طرابلس

در نیمة دوم سدة پنجم هجری، بروز بحران های سیاسی و اقتصادی در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام به تأسیس حکومت های محلی در این منطقه منجر شد. از برجسته ترین این حکومت ها دولت بنی عمار در طرابلس بود. امرای بنی عمار با سیاستی کارآمد نسبت به فاطمیان و سلجوقیان موفق شدند استقلال خود را حفظ و حکومت خود را تثبیت کنند. مقاومت ده سالة بنی عمار در برابر صلیبیون با سیاست مدارا با آنان محقق شد. سرانجام عدم حمایت حکومت-های مسلمان از بنی عمار و شورش داخلی در طرابلس منجر به سقوط این شهر در برابر صلیبیون گردید. این پژوهش با روش کتابخانه ای و با استناد به منابع اصلی درصدد است به مناسبات سیاسی و برخوردهای این دولت با سلجوقیان، فاطمیان و صلیبیون بپردازد.

در آستانه جنگ های صلیبی طرابلس مرکز حکومت شیعی و دانش دوست بنی عمار بود. این شهر در سال 503 به دست صلیبیان افتاد و تا ۱۸۵ سال در اختیار اروپاییان ماند تا اینکه سیف الدین قلاوون در سال 688 آن را مجدد تسخیر کرده شهر قدیمی را ویران کرد و شهر جدید طرابلس را در نزدیکی آن ساحت. حضور صلیبیان در این منطقه سبب شد تا در روند علمی طرابلس انقطاعی صورت گیرد. هنگامی که این شهر مجدد فتح شد و سلاطین مملوک در آن شروع به ساختن مدارس اهل سنت کردند نواحی شمالی طرابلس پیرو مذاهب مختلفی از تشیع بودند. انقطاع طولانی مدت طرابلس از روند تاریخی اسلامی خود سبب شد تا جریان علمی شیعی آن منقطع شود اما آنچه سبب شد تا طرابلس بعد از جنگ های متمادی در دوره جنگ های صلیبی و بعد از ویرانی کامل به حیات تمدنی خود ادامه حیات دهد موقعیت جغرافیایی آن بود. این پژوهش به دنبال بررسی تأثیر جنگ های صلیبی بر روند علمی و تمدنی طرابلس از دوره بنی عمار تا فتح مجدد به دست ممالیک است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی است. فرایند تاریخی توصیف شده و بر اساس ارتباط وقایع با جغرافیا امتداد و انقطاع تاریخی تحلیل شده است.