ خراسان بزرگ در خراسان ایران باوجود کمبودهایی نسبت به مناطق دیگر، چون: جنوب ترکمنستان و شمال افغانستان، نشان از همگونی و یکپارچگی فرهنگی دارد. امروزه با وجود شناسایی و کاوش چند محوطه دارای این فرهنگ در ایران -به ویژه در جنوب خراسان- آنجا که امروزه «استان خراسان جنوبی» نامیده می شود، به نظر می رسد می توان داده های این فرهنگ را در یک چشم انداز گسترده منطقه ای قرار داد. در تصویر شکل گرفته، خراسان ایران هم سنگ باختر و مرو اهمیت می یابد که در کنار هرات شباهت فراوانی با چهار ربع خراسان بزرگ در دوران اسلامی دارد. این مهم می تواند نشانگر شکل گیری «مفهوم خراسان» به عنوان یک «مفهوم فرهنگی» از عصر مفرغ باشد.
۲۹۴۶.

بررسی های باستان سنجی در محوطه اورارتویی قلعه بسطام با استفاده از روش مغناطیس سنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 153-168

کلیدواژه‌ها: باستان شناسی شمال غرب هزاره اول قبل ازمیلاد اورارتو قلعه بسطام مغناطیسی سنجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۵۰۵
روش مغناطیس سنجی به دلیل نداشتن اثرات مخرب محیطی یکی از بهترین روش ها در اکتشافات باستان شناسی به شمار می آید. قلعه اورارتویی بسطام با 80 هکتار مساحت یکی از سه قلعه بزرگ اورارتوها در شمال غرب ایران است که در 9 کیلومتری شهر قره ضیاءالدین در شمال استان آذربایجان غربی واقع شده است. هدف از انجام این پژوهش، شناخت بهتر این محوطه با استفاده از دانش نوین و شیوه های جدید بررسی در باستان شناسی بدون کوچک ترین دخالت در محوطه است. پرسش مطرح شده در این پژوهش درخصوص شناسایی معماری اورارتوها در بخش محوطه مسکونی و بخش شرقی قلعه است. این پژوهش با استفاده از روش مغناطیس سنجی به شناسایی ساختارهای زیرسطحی محوطه باستانی قلعه بسطام پرداخته است. به این منظور داده های مغناطیس سنجی در محدوده موردنظر برداشت شده و پس از تصحیحات لازم روی داده ها، نقشه های آنومالی مغناطیسی تهیه گردید. نقشه های حاصل از بررسی مغناطیس سنجی و داده های به دست آمده از گمانه های باستان شناسی نشان دهنده وجود ساختارهای معماری منظم و متراکم در بخش محله مسکونی است. فضاهای معماری درجهت شرقی-غربی و در امتداد هم گسترش یافته اند و از قطعات سنگ در ابعاد بزرگ و متوسط با ملات گِل در ساخت آن ها استفاده شده است. ساختار معماری در بخش شرقی شامل بناهای تک واحدی است که احتمالاً برای استفاده طبقات پایین جامعه بوده است. در جنوب قلعه بقایای لایه های خاکستر و کف سنگ فرش به دست آمده که نشان دهنده وجود لایه های استقراری اورارتویی است و در سمت غرب قلعه در امتداد رودخانه آغ چای بخشی از بقایای کانال آبرسانی دیده می شود که نشان دهنده استفاده ساکنان از این کانال جهت تأمین آب قلعه است که از قطعات سنگ با ملات گِل و آهک ساخته شده است.
۲۹۴۷.

روند تاریخی مواجهه نهاد روحانیت با تغییر جایگاه اجتماعی زنان در عصر پهلوی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 111 - 139

کلیدواژه‌ها: تغییر جایگاه اجتماعی زنان نهاد روحانیت نزاع روحانیت و حکومت حکومت پهلوی حق رای زنان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۵۱۷
با ورود جامعه ی ایران به دوران جدید و درهم آمیختن و چالش همزمان سنت شیعی ایرانی جاری در جامعه با فرهنگ و اندیشه های مدرن، برخی مسائل به محوری برای مواجهه و صف آرایی نیروهای اجتماعی بدل شد که تغییر جایگاه اجتماعی زنان یکی از این موضوعات است. در مقاله ی پیش رو، مواجهه ی نهاد روحانیت شیعی با مسائل زنان در دوره ی حکومت پهلوی دوم با روش بررسی توصیفی بر اساس منابع اسنادی و کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله می کوشد پاسخی به این سوال فراهم آورد که در مواجهه ی روحانیت با تغییر جایگاه اجتماعی زنان در عصر پهلوی دوم، اهم حوزه های تنش، قلمرو، نحوه ی بروز، سطح و دامنه ی تنش به چه ترتیب بوده و چه پیامدهایی در روابط سیاسی روحانیت و حکومت پهلوی در پی داشت؟ بررسی این مقاله نشان می دهد که در برهه ی زمانی 1340-1326 با عنایت به مجموعه ویژگی های درونی روحانیت و مناسبات قدرت، نوعی آرامش نسبی در روابط روحانیت، جامعه و حکومت بر سر مسائل زنان حاکم است. اما در برهه ی 1340 تا پیروزی انقلاب، شاهد سربرآوردن تنش های متعدد در این رابطه هستیم که اغلب با اعمال اقتدار بالا به پایین توسط حکومت، منجر به حاشیه راندن خواست روحانیت می شود. حداقل در سه مسئله پردامنه (حق رای زنان، کنترل بدن و پوشش زنان، قانون حمایت از خانواده)، حکومت با تحمیل سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی خود، روحانیت را به حاشیه می راند که همین امر از عوامل محرک روحانیت برای مشروعیت زدایی علیه حکومت پهلوی و تحریک و بسیج سیاسی برای مقابله و فروپاشی این حکومت بوده است.
۲۹۴۸.

تبیین تاریخی دلائل شورش و پایداری بنی سلیم در فرارود بر مبنای عوامل ژئوپولیتیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 141 - 161

کلیدواژه‌ها: خلافت اموی بومیان شورش بنی سلیم ژئوپولیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۳۲۵
تبیین تاریخی شورش سردارعرب عبدالله بن خازم سلیمی وادامه آن توسط پسرش موسی هدف اصلی این مقاله است.این سرداران علیرغم پیشنهاد طعمه مناسبی چون خراسان ، ازسوی عبدالملک بن مروان برعهد خود باز بیریان پای فشردند که یافتن دلیل مسیله این نوشتاراست. در بین شورش های پس از مرگ یزیدبن معاویه، شورش عبدالله بن خازم و فرزندش موسی ویژگی های قابل تاملی دارد. این شورش عربی اولین حرکتی است که باعث ایجاد منطقه ای مستقل از نظارت خلافت در قلمرو فرهنگی سیاسی ایران شد. هر چند سرداران سلیمی در بهره گیری از شرایط ژئوپولیتیک در منطقه ناتوان بودند، اما این حرکت از جنبه تسلط سیاسی و نظامی طولانی مدت که در نقطه اوج خود پانزده سال به طول انجامید منحصر به فرد است دلایل این توفیق؛ موقعیت جغرافیایی ترمذ، تجربیات ممتد سرداران سلیمی، نوع رابطه آنها با امویان و زبیریان و جایگاه قبیله ای ایشان بوده است. در ضمن این شورش فاقد جنبه های ایدئولوژیک و مبانی نظری قوی بوده است. در این تحقیق باتکیه برروش توصیفی وتحلیلی تاریخی سعی شده است باتکیه برمستندات وشواهدموجود درهمه منابع اصلی پاسخی متفاوت ازیافته های قبلی ارایه شودونگاه تازه ای به این پدیده قابل تامل شود.
۲۹۴۹.

بررسی تحلیلی تأثیر دستگاه تبلیغاتی سلطان محمود بر تاریخ نگاری غزنویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 41 - 54

کلیدواژه‌ها: غزنویان تاریخنگاری غزنویان سلطان محمود تاریخ یمینی تاریخ بیهقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۳۲۵
منابع تاریخی دوره غزنویان، منطبق با رویکرد سلطان محمود غزنوی، مبنی بر بزرگ شماری آل سبکتگین نگارش یافته اند. دستگاه تبلیغاتی غزنویان برپایه نگارش آثار تاریخی و ادبی، از دوره سلطان محمود پدید آمد. قهرمان سازی از سبکتگین و محمود، مهم ترین مؤلفه تاریخ نگاری غزنویان در این دستگاه تبلیغاتی بود. روش مورخان غزنوی بر تاریخ اسلاف آل سبکتگین نیز تأثیر گذاشت؛ به همین علت، بخش مهمی از تاریخ غزنویان به نفع بزرگ شماری خاندان سبکتگین، کوچک شماری شد یا در کل حذف شد.پژوهش پیش رو با هدف ترسیم بخشی از تحریف وقایع توسط مورخان غزنوی نوشته شده است؛ پس تلاش شده است با خوانش مجدد و بازنگری در روایت های منابع، به ویژه واکاوی بخش های ازمیان رفته تاریخ بیهقی که در سایر آثار، ازجمله مجمع الانساب و طبقات ناصری، باقی مانده است، تاریخ نگاری دوره غزنویان نقد شود.مقاله حاضر با روش تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست اول تاریخی و هم سنجی روایت های آنها، در پی پاسخ گویی به این پرسش است که رویکرد مورخان به امرا و سلاطین غزنوی چگونه بود. یافته های پژوهش نشان می دهد تاریخ نگاری غزنویان به طور عمده به طرفداری از آل سبکتگین تحریر یافته و بخشی از تاریخ فرمانروایان غزنه، در فاصله آلپتگین تا سبکتگین، حذف شده یا دچار کوچک شماری شده است؛ اما بخش مربوط به آل سبکتگین و مخدومان آنها، به طور معمول با بزرگ نمایی و برجسته کردن نقش آنها در تحولات سیاسی توأم است.
۲۹۵۰.

بررسی قوانین حقوقی زنان زرتشتی در قرون نخستین هجری با تکیه بر متن روایت پهلوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۵۹

کلیدواژه‌ها: قرون نخستین هجری روایت پهلوی قوانین حقوقی زنان زرتشتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۲۸۲
روایت پهلوی متنی به زبان فارسی میانه است که اطلاعات نسبتا گسترده ای از تفسیرهای دینی،و مباحث حقوقی ، اجتماعی و آیینی دین زرتشتی در آن بیان شده است .هویت نویسنده و تاریخ دقیق تالیف متن مشخص نیست اما با توجه به محتوا و ویژگی های خاص متن به احتمال قریب به یقین این تحریر در قرون نخستین هجری با هدف تبیین و حفاظت از آموزه های دین زرتشتی تالیف شده است. جستار حاضر بر اساس روش توصیفی تحلیلی بر آنست تا وضعیت زنان را در این متن پهلوی مورد واکاوی قرار دهد و در پی پاسخ گویی به این پرسش است که وضعیت حقوقی زنان زرتشتی در قرون نخستین اسلامی به استناد متن روایت پهلوی چگونه بوده است؟ بررسی ها بیانگر اینست که دستاوردها و استقلال حقوقی زنان عصر ساسانی همچنان اعتبارش را در بین زنان زرتشتی در قرون نخستین هجری حفظ نموده و در چارچوب معطوف به زندگی خانوادگی زنان حاضر به پذیرش محدودیت و تبعیت محض از شوهران خویش نبودند یافته های پژوهش بیانگر آنست که نویسنده متن برای ملزم نمودن زنان به تبعیت از کدخدای خانه با لحنی نسبتا تند در قالب فتواهایی دینی فقهی وظایفی را به زنان متذکر شده است.
۲۹۵۱.

بررسی جنبه های تاثیر گذاری نهضت ترجمه در شکل گیری اندیشه فلسفی تفکر اعتزالی در تفسیر قرآن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱

کلیدواژه‌ها: نهضت ترجمه معتزله تفسیر قران فلسفه و منطق یونانی تاویل گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۲۰۳
نهضت ترجمه در عصر خلافت عباسی باعث آشنایی مسلمین با میراث فرهنگی و علمی ملل کهن گذشته شد و بواسطه آن مسلمانان با آثار علمی یونانی ،هندی ، سریانی ،پهلوی آشنا شدند ماحصل آن شکل گیری بنیان های علوم جدید اسلامی بواسطه این نهضت علمی بود.از این میان ترجمه آثار یونانی باعث آشنایی مسلمانان با فسفه و منطق یونان گشت که ماحصل آن شکل گیری علم کلام و وارد شدن تفاسیر عقلی قرآن مجید بود .تاثیر نهضت ترجمه در فرق مذهبی آن دوران متفاوت بود .از همه این فرق مذهبی معتزله بیشترین تاثیر را گرفت .زیرا معتزله جریان فکری بود که در برابر مرجئه قرار گرفته بود و لزوم استفاده از عقل را در تبین و تفسیر احکام دینی لازم می دانست .معتزله با این اعتقاد فکری با آشنایی که با کتب ترجمه شده فلسفی یافت توانست منطق و فلسفه را در روش عقلانی که برای تفسیر مبانی دینی برگزیده بود بکاربرد .یکی از مهم ترین نمود های تاثیر گذاری منطق و فلسفه یونانی در تفسیر قران بود که مباحثی چون حادث بودن قرآن فورد تاویل گرایی در تفسیر متون دینی بود.
۲۹۵۲.

بررسی اجمالی پیشینه واژه «صوفی » و خاستگاه های تصوف ایران در چهار قرن اول هجری

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 41 - 60

کلیدواژه‌ها: تصوف صوفی ایران عرفان خاستگاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۶۳
تصوف، وجه باطنی اسلام است که از سده نخست هجری به صورتی زاهدانه جلوه نمود و به مرور متحول و به عرفان نزدیک شد. تصوف در آغاز به شکلی فردگرایانه بود و به مرور از قرون سوم و چهارم هجری، سمت و سویی نظام مندانه به خود گرفت. از این دوره به بعد، تصوف و اصول آن به صورت کتاب، مدون و به قول عده ای از حال به قال تبدیل شد. نظرات مختلفی برای پیشینه و وجه تسمیه واژه «صوفی » بیان شده است. همچنین پژوهشگران در مورد خاستگاه های تصوف در ایران در قرون نخستین هجری نیز نظرات متفاوتی ارائه کرده اند. برخی آن را برگرفته از جوهره اسلام و برخی دیگر ریشه آن را در فرهنگ ایران پیش از اسلام می دانند. بعضی از پژوهشگران در زمینه تأثیرپذیری تصوف از عقاید مسیحیت و افکار بودایی، صابئی، گنوسی و نوافلاطونی استدلال هایی را نیز ارائه کرده اند. در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی هر کدام از این نظریات به صورت اجمالی بررسی شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که تصوف، ریشه در یک خاستگاه مشخص ندارد و از تمامی اندیشه های زمان خود، بنا به میزان تناسب، تأثیر پذیرفته، اما در نهایت، ایران را بستری مناسب برای اعتلای خود یافته است.
۲۹۵۳.

واکاوی ارتباط ساخت قدرت با مفاسد مالی و پیامدهای آن (از عصر ناصری تا انقلاب مشروطیت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۸ (پیاپی ۱۳۸) 209 - 231

کلیدواژه‌ها: ایران حکومت قاجار ساخت قدرت فساد مالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۶۵
گستردگی مفاسد مالی یکی از معضلات دوره قاجار بوده است که در قالب های مختلفی چون رشوه، هدیه، اختلاس و نظایر آن انعکاس یافته است. مقوله فساد مالی، به خصوص مظاهر آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، اما پرداختن به چرایی این پدیده همچنان ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. در راستای این ضرورت و با توجه به اینکه بین ساخت قدرت به عنوان عامل تعیین کننده مسائل اجتماعی و اقتصادی با گستره مفاسد مالی پیوند مؤثری وجود دارد، بررسی ابعاد این پیوند و اثرات آن در دوره مورد بحث، مسئله اصلی این نوشتار به حساب می آید. بر این اساس، کوشش شده تا با مطالعه منابع و تحقیقات مرتبط و به کمک رویکرد توصیفی- تحلیلی زوایای مختلف موضوع روشن شود. یافته های تحقیق بیانگر ارتباط مؤثر بین گستردگی مفاسد مالی با ساخت استبدادی حکومت است که در آن اعمال و توزیع قدرت منوط به اراده و خواست مقام سلطنت است و سایر اجزای حاکمیت نظیر درباریان، دیوان سالاری، نظام قضایی و غیره در همین چارچوب معنا پیدا می کنند. این ساختار علاوه بر تسرّی مفاسد مالی به سلسله مراتب فرودست و تبدیل آن به عنوان رویه ای نسبتاً رایج و نقش مهم آن در مواردی چون عدم شفافیت مالی، توزیع ناعادلانه ثروت و غیره، به عنوان مانع جدی در مقابل اصلاحگران عرصه مفاسد مالی در این عهد مطرح است.
۲۹۵۴.

کمیسیون تطبیق حوالجات (حواله جات): شکل گیری و انحلال(1293-1300ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۷) 90 - 115

کلیدواژه‌ها: کمیسیون تطبیق حوالجات (حواله جات) نظارت مشروطه اس‍ن‍اد ت‍اری‍خ‍ی وزارت مالیه. ایران جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۴ تعداد دانلود : ۸۶۹
هدف : شناسائی ضرورت تشکیل و عوامل ناکارآمدی کمیسیون تطبیق حوالجات به عنوان یکی از سازوکارهای نظارت بر مالیه کشور. روش/ رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد وزارت امور اقتصادی و داراییِ موجود در آرشیو ملی ایران و مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی گردآمده است. یافته ها و نتیجه گیری : فساد فراگیر در تشکیلات مالیه باعث شد مجلس و دولت مردان، پس از مشروطه به فکر ایجاد سازوکار نظارتی بر نظام مالی کشور بیفتند. کمیسیون تطبیق حواله جات در اواخر سال 1293ش پس از دو تجربه ناموفق دیوان محاسبات و کمیسیون نظارت و تفتیش مالیه، با هدف تطبیق حواله جات با بودجه و حسابرسی وزارت خانه ها و اداره های دولتی تشکیل شد. ازآنجاکه پیش از مشروطه نبود نظارت بر درآمدها و هزینه ها، حکومت قاجار را با بحران فراگیر مواجه کرده بود و باعث اتلاف بخش زیادی از منابع مالی شده بود، این کمیسیون با استقلال و اختیارات ویژه وظیفه داشت با نظارت و بررسی همه جانبه مانع از پرداخت خارج از بودجه و مصوبات دولت شود. اشغال بخش های مهمی از کشور توسط نیروهای نظامی روسیه، عثمانی، و بریتانیا در جنگ جهانی اول، جزئی نگری و نادیده گرفتن پرونده های کلان، بی توجهی دستگاه های دولتی، بی تناسبی کارها با توان اعضای کمیسیون باعث شکست کمیسیون در اجرای مأموریت و انحلال آن در 1300ش شد و کمیسیونِ مخارج جای آن را گرفت.
۲۹۵۵.

کارکرد تاریخ شفاهی در انعکاس صدای طبقات اجتماعی خاموش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 185-213

کلیدواژه‌ها: تاریخ شفاهی تاریخ اجتماعی مرکزیت زدایی طبقات فرودست تاریخ درمانی بهداشت تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۰ تعداد دانلود : ۳۹۰
از مهم ترین ویژگی های تاریخ شفاهی دموکراتیک بودن آن است، بنابراین می تواند دربرگیرنده مسائل طبقات مختلف اجتماعی باشد. نیز از آن جا که تاریخ شفاهی دچار تنگناهای سایر گرایشات تاریخ در حیطه پوششیِ موضوع نیست، می تواند از تاریخ نگاری مرکزیت زدایی کرده و آن را به سمت مردم معمولی توسعه دهد. تا پیش از دهه دوم قرن بیستم میلادی و ظهور فعال مکتب آنال، تاریخ نگاری توجه چندانی به مردم معمولی و گروه های فرودست جامعه نداشته است. از آن پس به ویژه طی هفت دهه گذشته تاریخ شفاهی به همراه دیگر سبک های روزآمد، تلاش بسیاری صورت داده است تا تاریخ نگاری را از نخبه گرایی و مرکزیت گرایی به سویه های متکثر اجتماعی راهبری کند. هدف این پژوهش روشن نمودن جای و جایگاه تاریخ شفاهی در تاریخ اجتماعی است، از این رو با دو پرسش اساسی مواجه بوده است که: ۱. چرا باید طبقات فرودست و گروه های نادیده و یا کمتر دیده شده جامعه را به کانون توجه تاریخ بازگرداند؟ ۲. تاریخ شفاهی چگونه می تواند فرایند آزادسازی (democratisation of history) و مرکزیت زدایی (decentralization of history) تاریخ را عملی کند؟ برای این منظور به سراغ تعدادی از این طبقات مغفول در تاریخ رفته و وضع و موقعیت آن ها و نحوه تعامل تاریخ شفاهی با آنان را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است.
۲۹۵۶.

تحلیل بازنمایی جنگ چالدران در تزئین قلمدان لاکی دوره افشاریه اثر محمدباقر (موجود در موزه ملک تهران با شماره اموال ۱۳۹۳.۰۵.۰۰۰۵۵)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: قلمدان لاکی افشاریه محمدباقر جنگ چالدران موزه ملک تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۰۲
جنگ چالدران یکی از وقایع تاریخی مهم عهد صفوی است که تأثیرات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مهمی در جامعه عصر صفوی و ادوار بعد از آن داشته و بازنمایی آن را می توان در تزئینات نقوش قلمدان لاکی اثر محمدباقر موجود در موزه ملک تهران با شماره اموال ۱۳۹۳.۰۵.۰۰۰۵۵ مشاهده نمود. اهمیت این مسئله سبب بازنمایی این واقعه در تزئینات قلمدان لاکی اثر محمدباقر بوده و هدف به بازخوانی واقعه جنگ چالدران و بازشناسی مؤلفه های مهم واقعه و شناخت نحوه بازنمایی آن در قلمدان لاکی اثر محمدباقر اختصاص یافته است.سؤالات پژوهش عبارتند از: 1- جزئیات واقعه جنگ چالدران چگونه در تزئینات قلمدان لاکی اثر محمدباقر موجود در موزه ملک تهران بازنمایی شده است؟ 2- تزئینات قلمدان لاکی اثر محمدباقر تا چه حدی به جزئیات تاریخی جنگ چالدران پایبند است؟ روش پژوهش به شیوه ی توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده های آن با جست وجو در منابع کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده و نمونه موردی تحقیق، قلمدان لاکی دوره افشاریه اثر محمدباقر موجود در موزه ملک تهران با شماره اموال ۱۳۹۳.۰۵.۰۰۰۵۵ است و به صورت کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نیز نشان می دهد جزئیات روایت تاریخی به صورت عین به عین در تزئینات قلمدان دیده نمی شود و همین امر اعتبار علمی شناسنامه اثر را که بر موضوع جنگ چالدران تأکید دارد، زیر سؤال می برد و به نظر می رسد موضوع این اثر شرح واقعه جنگ چالدران نیست.
۲۹۵۷.

تحلیل گفتمان ناسیونالیسم لیبرال در کتاب های درسی تاریخ (1304-1320ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ ۱۰۷-۱۳۱

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان ناسیونالیسم لیبرال رضاشاه کتاب درسی تاریخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷ تعداد دانلود : ۵۱۰
در طول تاریخ معاصر ایران مفهوم ناسیونالیسم در قالب های گوناگون با فراز و نشیب هایی به حیات خود ادامه داده است. این مفهوم در قالب گفتمان ناسیونالیسم لیبرال پیش از انقلاب مشروطه مفصل بندی و در طول این دوره هژمونیک گردید. با تشکیل حکومت رضاشاه، نهاد آموزش و پرورش در فضای گفتمانی حکومت قرار گرفت. این فضا به گفتار و رفتار سوژه های درون این نهاد، شکل می داد. از اینرو قدرت حاکم برای تحکیم و توجیه پایه های حکومت و برجسته ساختن خود و به حاشیه راندن گفتمان های غیر در کتاب های درسی رسمی تاریخ، از گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا استفاده کرد. یکی از روش های بررسی و مطالعه رخدادهای تاریخی روش تحلیل گفتمان است. این پژوهش برمبنای نظریه ی تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه در پی پاسخ به این پرسش است که مفصل بندی، مفاهیم و فرایند هویت یابی گفتمان ناسیونالیسم لیبرال در کتاب های درسی تاریخ، چاپ وزارت معارف در دوره رضاشاه چگونه بوده است. با بررسی کتاب های درسی تاریخ چاپ وزارت معارف دوره ی رضاشاه، مشخص شد که مفاهیم و مؤلفه های گفتمان ناسیونالیسم لیبرال در پیرامون دال مرکزی ملت ایران مفصل بندی شده و در رقابت با گفتمان حاکم به حیات خود ادامه داده بود.
۲۹۵۸.

تهاجمات قراخانیان به بخارا و سقوط دولت سامانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 117 - 135

کلیدواژه‌ها: تهاجم قراخانیان تمرد غزنویان سقوط بخارا صلح قطوان فروپاشی سامانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۶ تعداد دانلود : ۴۳۲
ظهور سامانیان در 287 /900 بدنبال توفیقات جنگی در نبرد با صفاریان، علویان طبرستان و پاره ای قبایل ترک مرزنشین شرقی خراسان و ماوراءالنهر شکل گرفت. لیکن تشدید زیاده خواهی سپاهیان از نیمه قرن چهارم، امور دیوانی و کشورداری دولت سامانی را دچار ازهم گسیختگی نمود و وزراء و اهل دیوان را در اطاعت اهل شمشیر درآورد. سوال اصلی پژوهش اینست که آیا تهاجمات قراخانیان؛ سبب فروپاشی سامانیان شد یا تثبیت ترکان غزنوی؟ یافته های تحقیق حاضر مبتنی بر اینست که اگر سقوط سامانیان را از ضربت سرداران آل افراسیاب بدانیم، بی شک بسترسازی این فروپاشی را باید در تدارکات سپهسالاران غزنوی در حذف آل سامان ایرانی تبار دانست. سقوط بخارا توسط قراخانیان، براستی متأثر از سقوط نیشابور توسط غزنویان بود. طرح مسئله در پژوهش کنونی به تثبیت و تقویت غزنویان بازمیگردد نه تهاجم قراخانیان. این طمع غزنویان بود که با تهاجمات قراخانیان برانگیخته شد و بهانه نهایی برای حذف دولت سامانی را فراهم ساخت. حتی فقهای ماوراءالنهر نیز بتدریج بر حاکمیت غزنویان صحه گذاردند. معاهده صلح قطوان ، تقسیم واقعی قدرت بین حذف قراخانیان و اقتدار غزنویان در دو سوی جیحون را بروشنی محقق گرداند. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و مستند به منابع اصلی قرون چهارم و پنجم است.  
۲۹۵۹.

تأثیر هیئت اتحاد اسلام بر تحولات سیاسی، فکری و نظامی جنبش جنگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 1 - 24

کلیدواژه‌ها: اتحاد اسلام ایدئولوژی جنبش جنگل عثمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۴۸۶
یکی از مهم ترین پایه های فکری و سیاسی جنبش جنگل، ایدئولوژی اتحاد اسلام بود. جنگلی ها تلاش داشتند تا از حمایت عثمانی جهت کاستن فشار روسیه و انگلستان بهره برداری کنند؛ اما بعدها در عرصه عمل، کوچک خان اثبات نمود که حاضر به فروگذاردن منافع ملی ایران به نفع ایدئولوژی عثمانی ها نبوده است. با توجه به این موضوع، این پرسش مطرح می شود که هیئت اتحاد اسلام، با چه انگیزه ها و اهدافی با جنبش جنگل در گیلان همگام شد و دستاوردهای جنگلی ها و اتحاد اسلام از این همکاری چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، شکست های سیاسی و فکری مشروطه خواهان آرمان گرا و ضد بیگانه از یک سو و تسلط روز افزون روسیه و انگلستان از سوی دیگر، موجب شد تا با حمایت روشنفکران متمایل به آلمان و عثمانی و با استفاده از ایدئولوژی اتحاد اسلام، جنگلی ها در گیلان از پشتوانه های اقتصادی، فکری و نظامی این گروه بهره مند شوند. با وجود پیوند جنگلی ها با ایدئولوژی اتحاد اسلام، کوچک خان اساس سیاست های خود را بر پایه استقلال ایران قرار داد؛ لیکن همکاری جنگلی ها با اتحاد اسلام را می توان تاکتیکی سیاسی از سوی آنها دانست. روش پژوهش در مقاله حاضر با تکیه بر رویکرد تاریخی، اسنادی و به شیوه مطالعه توصیفی تحلیلی است.  
۲۹۶۰.

سیر تاریخی حضور شمن و باورهای شمنی در جوامع انسانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱

کلیدواژه‌ها: تاریخ شامان ساحر مغول آیین شمنیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۳ تعداد دانلود : ۵۰۵
شمنیسم بَدَوی را که ریشه های آن به ده ها هزار سال پیش می رسد، می توان نوعی سحر و جادوی ابتدایی و توانایی خاصّ که به کمک ارواح و موجودات غیر ارگانیک در شفای بیماران و در حوادث و ناگواری ها مؤثر دانست. شمن دارای قدرتی بود که از جسم خود درآید و به کمک روحی که حافظ اوست به قلمرو ارواح قدم بگذارد و در آن جا ارواحی را که موجب بیماری و گرفتاری شخصی شده اند از میان بردارد. در این مقاله با هدف اینکه، شمن ها چه کسانی هستند و چه ویژگی هایی دارند و از چه زمانی و در چه سرزمین هایی ظهور کرده و در چه جوامعی نمود بیشتری داشته و یا دارند، به سیر تاریخی حضور شمن و آیین شمنی در اقلیم ها و مکان های مختلف، به شیوه توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای با غور ومطالعه کتابهای تاریخی، دینی و عرفانی و آثار منظوم از گذشته تا معاصر پرداخته شده است. نتایج حاصله نشان می دهد، « شامان» یا «شمن» پدیده ای جادویی-مذهبی است که در جوامع ابتدایی ازجمله: اسکیموها و دوران زرتشت ظهور کرده و بقایای آن در قسمت بزرگی از آسیای مرکزی، شمالی، سیبری، اورال و آلتایی را فرا گرفته بود. شمن حتی، دین ابتدایی کلیه اقوام و گروه های نژادی مغول و تاتار و بوده است. این فرهنگ و اعتقادات هنوز هم در میان اقوام و جوامع گوناگون از جمله: سرخپوستان آمریکای شمالی و بومی های استرالیا و مالزی و حتی ایران، دیده می شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان