حسین آشوری

در آستانه جنگ های صلیبی طرابلس مرکز حکومت شیعی و دانش دوست بنی عمار بود. این شهر در سال 503 به دست صلیبیان افتاد و تا ۱۸۵ سال در اختیار اروپاییان ماند تا اینکه سیف الدین قلاوون در سال 688 آن را مجدد تسخیر کرده شهر قدیمی را ویران کرد و شهر جدید طرابلس را در نزدیکی آن ساحت. حضور صلیبیان در این منطقه سبب شد تا در روند علمی طرابلس انقطاعی صورت گیرد. هنگامی که این شهر مجدد فتح شد و سلاطین مملوک در آن شروع به ساختن مدارس اهل سنت کردند نواحی شمالی طرابلس پیرو مذاهب مختلفی از تشیع بودند. انقطاع طولانی مدت طرابلس از روند تاریخی اسلامی خود سبب شد تا جریان علمی شیعی آن منقطع شود اما آنچه سبب شد تا طرابلس بعد از جنگ های متمادی در دوره جنگ های صلیبی و بعد از ویرانی کامل به حیات تمدنی خود ادامه حیات دهد موقعیت جغرافیایی آن بود. این پژوهش به دنبال بررسی تأثیر جنگ های صلیبی بر روند علمی و تمدنی طرابلس از دوره بنی عمار تا فتح مجدد به دست ممالیک است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی است. فرایند تاریخی توصیف شده و بر اساس ارتباط وقایع با جغرافیا امتداد و انقطاع تاریخی تحلیل شده است.

تمام پیروزی های صلاح الدین در برابر صلیبیان متکی بر قوایی بود که در دوره زنگیان گرد آمده و حرفه ای شده بودند. معمولاً پژوهشگران این پیوستگی تاریخی در دستاوردهای نظامی و سیاسی صلاح الدین ایوبی را نادیده می گیرند. در حالی که منابع دست اول مملو از داده های تاریخی است که این پیوستگی را تأیید کرده و انحصار قهرمانی در صلاح الدین را مورد تردید قرار می دهد. این پژوهش با بررسی چگونگی قدرت یابی اتابکان زنگی، فتوحات صلاح الدین در برابر صلیبیان را جزئی از فرایند تاریخی می داند که از دوره زنگیان آغاز شد و صلاح الدین توانست از آن میراث بهره برده و پیروزی هایی در برابر صلیبیان به دست آورد. در این مقاله، گاه شماری و داده های کمی دوره زنگیان تا پایان حکومت صلاح الدین مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شد که صلاح الدین با تکیه بر میراث زنگیان در دو بعد تمرکز سیاسی در شام و قوای نظامی اقطاعی جزیره توانست پیروزی هایی در برابر صلیبیان به دست آورد و بدون میراث زنگیان این امر برای وی میسر نمی شد. از این رو برتری نظامی مسلمانان بر صلیبیان فرایندی تاریخی بود. پیروزهای صلاح الدین نیز بخشی از این فرایند بود و دستاوردهای نظامی او صرفاً متکی به شخصیت فردی نبوده است.

تمدن سازی و طرح ایده های کارکردگرا در ساخت تمدن، یکی از آرمان های بزرگ حاکم بر ایدئولوژی های جهان از گذشته تا به امروز بوده است. تمام مکاتب فکری با ادعای ساخت جامعه ای متمدن که از توان رفع نیازهای جوامع انسانی برخوردار است، به بسط نظریه های تمدنی اقدام کرده اند. دین اسلام یکی از این مکاتب فکری است که از زمان ظهور تاکنون، توانسته است پتانسیل اندیشگانی خود را با تکیه بر منبع وحی در جهت ایجاد تمدنی الهی-انسانی به منصه ظهور برساند. این دین با هدف انتظام بخشی به ساحت زندگی انسان در دو بعد فردی و اجتماعی در چهارچوب تمدن، اهتمام ویژه ای به علوم مبذول داشته است. فقه یکی از علوم دارای اهمیت در تمدن سازی اسلامی است که در همه ادوار تاریخ اسلام، به عنوان یک ابزار بنیادین در تمدن سازی مورد استفاده قرار گرفته است. این علم با ارائه نظریاتی در دو بعد خرد (شخصی) و کلان (انسان، جامعه و جهان)، مهم ترین دانش بومی اسلام است که توان تأسیس تمدن را داراست. امام خمینیŠ از اندیشمندان اسلامی در عصر معاصر هستند که همت خود را بر آن داشتند تا روشی را با تکیه بر دانش فقه به منظور احیای تمدن اسلامی ارائه دهند. مقاله پیش رو با روشی توصیفی-تحلیلی تلاش دارد کارکرد فقه را در تمدن سازی اسلامی با تکیه بر مبانی فکری امام خمینیŠ مورد بحث قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد: 1. فقه به عنوان یکی از مبانی اصلی اندیشه امام خمینیŠ نقش اساسی را در ایجاد این تمدن برعهده دارد؛ 2. در اندیشه امام خمینیŠ محدود ساختن فقه در امور فردی، در مخالفت قطعی با هدف شارع از وضع احکام بوده است؛ 3. امام خمینیŠ حکومت در اسلام را مصداق عینی فقه در حل بحران های جامعه و نشان دهنده جنبه عملى فقه می دانند؛ 4. در نظر حضرت امام، هدف شارع از وضع احکام در کنار نظم بخشی و قانون مداری در رفتار فردی، حمایت از ساختن جامعه ای همراه با قانون (شرع) است که این جامعه به ساختن تمدن شایسته انسان الهی مبادرت ورزد.

ممعناشناسی و دلالت های معنایی یک متن، از مهم ترین مسائل مورد توجه پژوهشگران است. عبدالقاهر جرجانی از جمله پژوهشگرانی است که به این موضوع، توجه داشت. وی با تکیه بر حاکمیت منظور مؤلف در شناخت معانی متن، نظریه معنی المعنی را ارائه کرد. این نظریه عامل تمایز میان زبان عادی و شعری است و معنای ثانویه ای به متن ادبی می افزاید. در دهه های اخیر مکتب های ساختارگرایی و ساختار شکنی با نقض این نظریه، شیوه های جدیدی جایگزین درک متن کردند. ساختارگرایی، متن را در فهم معنا کافی می داند و ساختارشکنی، فهم معنا را به خواننده می سپرد و نظریه تعدد خوانش ها یا مرگ مؤلف را مطرح می کند. پژوهش حاضر بر آن است تا روند تحول معنی المعنی را از آغاز شکل گیری تاکنون و سه روش کشف معانی موجود در متن را بررسی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد ۱. معنی المعنی به دو گانگی معنا در یک متن و امکان کشف معنایی واضح از طریق ادراک منظور مؤلف معتقد است؛ ۲. بلاغت پژوهان معاصر، تغییراتی در معنی المعنی ایجاد کرده و رکن جدیدی بدان افزودند؛ ۳. ساختارگرایان و ساختارشکنان، اعتباری برای معنی المعنی قائل نیستند. ساختارگرایی بر سیاق متن در شناخت معنا مبتنی است و ساختار شکنی بر ادراک خواننده جهت کشف معانی متن استوار است.

إنّ هذه الدراسه هی محاوله لإلقاء الضوء علی الشعر الحسینی السیاسی فی الأدب العراقی المعاصر من خلال شعر الشاعر العراقی حسن السنید ، علی اعتبار أنّه واحد من أهم المتمردین السیاسیین فی زمن صدام حسین . فاعتمدنا علی المنهج الاستقرائی التحلیلی فی قراءه النصوص الشعریه السیاسیه الثوریه التی تنبعث من مضامین الفکر الحسینی لکی یتلاءم مع طبیعه البحث، وقد وصلنا إلی هذه النتائج؛ أن عاشوراء تمثل خطراً محدقا لسلطه الاستبداد السیاسی علی مر التاریخ والشاعر اختار جانب المعارضه السیاسیه للکشف عن انحرافات النظام السیاسی وإصلاح الأمور، هذا أمر یعتقد الشاعر أنه من حقه ومن حق کل مواطن فی ظل الدوله المستبده.