ملوک السادات حسینی بهشتی

ملوک السادات حسینی بهشتی

مدرک تحصیلی: دکتری زبان شناسی و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات،تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۸ مورد.
۱.

طراحی یک هستی شناسی برای ادبیات کودکان و نوجوانان بر مبنای اصطلاحنامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (اصکا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۹ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۹) 1323 - 1350

کلیدواژه‌ها: هستی شناسی اصطلاحنامه کودکان و نوجوانان کانون پرورش فکری اصکا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۴۰
به اعتقاد بسیاری استفاده از اصطلاحنامه های قبلی به عنوان دانش پایه و مبنایی برای تعیین روابط سلسله مراتبی برای ساخت هستی شناسی بسیار موثر خواهند بود. مفاهیم و ویژگی های بعدی و غنا بخشی به اصطلاحات به واسطه مطالعه متون مرتبط حاصل خواهد شد. هدف اصلی این پژوهش ارائه یک هستی شناسی جهت تبیین درست روابط، ویژگی ها و مفاهیم موجود در ادبیات کودک و نوجوان و دسترسی پذیری هرچه بهتر متون مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان است. وجود چنین منبعی باعث پربارتر شدن ادبیات کودک و نوجوان آن چنان که در ایران در جریان است خواهد شد. در این پژوهش اصطلاحنامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که جامع ترین اصطلاحنامه در زمینه کودک و نوجوان است، به عنوان نقطه شروع ساخت هستی شناسی استفاده شد. این پژوهش به روش مت آنتولوژی که روش قابل قبول و پیشنهاد شده از سوی متخصصان این حوزه است در یازده مرحله انجام شد. ابزار مورد استفاده نرم افزار پروتژه (نسخه 5.5) بود. یافته ها نشان دادند که این حوزه دارای 11 رده اصلی (آموزش و پرورش، ادبیات، ارتباطات، جامعه شناسی، دانش شناسی و علم اطلاعات، دین، روانشناسی، زبانشناسی، فلسفه، فناوری و علوم تجربی و هنر و فرهنگ) است. هریک از این رده ها به چندین کلاس فرعی تقسیم می شوند. گسترده بودن تعداد رده های اصلی مربوط به حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان را می توان چنین برداشت کرد که هدف اصلی ادبیات کودک و نوجوان تنها سرگرم کردن نیست بلکه هدف آموزش و پرورش و آشناسازی او با مسائل مختلف زندگی را نیز در پی دارد. در نهایت 29 رابطه نوع شی و 23 رابطه نوع داده و پنج رابطه تفسیری برای اصطلاحات تعریف شد. همچنین 950 نمونه یا مثال به هستی شناسی اضافه شد. به جهت زیاد بودن آثار ادبی در گروه کودکان و نوجوانان نمونه های زیادی برای هر یک از کلاس ها قابل ذکر بود که این موضوع از جمله نقاط قوت این هستی شناسی به حساب می آید. این هستی شناسی با برخورداری از مجموعه کاملی از اصطلاحات و مفاهیم و روابط معنایی که با نمونه های مختلف برای هر یک از انواع ادبی همراه شده است، برای نویسندگان، کتابداران و سایر فعالان در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان بسیار کارآمد و سودمند خواهد بود.
۲.

اصطلاحنامه ها: تسهیلگرهای ایجاد و توسعه هستی شناسی ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی دوره ۵۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: اصطلاحنامه ایجاد هستی شناسی تبدیل اصطلاحنامه مرور نظام مند هستی شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۴۸
هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل کمی و کیفی مطالعات با موضوع کاربرد اصطلاحنامه در ایجاد و توسعه هستی شناسی ها و شناسایی دامنه های موضوعی، رویکردها، روش ها و تبیین محورهای عمده مطالعات این حوزه انجام شده است.روش: این پژوهش توصیفی-تحلیلی با روش مرور نظام مند و با استفاده از روش پتیکرو و رابرت (2008) انجام شده است. تحلیل و مصورسازی داده ها با استفاده از نرم افزار دیتارپر انجام شده است.یافته ها: تحلیل مطالعات حوزه کاربرد اصطلاحنامه در ساخت و توسعه هستی شناسی ها، ضمن شناسایی و ارائه دامنه های موضوعی مطالعات، فراوانی، روش ها، زبان ها ورویکردهای مورد توجه نشان داد که مطالعات این حوزه با تمرکز بر شش محور اصلی انجام شده اند: کاربرد اصطلاحنامه در توسعه و ساخت هستی شناسی در ارتباط با بازیابی اطلاعات چندزبانه، کاربرد اصطلاحنامه در توسعه و ساخت هستی شناسی با هدف پوشش دامنه موضوعی خاص، استفاده از استاندارد ایزو 25964 در توسعه هستی شناسی با استفاده از اصطلاحنامه، ارائه چارچوب، روش و ابزار برای کاربرد اصطلاحنامه در ساخت و توسعه هستی شناسی، بهبود روابط معنایی و ترسیم مفاهیم با استفاده از کاربرد اصطلاحنامه در ساخت و توسعه هستی شناسی، و مطالعات مروری کاربرد و تبدیل اصطلاحنامه به هستی شناسی.نتیجه گیری: دامنه های موضوعی متنوعی در بازه های زمانی متفاوت از مزایای استفاده از اصطلاحنامه در فرایند ایجاد و توسعه هستی شناسی بهره برده و زیر چتر این ابزار معنایی زمینه سازماندهی، بازیابی و دسترسی دقیق تر و سهل تر را برای علاقه مندان و ذی نفعان حوزه مربوطه فراهم نموده اند. علی رغم این تلاش ها، فقدان رویه و چارچوب استاندارد و مورد توافق و لزوم روزآمدسازی روش ها و رویکردها و ابزارها به دلیل وابستگی این فرایند به فناوری های پردازش زبان طبیعی، مهندسی دانش و همچنین پرداختن به آن از زاویه دید کاربردی و نه صرفاً نظری از جمله مواردی است که موجب شده این حوزه نیاز به پژوهش های بیشتر به منظور تکامل داشته باشد.
۳.

ابهام زدایی از حوزه های دانشی با تاکید بر حوزه های پزشکی: مرور نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۴۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۱) 413 - 437

کلیدواژه‌ها: ابهام رده بندی علم اطلاعات مدیریت دانش مرور سیستماتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۶۰
هدف این مرور، ارائه صورت بندی جامعی از ابهام زدایی در حوزه های دانشی در پژوهش های منتشر شده است. برای انجام این مرور نظام مند، مطالعات مرتبط با حوزه ابهام زدایی در پایگاه های اطلاعاتی بازیابی شد. ابعاد گوناگونی که از مرور ادبیات پژوهش های بازیابی شده به دست آمد، مبنای ارائه صورت بندی جامعی از ابهام زدایی در این ترکیب قرار گرفت. افزون بر این، تحلیل کیفی برای کل مطالعات بازیابی شده با بهره گیری از بازبینه ارزیابی انتقادی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی انجام و اعتبار پژوهش ها برای حضور در این ترکیب بررسی شد. این مرور نظام مند، یک چارچوب ترکیبی از مؤلفه های حوزه ابهام زدایی ارائه کرد. این مؤلفه ها شامل روش های انجام پژوهش (بر اساس منابع و نیز بر اساس یادگیری ماشینی) و ابزار گردآوری داده (جست وجوی اسناد، پرسشنامه، مصاحبه و ...)، منابع استفاده شده (منابع دانشی یا پیکره) برای ابهام زدایی و کاربردهای آن است. همچنین موضوعات پنهان (معنا و موضوع، نام، موجودیت های نامدار، احساس و نظر، صوت و تصویر و ...) در ادبیات پژوهش نیز استخراج و در چند گروه کلی طبقه بندی شد. بررسی موضوع ابهام زدایی نشان داد که ابهام زدایی در موضوعات و حوزه های مطالعاتی و با اهداف گوناگون انجام می شود و انتخاب روش مناسب پژوهش و گردآوری داده و ابزارها، به نوع داده ها بستگی دارد. همچنین، ابهام زدایی در حوزه های گوناگون دانشی نیاز است تا ضمن کسب شواهد بیشتر برای آن، پژوهشگرانِ حوزه های تخصصی را نیز یاری رساند.
۴.

امکان سنجی توسعه هستی شناسی به روش نیمه خودکار مبتنی بر تحلیل بسامد واژگان: مطالعه موردی بیماری «گلوکوم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۵) 131 - 155

کلیدواژه‌ها: بازنمایی دانش گلوکوم متن کاوی هستی شناسی بیماری چشم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۲۶۹
تغییر رویکرد نظام های اطلاعاتی از پردازش واژه به پردازش مفهوم، موجب توجه به هستی شناسی ها شده است. در علوم پزشکی و بیماری های انسان، به لحاظ وجود تنوع در اصطلاحات و لزوم اشتراک اطلاعات از طریق نرم افزارهای مختلف مانند پرونده های پزشکی، سامانه های ثبت سوابق بهداشتی و...  بکارگیری هستی شناسی ها ضروری به نظر می رسد. در  پژوهش حاضر، رویکردی نیمه خودکار برای توسعه هستی شناسی پیشنهاد شده است که می تواند با استفاده از ابزارهای متن کاوی، شناسایی مولفه های ساختاری هستی شناسی و تعیین نسبی روابط را از متون علمی تسهیل کند. مدل پیشنهادی در قالب کد نرم افزاری با نام اختصاری «TmbOnt_Alfa[1]» ارائه شده است. این کد با استفاده از رابط کاربر، فایل متنی ورودی را فراخوانی کرده و پس از پردازش بر اساس تنظیمات، اصطلاحات کلیدی برای توسعه هستی شناسی را استخراج می کند. به منظور ارزیابی کارایی روش پیشنهادی، مطالعه موردی در حوزه بیماری «گلوکوم» با داده های متنی مشتمل بر10،000 چکیده مقاله از «PubMed[2]» برمبنای جستجوی واژگانی تهیه گردید. پس از مراحل پردازش، مفاهیم و ساختار سلسله مراتبی هستی شناسی حاصل در پروتژ وارد شد. سرانجام، سنجش قیاسی هستی شناسی توسعه یافته با سرعنوان پزشکی «MESH[3]»، «اصطلاح نامه وتوصیفگرهای پزشکی فارسی» و «هستی شناسی  بیماری ها» و «هستی شناسی BAO[4]» نشان داد که میانگین دقت مفاهیم و میانگین دقت مکانی مفاهیم بیش از 70 درصد با هستی شناسی های بازنمایی شده در پایگاه های معتبر هستی شناسی بیماری های انسانی «Bio-Ontologies» انطباق داشته و به طور میانگین بیش از 30 درصد واژگان جدید برای افزودن به دامنه را فراهم کرده است. [1]  Text miner for base ontology development, Alfa version[2]  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/[3]   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/[4]  https://bioportal.bioontology.org/ontologies/BAO
۵.

ارزیابی کارآمدی هستان شناسی پزشکی هسته ای در بازنمون دانش و بازیابی مفاهیم با رویکرد آنتومتریک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم و فنون مدیریت اطلاعات دوره ۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 253 - 278

کلیدواژه‌ها: هستان شناسی آزمون استفاده پذیری بازنمون دانش بازیابی مفاهیم هستان شناسی پزشکی هسته ای اصطلاحنامه ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : 0
هدف: هدف پژوهش حاضر، ارزیابی کارآمدی هستان شناسی پزشکی هسته ای با عنوان NucMedOnt بر اساس روش آنتومتریک با معیارهای نمایش محتوا، محتوا (مفاهیم، روابط، و نمونه ها)، درک کاربر از محتوا و جستجو و بازیابی مفاهیم بود. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد. ارزیابی هستان شناسی پزشکی هسته ای با عنوان NucMedOnt، با رویکرد کیفی در قالب یک مطالعه کاربردپذیری و با استفاده از آزمون استفاده پذیری انجام شد. جامعه پژوهش شامل 10 نفر از اعضای هیأت علمی و متخصصان موضوعی در حوزه پزشکی هسته ای بود که از میان 26 متخصص در حوزه های فیزیک، مهندسی پرتو پزشکی، داروسازی هسته ای و فیزیک پزشکی شاغل در مرکز تخصصی که تجربه استفاده از اصطلاح نامه اینیس را داشتند، با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ارزیابی کارآمدی هستان شناسی فتحیان دستگردی (1398) مبتنی بر طیف لیکرت بود که به روش آنتومتریک طراحی شده بود. برای ارزیابی، 10 مفهوم در حوزه پزشکی هسته ای که به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند، در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت. یافته ها: 94 درصد از کاربران از کاریی معیار نمایش محتوا، 100 درصد از کاریی معیار مفاهیم، 98 درصد از کارایی معیار روابط، 93 درصد از کارایی معیار نمونه ها، 98 درصد از کارایی معیار درک کاربر از محتوا و 89 درصد از کاربران از کارایی معیار جستجو و بازیابی محتوا در هستان شناسی پزشکی هسته ای با عنوان NucMedOnt اعلام رضایت کرده و اثربخشی آن ها را مطلوب و مناسب ارزیابی نمودند. همچنین میان نظرات متخصصان در معیارهای درک کاربر از محتوا، محتوا، نمایش محتوا و نیز جستجو و بازیابی محتوا در هستان شناسی پزشکی هسته ای، تفاوت معناداری وجود نداشت. نتیجه گیری: هستان شناسی پزشکی هسته ای با عنوان NucMedOnt ابزاری کارآمد در بازنمون دانش حوزه پزشکی هسته ای و ارتقاء پایگاه های اطلاعاتی حوزه مذکور می باشد. نتایج پژوهش، نمایانگر رضایت بالای شرکت کنندگان از کارآمدی بازنمون دانش و نیز جسجو و بازیابی مفاهیم در هستان شناسی طراحی شده بود. مجموعه غنی مفاهیم و نیز استناد به پشتوانه انتشاراتی مفاهیم به منظور مستندسازی معادل فارسی مفاهیم مذکور، از دلایل رضایت بالای متخصصان حوزه پزشکی هسته ای و اختصاص نمره بالا در ارزیابی انجام شده توسط آن ها بود.
۶.

مطالعه لفظی و ضمنی مفاهیم مرتبط با زنان و خانواده در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره بیست و پنجم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 115 - 144

کلیدواژه‌ها: مطالعه لفظی مطالعه ضمنی زنان خانواده قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۳۳۰
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی معانی لفظی و ضمنی مفاهیم مرتبط با زنان و خانواده در قرآن کریم انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش از نظر هدف کاربردی و ترکیبی است از تحلیل محتوای کمی و کیفی با رویکرد دلفی. جامعه آماری پژوهش، شامل تمام آیات قرآن کریم (6236 آیه) در 114 سوره است. جهت گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات از تفسیر نمونه برای استخراج کلیدواژه ها، از نرم افزار MAXQDA برای تعیین مفاهیم و مقوله ها و برای انجام آزمون کندال از SPSS 20 استفاده شده است. یافته ها: مفاهیم مربوط به زنان، در 9 مقوله و 65 زیرمقوله طبقه بندی شد که در 88 سوره از قرآن کریم به صورت لفظی و ضمنی آمده اند، مفاهیم مرتبط با خانواده، در 21 مقوله و 217 زیرمقوله طبقه بندی شده است که در 106 سوره از قرآن کریم به صورت لفظی و ضمنی وجود دارد. در مفاهیم لفظی مربوط به زنان «سوره نسا» با 16 آیه بیشترین کلیدواژه ها را در حوزه زنان دارند. در مفاهیم مربوط به خانواده بیشترین کلیدواژه ها به «سوره یوسف» با 39 آیه لفظی اختصاص دارد. سیاهه وارسی تهیه شده، با استفاده از تکنیک دلفی توسط خبرگان علوم قرآنی و مطالعات زنان و خانواده تأیید شد، از آزمون کندال جهت بررسی میزان اجماع نظرات خبرگان استفاده شد. نتیجه گیری: تأکید بیشتر قرآن کریم در حوزه زنان، بر مقوله های مسائل و ویژگی های مرتبط با زنان و زنان اسوه و در حوزه خانواده، بر مقوله های فرزندان و همسر است.
۷.

مروری نظام مند بر توسعه هستی شناسی ها با استفاده از فولکسونومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم و فنون مدیریت اطلاعات دوره ۷ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 21 - 54

کلیدواژه‌ها: سازماندهی اطلاعات بازیابی اطلاعات یادگیری خودکار هستی شناسی فولکسونومی مرور نظام مند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
هدف: هدف پژوهش حاضر ایجاد تصویری روشن از پژوهش های توسعه هستی شناسی ها با استفاده از فولکسونومی به عنوان ابزار معنایی در راستای مدیریت اطلاعات در محیط های الکترونیکی است. روش شناسی:این مطالعه به روش مرور نظام مند انجام گرفته است. به همین منظور پس از تعیین سوالات و معیارهای ورود و خروج منابع، با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی 87 مقاله بین سال های 2019-2003 به دست آمد. در نهایت پس از غربال در مراحل مختلف، 29 مقاله (27 مقاله به زبان انگلیسی و دو مقاله به زبان فارسی) مورد مطالعه عمیق قرار گرفته و تحلیل شدند. برای استخراج داده ها، ابتدا فرم استخراج داده ها در اکسل به صورت دستی طراحی شد و داده های استخراج شده با استفاده از نرم افزار اکسل آنالیز و نمودارهای مربوطه رسم شدند. یافته ها: برآیند مطالعه حاضر نشان دهنده ی آثار مثبت هستی شناسی مبتنی بر فولکسونومی در محورهای موضوعی مهم شامل سازماندهی و بازیابی اطلاعات و یادگیری خودکار است. افزایش محبوبیت این ابزار معنایی در فضای مجازی در بین کاربران می باشد. همچنین برای تعیین روابط معنایی غنی و دقیق برچسب ها به بهره مندی از مجموعه داده های بزرگ تر تاکید شده است. استفاده از معنای پنهان در فولکسونومی برای بهبود هستی شناسی ها و کشف مکمّل همزیستی هستی شناسی ها و فولکسونومی و بهره مندی از تفاوت های بین آنها نیز می تواند برای تکامل وب معنایی مفید باشد. عامل مهم بر تاکید استفاده از معنای پنهان فولکسونومی، پتانسیل بالای فولکسونومی در افزایش ایجاد روابط معنایی است. نتیجه گیری: هرچند مطالعات کاربرد فولکسونومی در توسعه هستی شناسی ها از سال 2003 آغاز شده است، اما با گذشت زمان بسیار طولانی، همچنان محدویت معنایی در فولکسونومی، موضوع چالش برانگیزی است. با توجه به اهمیت تلفیق فولکسونومی و هستی شناسی در بهبود روابط معنایی در نظام های اطلاعاتی و کسب داده های مفید از این برچسب ها، برای درک بهتر نیازهای اطلاعاتی کاربران، کماکان نیاز به مطالعات بیشتر در دستیابی به راهکارهای های مؤثر در رفع ابهامات معنایی برچسب ها و ساختارمند نمودن آن ها است. نتایج این مطالعه می تواند چشم اندازهای پژوهشی تازه ای را برای متخصصان در عرصه ی مدیریت اطلاعات و وب معنایی ترسیم نماید.  
۸.

ترسیم شبکه معنایی مفاهیم اسناد دیوانی دوره قاجار (مطالعه موردی:پایگاه اسناد آرشیو ملی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۳۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۶) 40 - 60

کلیدواژه‌ها: شبکه های معنایی بازیابی داده مقوله بندی بازیابی اطلاعات اسناد دیوانی قاجاریه آرشیو ملی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۷۱۷
هدف: . ترسیم شبکه معنایی اسناد دیوانی دوره قاجار از طریق مقوله بندی و برقراری روابط اصطلاح نامه ای هدف پژوهش است. روش: پژوهش حاضر، از لحاظ هدف کاربردی است که از روش تحلیل محتوای کمّی، کیفی و اکتشافی استفاده شده است. برای مفهوم شناسی شبکه ای و درک ارتباط سیستمانیک و تا حدودی سلسله مراتبی میان مفاهیم از نرم افزار مکس کیودا استفاده شد. با تحلیل و واکاوی پربسامدترین مفهوم اسناد دیوانی دوره قاجار از طریق کدگذاری مفاهیم اسناد شبکه معنایی حاصل از آن ترسیم شد. همچنین از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس. و اکسل در بخش کمّی پژوهش استفاده شده است. یافته ها: بالاترین بسامد فراوانی مربوط به مفهوم القاب و مناصب با فراوانی 6920 مقوله فرعی یافت شد. با توجه به اهمیت این مفهوم در ساختار دیوان سالاری دوره قاجار، ترسیم شبکه معنایی حاصل از آن براساس رابطه های معنایی اصطلاحنامه ای (سلسله مراتبی، هم ارزی و وابسته) ارائه شده است. این شبکه معنایی براساس مقوله های اصلی و فرعی استخراج شده از القاب و مناصب دیوانی ترسیم شد. مقوله های اصلی عبارت انداز: القاب و مناصب مالی-دیوانی، القاب و مناصب نظامی-دیوانی، القاب و مناصب درباری-دیوانی، القاب و مناصب دیوانی-دیوانی و القاب و مناصب شرعی و قضایی- دیوانی. همچنین پربسامدترین مقوله اصلی مقوله القاب و مناصب مالی-دیوانی با (34 درصد) و پربسامدترین مقوله های فرعی مناصب مستوفی و مستوفی الممالک از مقوله مالی- دیوانی است. نتیجه گیری: شبکه معنایی حاصل از این پژوهش یکی از روش های بازیابی داده است که با استفاده از دانش معناشناسی به تعیین موضوع، تحلیل و مفهوم سازی نیاز اطلاعاتی پژوهشگران کمک می کند. همچنین کاربران اسناد به گستره موضوعی و در نهایت به دانش گستری و تولید دانش در اسناد دیوانی دوره قاجار پی می برند. ترسیم نقشه معنایی اسناد دیوانی دوره قاجار در موضوع مطالعات اسناد دیوانی دوره قاجار، شروعی برای هوشمندسازی، خودکارسازی و کارآیی بیشتر هستی شناسی تخصصی مطالعات آرشیوی است. در پژوهش حاضر تلاش شد برای دست یافتن به راهکارهای نوین احاطه و تسلط بر دایره مفهومی واژگان اسناد دیوانی، الگوهای ادراکی در روابط معنایی اسناد، به صورتی قابل فهم، برای رایانه و نظام های ذخیره و بازیابی ساخته شود، به طوری که هم نمایه ساز و هم جستجوگر (متخصصان و اصطلاح شناسان موضوعی) بتوانند از گستردگی و زمینه ارتباط میان مفاهیم آن و اندیشه های مرتبط با این مفاهیم به خوبی بهره گیرند.
۹.

مطالعه مفاهیم اسناد دیوانی دوره قاجار تا پایان عهد ناصری با هدف مقوله بندی و برقراری روابط اصطلاح نامه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 200 - 236

کلیدواژه‌ها: اسناد دیوانی روابط اصطلاح نامه ای قاجاریه نمایه های موضوعی دیوان سالاری اصطلاح نامه ها آرشیو ملی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۲ تعداد دانلود : ۶۵۰
هدف: مطالعه مفاهیم اسناد دیوانی دوره قاجار تا پایان عهد ناصری با هدف مقوله بندی و برقراری روابط اصطلاح نامه ای. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کمّی و کیفی است. در این روش، ابتدا منابع معتبر تاریخی و ردیف اول دوره قاجار مطالعه و بررسی شد و مفاهیم موضوعی اصلی دیوان سالاری دوره قاجار تا پایان عهد ناصری شناسایی شد. سپس با تحلیل محتوا و چکیده اسناد دیوانی دوره قاجار تا پایان عهد ناصری در پایگاه اسناد آرشیو ملی ایران، مفاهیم موضوعی اصلی و فرعی همراه با فراوانی مقوله ها و زیرمقوله های موضوعی براساس پشتوانه سندی و انتشاراتی استخراج شد. یافته ها و نتیجه گیری: از 19771 زیرمقوله به دست آمده از اسناد دیوانی، القاب و مناصب دیوانی با 6895 زیرمقوله (9/34 درصد)؛ اصطلاحات دیوانی با 6811 زیرمقوله (2/34 درصد)؛ نهادهای دیوانی با 3445 زیرمقوله (4/17 درصد)؛ عناصر و گونه های اسناد دیوانی با 2620 زیرمقوله (3/13 درصد) شناسائی شد. مفهوم القاب و مناصب دیوانی، پربسامدترین مفهوم از مفاهیم اصلی اسناد دیوانی است. این مفهوم  پنج مقوله و 167 زیرمقوله دارد که شامل مقوله القاب و مناصب مالی-دیوانی (6/34 درصد)؛ مقوله القاب و مناصب درباری-دیوانی (22 درصد)؛ مقوله القاب و مناصب نظامی-دیوانی (56/21 درصد)؛ مقوله القاب و مناصب دیوانی-دیوانی (55/12 درصد) و مقوله القاب و مناصب شرعی-دیوانی و قضایی-دیوانی (25/9 درصد). مناصب مستوفی، مستوفی الممالک، صدراعظم، ملا، قراسوران از پربسامدترین نمایه های (زیرمقوله های) مفهوم القاب و مناصب دیوانی به شمار می آیند. تمام نمایه های موضوعی مفاهیم اصلی اسناد دیوانی با یکدیگر روابط اصطلاح نامه ای دارند. پربسامدترین مفهوم اسناد دیوانی یعنی القاب و مناصب دیوانی بیشترین ارتباط اصطلاح نامه ای را با نمایه های موضوعی مفهوم نهادهای دیوانی دارد.
۱۰.

قابلیت تبدیل اصطلاح نامه به هستی شناسی (مرور نظام مند)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 105 - 127

کلیدواژه‌ها: اصطلاح نامه هستی شناسی مرور نظام مند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۳۵۰
مقدمه : مشکلات و کاستی های اصطلاح نامه ها و روند رو به رشد استفاده از هستی شناسی ها در امر بازیابی اطلاعات منجر به تولید پژوهش های متعددی در خصوص طراحی و ساخت هستی شناسی و یا تبدیل اصطلاح نامه به هستی شناسی شده است. مطالعه حاضر به روش نظام مند و با هدف ارائه خلاصه ای از اطلاعات موجود درباره تبدیل اصطلاح نامه به هستی شناسی به تحلیل مطالعات انجام شده در این باره پرداخت. روش شناسی : مطالعه به روش مرور نظام مند و با پروتکل کیچنهام انجام شد. 5 سؤال پژوهش، شامل: شباهت(های) اصطلاح نامه و هستی شناسی چیست؟، تفاوت(های) اصطلاح نامه و هستی شناسی چیست؟، روش های تبدیل اصطلاح نامه به هستی شناسی چیست؟، فواید استفاده از اصطلاح نامه در ایجاد هستی شناسی چیست؟ و چالش های تبدیل اصلاح نامه به هستی شناسی چیست؟، بر اساس تحلیل های انجام شده، پاسخ داده شد. یافته ها : 71 رکورد در بر اساس استراتژی جستجو بازیابی و سپس با معیارهای ورود و خروج تطابق داده شد. در نهایت 57 مدرک با در نظر گرفتن معیارهای ورود و خروج از مجموعه حذف و 14 مدرک مرتبط برای پاسخ به سؤالات پژوهش مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. نتیجه : نتایج نشان داد که هر دو ابزار در سازمان دهی به کار رفته و اصطلاحات یک حوزه موضوعی خاص را پوشش می دهند و تفاوت عمده آنها در میزان پرداخت به روابط معنایی بین مفاهیم است. تعریف طبقات بر اساس مفاهیم موجود در اصطلاح نامه، تعریف روابط میان مفاهیم و استفاده از یک زبان رسمی وجه مشترک تمام روش های پیشنهادی بود. صرفه جویی در زمان و پرهیز از دوباره کاری از فواید و نیاز به متخصص موضوعی در فرایند انجام کار از چالش های تبدیل اصطلاحنامه به هستی شناسی است.
۱۱.

ترسیم و تحلیل ساختار شبکه مفاهیم حوزه امنیت اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۷ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۸) ۴۹۵-۴۷۳

کلیدواژه‌ها: شب که مفهومی هم رخدادی واژگان تحلیل شبکه اجتماعی امنیت اطلاعات خوشه بندی اطلاعات دیداری سازی اطلاعات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۳۳۰
امروزه با گسترش خدمات وب معنایی نیاز موتورهای جست وجو به شبکه های مفهومی و هستی نگاری های دامنه جهت استنتاج و استدلال منطقی از پرسش های کاربران و همچنین، بازیابی بهینه (دقیق و مرتبط) رو به فزونی است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با هدف تح لی ل ساختار شبکه م فاهی م ح وزه امنیت اطلاعات انج ام، و ساختار دامنه آن از طریق روش های ترک ی ب ی هم رخ دادی واژگ ان و تحلیل شبکه های اجتماعی کشف شد. جامعه آماری این پژوهش متشکل از ۱۰۲۲۷ مدرک علمی در حوزه امنیت اطلاعات اعم از کتاب ها، مقالات مجلات و م قالات هم ایش ها در س ط ح بی ن ال ملل و بر گرفته از پایگاه استنادی «اسکوپوس» و «وبگاه علوم» طی سال های ۲۰۱۳- ۲۰۱۷ است. برای پیش پردازش کلید واژه ها و ابر برچسب ها از نرم افزار «زوترو»، جهت تطبیق آن ها با واژه نامه های امنیت اطلاعات و علوم کامپیوتر از نرم افزار «اکسل» و جهت مصورسازی و تحلیل شبکه های موضوعی از «وی اُاِس ویوِر» و «گفی» استفاده شده است. با بررسی ۱۹۶۴۸ کلید واژه و ابر برچس ب، ۲۰۷ کلی دواژه با توجه به آخرین نس خه واژه نامه امنیت اطلاعات استخراج شد. یافته های پژوهش نشان داد که این شبکه ۱۴ خوشه دارد: ۵ خوشه آن بالغ، ۷ خوشه نیمه بالغ و ۲ خوشه نابالغ هستند و به طور کلی، شبکه مفهومی حوزه امنیت اطلاعات از انسجام و تراکم خوبی برخوردار است. مفاهیم «امنیت» و «امنیت اط لاع ات»، «سی ست م های اطلاعاتی»، «حری م خص وصی»، «اط لاع ات»، «ارتباطات از راه دور»، «رم ز ن گاری» و«رم ز گذاری»، «احراز هویت»، «امنیت سایبری»، «شبکه»، «پردازش ابری»، «حملات ضد امنیتی»، «کنترل دسترسی ها»، «سیستم های تشخیص نفوذ»، «پروتکل های امنیت»، «ریسک»، «مدیریت ریسک و چارچوب های آن»، و «قرارداد ها و توافقات سطح دسترسی»، از مهم ترین مفاهیم این شبکه و دارای بالاترین میزان مرکزیت بینابینی در شبکه هستند. نحوه ارتباطات و پیوندهای درونی آن ها با همدیگر از نوع مستقیم است.
۱۲.

پیشنهاد طرح تدوین فرااصطلاح نامه ایرانداک با تکیه بر الگو و ساختار نظام زبان واحد پزشکی (یو ام ال اس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۷ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷) 229-253

کلیدواژه‌ها: اصطلاح نامه فرااصطلاح نامه هستی شناسی وب معنایی ایرانداک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۳۹۹
هدف این مقاله ارائه طرحی به منظور ایجاد انسجام بین اصطلاح نامه ها و واژگان های تخصصی تدوین شده در «ایرانداک» در قالب یک فرااصطلاح نامه است. فرااصطلاح نامه ترکیبی منسجم از زبان های ساختاریافته یا کنترل شده یا اصطلاح نامه های تدوین شده و فهرست های مستند موجود است که از طریق برقراری پیوند، ادغام و تلفیق آن ها به دست آمده است. در این سازوکار، به منظور انسجام اصطلاح نامه های تدوین شده، هر مفهوم در یک اصطلاح نامه با کمک نشانگرهایی به نزدیک ترین مفهوم معادل در اصطلاح نامه های دیگر مرتبط می شود. در فرایند ارتباط بین مفاهیم، امکان ترجمه پرسش کاربر در قالب یک کاوش نظام مند و فراگیر در پایگاه های اطلاعاتی که توسط اصطلاح نامه های مختلف سازماندهی شده اند، فراهم می شود و بستر افزایش جامعیت در بازیابی اطلاعات فراهم می آید. در «ایرانداک» اصطلاح نامه های تخصصی در دهه ۱۳۸۰ تدوین و در سال های ۹۷-۱۳۹۶ روزآمدسازی شده و افزون بر آن، مجموعه ای از واژه نامه ها و واژگان تخصصی نیز تدوین و منتشر شده اند. ضروری است که این واژگان ها و اصطلاح نامه ها با یکدیگر تلفیق یابند تا از ریزش کاذب اطلاعات در جست وجوی پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) ممانعت به عمل آید و سرعت دستیابی هدفمند به اطلاعات تخصصی فراهم گردد. در این مقاله، منابع گوناگون در شکل گیری فرااصطلاح نامه در شناسایی مفاهیم وابسته به آن، کاربرد، و نیز مراحل تدوین آن بررسی و تحلیل می شود.
۱۳.

نقشهٔ مفهومی اصطلاح نامهٔ زبان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۶بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 117-134

کلیدواژه‌ها: اصطلاح نامه نقشه مفهومی آواشناسی واج شناسی صرف نحو معنی شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۲۸۵
اصطلاح نامه دوزبانه فارسی- انگلیسیِ زبان شناسی تاکنون تدوین نشده است. اصطلاح نامه زبان شناسی در سازماندهی و نمایه سازی اطلاعات مدارک علمی، استاندارد سازیِ واژگان، جستجو و بازیابی اطلاعات در پایگاه های اطلاعات زبان شناسی و پژوهش های مرتبط با زبان شناسی و زبان شناسیِ رایانشی کاربرد دارد. مهم ترین چالش در تولید و تدوین اصطلاح نامه زبان شناسیِ دوزبانه فارسی- انگلیسی، طراحی نقشه مفهومیِ علمِ زبان شناسی است. یافتن معادل های مناسب در زبان فارسی برای اصطلاحات انگلیسی و نیز وجود دیدگاه ها و مکاتب گوناگون در حوزه این علم از دشواری های این پژوهش است. حضور متخصصان زبان شناس فارسی زبان در گرایش های مختلف زبان شناسی و وجود منابع متعدد انگلیسی و فارسی در حوزه علم زبان شناسی، همچنین برخورداری از دانش و تجربه طراحی نقشه های مفهومی و تدوین اصطلاح نامه برمبنای آن در پژوهشگاه ایرانداک، فرصت مغتنمی بود تا نقشه مفهومیِ علمِ زبان شناسی در سطحی عمومی طراحی و تدوین شود. این نقشه با استفاده از اصطلاحات انگلیسی و فارسیِ تخصصی در حوزه زبان شناسی و با توجه به تقسیم بندی های علم زبان شناسی طراحی شد تا در پروژه ای دیگر برمبنای آن، اصطلاح نامه زبان شناسی دوزبانه فارسی- انگلیسی تدوین شود.
۱۴.

مطالعه روش های ایجاد هستی شناسی: شناسایی مولفه ها و ویژگی ها بر مبنای تحلیل پژوهش های انجام شده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی دوره ۵۴ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ 13 - 39

کلیدواژه‌ها: روش طراحی هستی شناسی چارچوب هستی شناسی فراترکیب روش های هستان نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۳۴
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی و طبقه بندی روش های ایجاد هستی شناسی و ویژگی ها و شاخص های مورد توجه در این روش ها برمبنای مطالعات صورت گرفته در این حوزه انجام شده است. روش: به منظور تحقق اهداف مورد نظر، پژوهش پیش رو برای نخستین بار با استفاده از روش فراترکیب به بررسی نظام مند و تحلیل پژوهش های انجام شده در حوزه روش های طراحی و ساخت هستی شناسی پرداخت. برهمین اساس 59 منبع (مقالات پژوهشی و مقالات کنفرانس ها و پایان نامه) از میان منابع موجود جستجو شده، برگزیده و تحلیل شدند. به منظور اعتبارسنجی نتایج از ضریب توافق خبرگی کاپا استفاده شد. سپس بر اساس نتایج حاصل از آن اقدام به ارائه چارچوبی شامل طبقه بندی روش ها و ویژگی ها و مفاهیم مورد توجه در هر یک از منابع مورد بررسی نمود. یافته ها: در نتیجه تحلیل مطالعات 64 مولفه (حاصل از 140 کد اولیه )، 43 مفهوم و 10 مقوله اصلی حاصل شد. اصالت: ویژگی ها و شاخص های حاصل شده، چارچوبی عمومی برای طراحی و ساخت هستی شناسی مبتنی بر پژوهش های صورت گرفته ارائه می دهد و علاوه بر آن با ارائه شمایی از پژوهش هایی که تاکنون در این حوزه صورت گرفته، پژوهشگران حوزه طراحی و ساخت هستی شناسی را تا حد زیادی از جستجو، مطالعه و تحلیل منابع متعدد و پراکنده بی نیاز می گرداند. بدین صورت که با ارائه ویژگی ها و نقاط اصلی این روش ها کار انتخاب روش های ساخت هستی شناسی متناسب با ملزومات حوزه مورد نظر برای سازندگان آن تسهیل شود
۱۵.

طراحی سیستم یادگیری الکترونیک مبتنی بر هستی شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۶ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۳) 271-294

کلیدواژه‌ها: هستی شناسی یادگیری الکترونیک آموزش مجازی وب معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۴۹۴
هدف از پژوهش حاضر طراحی سیستم یادگیری الکترونیک مبتنی بر هستی شناسی است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش از نوع پژوهش های توصیفی است. در پژوهش حاضر برای استخراج مفاهیم اصلی حوزه آموزش الکترونیک به بررسی مقاله ها و منابع اطلاعاتی منتشر شده در مورد آموزش الکترونیک پرداخته شد و درنهایت مقوله های اصلی حوزه آموزش الکترونیک شامل منابع انسانی، زیرساخت های فناوری و محتوای آموزشی شناسایی شدند. در پژوهش حاضر مبنای روش به کار گرفته شده در استخراج مفاهیم و روابط معنایی، راهکار مهندسی دانش و مبنای روش به کار رفته در ایجاد هستی شناسی، روش بالا به پایین بود. همچنین جهت ساخت هستی شناسی از نرم افزار پروتژه ویرایش 3.5 استفاده شد. یافته ها: در پژوهش حاضر از هفت مرحله برای ساخت هستی شناسی استفاده شد که شامل تعیین دامنه و پوشش هستی شناسی، تعیین سلسله مراتب هستی شناسی، تعیین جفت های مفهومی، تعیین رده ها، توصیف ویژگی ها، تعریف چهریزه ها و ایجاد نمونه بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش می توان از روش ارائه شده برای تکمیل و توسعه هستی شناسی پیشنهادی برای حوزه آموزش الکترونیک استفاده کرد.
۱۶.

ترسیم شبکه ی معنایی مفاهیم مرتبط با زنان در قرآن کریم(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: دانش شناسی سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۱ 87 - 103
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۲۰۰
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی مفاهیم لفظی و ضمنی مرتبط با زنان در قرآن کریم (براساس تفاسیر المیزان و نمونه)، به منظور ترسیم شبکه ی معنایی انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش حاضر کاربردی است، و روش پژوهش، ترکیبی از تحلیل محتوای کمی و کیفی و اکتشافی است. روش کیفی به دو روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد دلفی انجام شده است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر در بخش کمی، شامل تمام آیات قرآن کریم، و در بخش کیفی، 21 نفر از خبرگان حوزه ی علوم قرآنی و مطالعات زنان هستند. برای نمونه گیری از روش گلوله برفی استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای MAXQDA، SPSS 20 و Protégé 5.5.0 استفاده شده است.   یافته ها: تعداد کل مقوله های استخراج شده در حوزه ی زنان، در هر دو تفسیر المیزان و نمونه برابرند (10 مقوله)، اما تعداد زیرمقوله ها در تفسیر نمونه (237 زیرمقوله) بیش تر از تفسیر المیزان (215 زیرمقوله) است. در هر دو تفسیر مقوله های هسته (پربسامد)، یکسان و مشترک است و مقوله ی "مسائل و ویژگی های مرتبط با زنان" با فراوانی 64 به صورت لفظی (33/30 درصد کل آیات لفظی استخراج شده) و 393 بار به صورت ضمنی (60/18 درصد کل آیات ضمنی استخراج شده)، بیش ترین میزان فراوانی را دارد. بعد از شناسایی تمام اصطلاحات مرتبط با زنان از تفاسیر المیزان و نمونه، مقوله ها به عنوان کلاس (10 کلاس) و زیرمقوله ها به عنوان ساب کلاس (237 ساب کلاس)، برای ترسیم شبکه ی معنایی، وارد نرم افزار پروتژ شد. نتیجه گیری: تعداد کل مقوله های استخراج شده در حوزه ی زنان، در هر دو تفسیر برابرند، اما تعداد زیرمقوله ها در تفسیر نمونه بیش تر از تفسیر المیزان است.
۱۷.

هستان نگاری تحکیم خانواده مبتنی بر منابع دانش در حوزه مطالعات زنان در ایران (FamilyOnto)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خانواده پژوهی سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۴ 453 - 472

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات تحکیم خانواده مدل سازی مفهومی مطالعات زنان در ایران هستان نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۵۰۲
این پژوهش با هدف طراحی هستان نگاری «تحکیم خانواده، با استخراج مفاهیم و روابط بین آنها از منابع دانش حوزه مطالعات زنان (گرایش علوم اجتماعی) در ایران انجام شد.  پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از روش تحلیل حوزه (رویکرد آشولد و گرونینگر) و هم چنین از روش دلفی برای تأیید مفاهیم و تأیید نهایی هستان نگاری استفاده شد. از جامعه آماری، شامل 792 کتاب و 2144 مقاله علمی پژوهشی، تعداد 9295 مفهوم عینی و ضمنی استخراج شد و پس از دسته بندی، استانداردسازی و سپس نظرسنجی مفاهیم طی پالایش دلفی، نخستین مدل مفهومی حوزه «تحکیم خانواده» شکل گرفت. این مدل شامل یک هسته مفهومی، 3 مفهوم، 9 مقوله، 24 زیرمقوله و 66 زیرمفهوم بود. درخت هستان نگاری با ایجاد روابط بر مبنای وزن کلمات کلیدی، با یک هسته مفهومی، دو رده اصلی، 110 رده فرعی و 199 زیررده ایجاد شد و در مجموع با 212 رابطه سلسله مراتبی و ویژگی شیء، روابط معنایی بین مفاهیم برقرار شد. این مصنوع در نرم افزار 5.5 protégé اجرا شد و با افزونه های OntoGraf، OWLViz و VOWL قابل نمایش شد. هستان نگاری FamilyOnto به عنوان یک سند راهبردی در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های آینده مدل سازی مفهومی حوزه مطالعات زنان تأثیرگذار است، هم چنین، به عنوان ابزاری برای ذخیره و بازیابی معنایی مؤثر کاربران و در تعاملات پژوهشی متخصصان حوزه، مفید است.
۱۸.

هستی شناسی ها و برچسب زنی اجتماعی: روابط و کاربردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۵ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۹) 51-76

کلیدواژه‌ها: هستی شناسی برچسب زنی اجتماعی فولکسونومی روابط و کاربردها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۸ تعداد دانلود : ۶۶۴
هستی شناسی و برچسب زنی اجتماعی، شیوه های نوین سازماندهی، بازنمون و اشتراک دانش در محیط الکترونیکی هستند که علیرغم تفاوت هایی که با یکدیگر دارند، می توانند به ارتقاء یکدیگر کمک نمایند. هدف پژوهش حاضر شرح روابط و کاربردهای این دو در پیوند با یکدیگر است. مطالعه حاضر با رویکرد کتابخانه ای و مفهومی نگارش شده است. اطلاعات لازم با استفاده از بررسی و مطالعه منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی موجود در کتابخانه ها، اینترنت و پایگاه های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی گردآوری شد. اگرچه جایگاه برچسب ها در مبحث وب 2.0 و جایگاه هستی شناسی ها در مبحث وب معنایی است، اما می توان از برچسب ها در وب معنایی و از هستی شناسی ها در وب 2.0 بهره گرفت. استفاده از هستی شناسی در وب 2.0، ایجاد ساختار معنایی و رفع نقص ها و ضعف های آن را در سازماندهی و بازیابی به دنبال دارد که ناشی از دشواری های مربوط به کاربران، واژگان و همچنین ضعف های سیستم در برچسب زنی در وب 2.0 است. استفاده از برچسب ها در هستی شناسی نیز، به روز شدن، کاربردی تر شدن و پذیرش آن را در جامعه کاربران در پی دارد که نبود یا کمبود این موارد به دلیل کم توجهی هستی شناسی به کاربران نهایی و به روز نبودن متون و منابع مورد استفاده در ایجاد هستی شناسی هاست.
۱۹.

به کارگیری متدولوژی سیستم های نرم در آموزش علم اطّلاعات و دانش شناسی و ارائه الگوی جایگزین مبتنی بر هستان نگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۰) 291-322

کلیدواژه‌ها: الگوی معنایی آموزش فناوری های وب 3 علم اطلاعات و دانش شناسی مدل آموزش مبتنی بر هستان نگاری متدولوژی سیستم های نرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۶ تعداد دانلود : ۵۴۹
بازخوانی متون متأخّر و معتبر حوزه علم اطّلاعات و دانش شناسی، از وجود برخی مسائل بنیادین در فرایند آموزش این رشته حکایت دارد. از آنجاکه عوامل مختلفی از جمله اساتید، دانشجویان، گروه های آموزشی و متن و محتوا در این فرایند نقش ایفا می کنند، تصمیم گیری جهت رفع موانع موجود از مسائل پیچیده به شمار می رود. از این رو در فاز اوّل پژوهش حاضر از متدولوژی سیستم های نرم، که تکنیک حل مسائل پیچیده محسوب می گردد، بهره گرفته شد. متدولوژی سیستم های نرم از روش های تحقیق در عملیات (اقدام پژوهی) به شمار می رود و از لحاظ رویکرد پژوهش، روش کیفی است. در فاز اول پژوهش، بر اساس هفت گام چک لند، ابتدا شرایط مسأله ساز شناسایی شد، تصویر گویا بر اساس الگوی عمومی آموزش گیج و برلاینر شکل گرفت. تعاریف ریشه ای در قالب مؤلفه های CATWOE بدست آمد. مدل مفهومی ترسیم و با استفاده از نظرات خبرگان اعتبارسنجی شد. سپس مدل مفهومی با شرایط واقعی تطبیق داده شده و در آخر پیشنهادات لازم جهت اعمال تغییر تبیین ارائه گردید. با بهره مندی از مراحل هفت گانه متدولوژی سیستم های نرم، ابتدا تصویر روشنی از فرایند آموزش رشته و مسائل مبتلابه در اکوسیستم مربوطه به نمایش درآمد و مدل نهایی حاصل از تجمیع سه هستان نگاری فراگیر، مدرّس و محتوای آموزشی حاصل شد. در پایان مدل پیشنهادی با ضریب توافق کاپا بالای 90 درصد مورد تأیید خبرگی قرار گرفت. به منظور اجرایی نمودن مدل کلان حاصل شده، الگوی معنایی مبتنی بر هستان نگاری طراّحی و با زبان OWL 2 پیاده سازی شد. مدل مفهومی بدست آمده از متدولوژی سیستم های نرم با تایید و توافق خبرگی، نتنها قادر خواهد بود مسائل مطرح در آموزش علم اطّلاعات و دانش شناسی را پاسخ دهد بلکه می تواند به عنوان مبنایی برای پژوهش های آتی در جهت طراحی و پیاده سازی نظام آموزش معنایی در رشته های مختلف نیز قرار گیرد. مدل معنایی آموزش، مفهومی با ابعاد و مؤلفه های گوناگون است که کاملاً عملیاتی و قابل پیاده سازی بوده و می تواند مورد توجّه سیاستگذاران، طراحان و بازیگران حوزه آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در طراحی و ارزیابی نظام های یادگیری-یاددهی قرار گیرد.
۲۰.

نقشه ی مفهومی خانواده در ایران(مطالعه ی متون منتشر شده در موضوع مطالعات زنان)(1397-1374)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۸ شماره ۸۳ 53 - 80

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات خانواده منابع اطلاعاتی مطالعات زنان نقشه ی مفهومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۰ تعداد دانلود : ۹۴۱
پژوهش حاضر با هدف کشف نقشه ی مفهومی خانواده برمبنای پشتوانه ی انتشاراتی مطالعات زنان در ایران طی سال های 1374 تا 1397 با روش کمی و کیفی انجام شد. جامعه ی آماری پژوهش در بخش کمی شامل 792 کتاب و 1142 مقاله و در بخش کیفی 11 نفر از متخصصین حوزه مرتبط با موضوع پژوهش است. یافته ها ی پژوهش حاکی از آن است که مفهوم خانواده با بیشترین اولویت موضوعی با 61/33 درصد از مجموع مفاهیم عینی و ضمنی، مفهوم هسته در موضوع مطالعات زنان را تشکیل می دهد. مفاهیم به دست آمده از روش دلفی شامل دو دسته بندی موضوعی تحکیم خانواده و آسیب شناسی خانواده، با داشتن بالاترین میزان پژوهش در منابع اطلاعاتی زنان، برای دستیابی به نقشه ی مفهومی برگزیده شدند. در دسته بندی تحکیم خانواده، مقوله ی اخلاق، روحیه ی حمایت و اشتغال و در دسته بندی آسیب شناسی خانواده، مقوله ی اخلاق ناپسند، تعارضات و رسانه ها پربحث ترین مقولات شناخته شدند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان