محمدجواد ناییجی

با وجود اینکه پژوهشگران در مورد ماهیت و اهمیت کارآفرینی استراتژیک اتفاق نظر دارند، تعاریف متعدد این مفهوم، ابهام آفرین شده است. همچنین بیشتر معیارهای موجود ویژگی منحصربه فرد کارآفرینی استراتژیک را در نظر نگرفته اند. هدف این مقاله، نقد و بازتعریف کارآفرینی استراتژیک و ابزارهای سنجش آن است. در این پژوهش، با بررسی سیستماتیک پژوهش های پیشین، نقاط اشتراک تعاریف کارآفرینی استراتژیک شناسایی شده است. هسته اصلی کارآفرینی استراتژیک، تعادل است و برای دستیابی به کارآفرینی استراتژیک موفق باید بر ایجاد تعادل میان کارآفرینی و مدیریت استراتژیک، شناسایی و به کارگیری فرصت ها و نوآوری های بنیادین و تدریجی تاکید کرد. در این مسیر، بخش عمده ای از مقالاتی که در نشریه کارآفرینی استراتژیک به چاپ رسیده است، به ایجاد تعادل میان استراتژی و کارآفرینی پرداخته است. این مقاله سه پرسشنامه ای را که برای سنجش کارآفرینی استراتژیک تدوین شده اند مورد بررسی قرار داده است که نتایج بیانگر ناکامی این ابزارها در سنجش مفهوم منحصر به فرد کارآفرینی استراتژیک است. پرسشنامه های موجود به سنجش جداگانه مفاهیم کارآفرینی سازمانی و مدیریت استراتژیک پرداخته اند و اینکه از تلفیق این دو مفهوم، مفهوم جدیدی تحت عنوان کارآفرینی استراتژیک با ابعاد و وِیژگی های متفاوت شکل گرفته است دیده نمی شود. یافته دیگر این است که به علت تعداد اندک مطالعات کمی در زمینه کارآفرینی استراتژیک، روایی و پایایی این پرسشنامه ها در مطالعات دیگر کمتر مورد سنجش قرار گرفته است. از این رو، پیشنهاد می شود پژوهش های بیشتری هم برای آزمودن پرسشنامه های موجود و هم برای توسعه ابزارهای سنجش کارآفرینی استراتژیک صورت گیرد.

محتوای کتاب «نگاهی نو به باورهای کارآفرینی و مدیریت بنگاه ها» شامل سه بخش و 13 فصل با محوریت کارآفرینی و مدیریت بنگاه ها است. با توجه به اهمیت باورها در کارآفرینی، موضوع کلی کتاب جذاب و سودمند است و به ویژه به مخاطبان غیرتخصصی دیدگاه مناسبی ارائه می کند. در این اثر تلاش شده است بازتعریفی از کارآفرینی و باورهای مرتبط با آن ارائه شود که این تلاش تا حد زیادی با عدم بکارگیری منابع به روز و جدید بی-ثمر مانده است. البته ساختار کتاب، خبری است و بیشتر به گزارش های دهه قبل میلادی اتکا نموده و از گزارش-های داخلی بی بهره بوده است. این اثر اگرچه توانسته است اطلاعات جامعی از کارآفرینی و مدیریت کسب و کار ارائه نماید، اما به علت استفاده از آمارهای یک دهه قبل، در تحلیل روابط کسب و کار و کارآفرینی چندان موفق نبوده است و بیشتر قضاوت خواننده را در مورد مطلب جویا شده است. همچنین در موارد متعددی با عبارت های بدون استناد، استدلال هایی ارائه شده است که استفاده از کتاب را به عنوان یک مرجع کامل به خصوص در زمینه ارائه الگوی بومی کارآفرینی زیر سوال می برد. در مجموع، کتاب از نظر موضوعی افق جدیدی به مباحث کارآفرینی می گشاید، هر چند از نظر محتوایی ضعف های آشکاری دارد.

امروزه گسترش و نفوذ رسانه های اجتماعی آن را به یک زیرساخت دیجیتال با اثرات شگرف در دنیای کسب و کار تبدیل کرده است. با وجود حیاتی بودن کارآفرینی و نوآوری در اقتصاد مدرن، مطالعات اندکی در خصوص تاثیرگذاری رسانه های اجتماعی بر این دو متغیر صورت پذیرفته است. از سوی دیگر، در مواجه با پدیده جهانی شدن تمایزهای فرهنگی نمود بیشتری یافته که ممکن است مانعی برای شناسایی فرصت ها به شمار آید. لذا پژوهش حاضر، با هدف مطالعه تاثیر استفاده از رسانه های اجتماعی بر تشخیص فرصت های کارآفرینی و نوآوری با تبیین نقش میانجی خودکارآمدی و هوش فرهنگی صورت گرفته است. داده های تحقیق از 147 پرسشنامه که میان مدیران کسب و کارهای اینترنتی دارای نماد الکترونیکی در شهر تهران توزیع شد گردآوری شده است و با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها بیانگر تاثیر دو کارکرد اطلاعاتی و اجتماعی رسانه های اجتماعی بر تشخیص فرصت های کارآفرینی و در نهایت بر نوآوری است. همچنین خودکارآمدی و هوش فرهنگی نقش میانجی را در تاثیر رسانه های اجتماعی بر تشخیص فرصت ها ایفا می کند. بر مبنای نتایج این مطالعه پیشنهاد می شود مدیران و شرکت های فعال در محیط های متنوع فرهنگی، برای ارتقا سطح خودکارآمدی و هوش فرهنگی خود و کارکنان شان، تمرکز ویژه ای بر به کارگیری رسانه های اجتماعی داشته باشند.

ادبیات کارآفرینی شهری به شدت به بررسی ویژگی های جامعه شناختی گرایش دارد. این رویکرد، بینش های مناسبی در خصوص چرایی و چگونگی ظهور و بروز فعالیت های کارآفرینانه ارائه می دهد، ولی هنوز سوال های بی پاسخ زیادی را در مورد ادراک شرکت ها و افراد از شرایط جامعه شناختی و تاثیر آنها در موفقیت کارآفرینان باقی می گذارد. با توجه به این شکاف نظری، مطالعه ی حاضر نقش سرمایه اجتماعی را بر اساس دیدگاه سه بعدی ساختاری، شناختی و رابطه ای (ناهاپیت و گوشال، 1998) و سرمایه روانشناختی را بر اساس نظریه لوتانز و همکاران (2007) بررسی می کند. برای سنجش موفقیت کارآفرینی شهری، از ابزار سنجش ارائه شده توسط گورجیوسکی و همکاران (2011) استفاده شده است که شامل طیف گسترده ای از معیارهای مالی و غیرمالی است. جامعه آماری پژوهش کسب و کارهای تحت حمایت شهرداری تهران هستند. بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای، از میان 22 منطقه شهرداری تهران، سه منطقه به صورت تصادفی انتخاب شدند. داده های حاصل از پرسشنامه، از 110 کسب و کار در سه منطقه منتخب گردآوری شده است و با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری، مدل تحقیق مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر تاثیر هر دو متغیر سرمایه روانشناختی و سرمایه اجتماعی بر موفقیت کارآفرینانه است. همچنین، نقش میانجی سرمایه اجتماعی مورد تائید قرار گرفته است. بر مبنای نتایج پیشنهاد می شود سیاست گذاران شهری و شهرداری ها بر تقویت سرمایه های روانشناختی و به ویژه ابعاد امیدواری، خودکارامدی و خوش بینی متمرکز شوند. با این وجود، نباید جنبه دیگر سرمایه روانشناختی یعنی تاب آوری نادیده گرفته شود.

در عصر کنونی، سمت وسوی استراتژیک شرکت ها، عملکرد آن ها را در کسب بهترین نتایج تضمین می کند. در حقیقت، این جهت گیری موجب ساخت اصول اساسی در فعالیت های عملیاتی شرکت می شود که با ایجاد رفتارهای مناسب موجب عملکرد بهتر در آینده می شود. به عبارت دیگر، این جهت گیری موجب عملکرد بهتر شرکت در عملیات و در جایگاه آن در بازار می شود. در این پژوهش، به بررسی تأثیر گرایش استراتژیک بر رشد کسب وکارهای کوچک و متوسط با توجه به نقش میانجی عملکرد برند و عملکرد بازار پرداخته شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل شرکت های کوچک و متوسط فعال در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران است که تعداد 80 شرکت دانش بنیان به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. برای بررسی مدل پژوهش از آزمون معادلات ساختاری استفاده شده است؛ که بر اساس آن این نتیجه به دست آمد که جهت گیری استراتژیک کسب وکارها تأثیر معناداری بر عملکرد برند و رشد آن ها دارد. هم چنین گرایش به کارآفرینی، نوآوری و بازار بر عملکرد برند شرکت ها تأثیر معناداری داشته و نیز گرایش به بازار ضمن اثرگذاری بر عملکرد بازاری شرکت ها به همراه گرایش به نوآوری موجب رشد کسب وکارها می شوند؛ و درنهایت، عملکرد برند و عملکرد بازار می تواند موجب رشد کسب وکارها شود.

اگرچه تأثیر شخصیت و هوش فرهنگی بر عملکرد شغلی بسیار توجه شده است، اما مطالعات بسیار اندکی در زمینه عملکرد نوآورانه و ویژگی های خاص محیط های ورزشی صورت گرفته است. پژوهش حاضر الگویی است برای آزمودن روابط میان شخصیت، هوش فرهنگی، رهبری کارآفرینانه و عملکرد نوآورانه مدیران فدراسیون های ورزشی. این پژوهش از نوع توصیفی و مبتنی بر مطالعه همبستگی است. بر اساس هدف پژوهش، از روش معادلات ساختاری برای آزمودن الگو استفاده شده است. داده ها بر اساس پرسش نامه و از 152 نفر از مدیران فدراسیون های ورزشی گردآوری شده است. آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای آزمودن پایایی و روایی های همگرا و واگرا برای تعیین روایی ابزار اندازه گیری به کار گرفته شده است. نتایج پژوهش بیانگر تأثیر مثبت هوش فرهنگی و پنج عامل بزرگ شخصیت بر عملکرد نوآورانه است و نقش میانجی رهبری کارآفرینانه در الگو نیز تأیید شده است. برای بررسی پایایی پرسش نامه ها، از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. همچنین، روایی پرسش نامه و سازه های پژوهش، بر مبنای روایی همگرا و روایی واگرا سنجیده شده است. این متغیرها، تبیین کننده 5/78 درصد از واریانس عملکرد نوآورانه بوده اند. پژوهش حاضر، بینش مناسبی را در خصوص نقش بالقوه ویژگی های شخصیتی در محیط های ورزشی نشان می دهد و به شناخت بهتر عوامل مؤثر بر عملکرد فدراسیون های ورزشی کمک می کند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر آموزش کارآفرینی بر دستگاه فکری کارآفرینانه با توجه به نقش میانجی خلاقیت و هوشیاری کارآفرینانه است. جامعه آماری این پژوهش، مدیران ارشد 140 شرکت راهبردی کشور است که از این میان، 105 شرکت به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته اند. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه است که سطح روایی و پایایی آن، برای تمامی سازه ها مورد قبول بوده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها ، از روش مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که آموزش کارآفرینی و خلاقیت بر دستگاه فکری کارآفرینانه بی تأثیر است، اما آموزش کارآفرینی بر خلاقیت و هوشیاری تأثیر دارد. همچنین، هوشیاری نقش میانجی را در رابطه ی آموزش کارآفرینی و دستگاه فکری کارآفرینانه ایفا می کند.

پژوهش های پیشین در زمینه توسعه محصول جدید، به نقش مشارکت ذی نفعان اشاره کرده اند؛ اما تلاش های اندکی برای ارائه یک مدل تجربی که تأثیر جداگانه ابعاد مختلف مشارکت ذی نفعان و تأثیرآن ها بر عملکرد را بررسی کرده باشد، صورت گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر مشارکت مشتریان، تأمین کنندگان و گروه های میان وظیفه ای در توسعه محصول جدید بر عملکرد سازمان و تشریح نقش میانجی عملکرد توسعه محصول جدید است. این مطالعه بر اساس روش پژوهش توصیفی و با بررسی شرکت های تولیدکننده سخت افزار در صنعت فناوری اطلاعات انجام شده است. داده ها با استفاده از پرسشنامه گردآوری و با استفاده از مدل معادلات ساختاری آزمون شده اند. نتایج نشان دهنده ی تأثیر مثبت مشارکت گروه های میان وظیفه ای و تأمین کنندگان در توسعه محصول جدید بر عملکرد سازمانی است؛ همچنین مطالعه حاضر نمایانگر تأیید نقش میانجی عملکرد توسعه محصول جدید در رابطه مشارکت ذی نفعان و عملکرد کلی شرکت است.

با اینکه تبلیغات توصیه ای الکترونیک به علت هزینه پایین و اثرگذاری بالا، در مبانی نظری بازاریابی موردتوجه قرار گرفته است و تاثیر آن بر برخی متغیرهای رفتاری مانند نیت خرید و تمایل به خرید تائید شده است، مدلی که تأثیر انگیزه های مشارکت در تبلیغات توصیه ای را بر تمایل به خرید کاربران بسنجد ارائه نشده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی انگیزه های افراد از مشارکت در تبلیغات توصیه ای و بررسی تأثیر این انگیزه ها بر تمایل به خرید کاربران از طریق ویژگی های پیام است. این پژوهش از نوع توصیفی و با استفاده از روش همبستگی انجام شده است. با توجه به هدف پژوهش که ارائه مدل و آزمودن تأثیر متغیرها بر یکدیگر است، از روش معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، آن دسته از مشتریان محصولات دیجیتالی هستند که از نظرات و تجربیات ارسالی دیگران در فضای مجازی استفاده می کنند. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه است. نتایج پژوهش نشان می دهد که انگیزه های اجتماعی مشارکت در تبلیغات توصیه ای الکترونیکی، بر تمایل به خرید تأثیر ندارد، ولی انگیزه های اطلاعاتی بر تمایل به خرید تأثیرگذار است. بر اساس نتایج پژوهش، مشتریان در اینترنت، به منظور بهبود تصویر یا موقعیت اجتماعی خود یا بهره گیری از منافع اجتماعی، اقدام به خرید نمی کنند. اما زمانی که با انگیزه هایی مانند تمایل به مشورت با دیگران، جمع آوری اطلاعات، کاهش زمان جستجو و کاهش ریسک خرید، در تبلیغات توصیه ای شرکت می کنند، تمایل به خرید بالایی نیز دارند.

کارآفرینی راهبردی به تلاش هم زمان شرکت برای بهره گیری از مزیت های رقابتی فعلی و جست وجوی فرصت های جدید برای کسب موفقیت در آینده اطلاق می شود. پژوهش های فزاینده ای در حال مطالعه بر حوزه نوظهور کارآفرینی راهبردی هستند تا دریابند چگونه می توان از این کارآفرینی برای ارزش آفرینی و دستیابی به عملکرد بالاتر استفاده کرد؟ هدف این مقاله، ارائه و آزمودن مدلی برای ارتقای عملکرد سازمان های بخش عمومی از طریق کارآفرینی راهبردی و متغیرهای پیش بین آن است. این مطالعه، از نوع توصیفی است و نمونه ها شامل 210 مدیر صدا و سیما هستند که داده های گردآوری شده از آنها، با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری آزمون شده است. نتایج تحقیق نشانگر این است که هر سه متغیر پیش بین کارآفرینی راهبردی شامل دستگاه فکری کارآفرینانه، فرهنگ  کارآفرینانه و رهبری کارآفرینانه، تاثیر قابل توجهی بر عملکرد دارند؛ اما بخش زیادی از این تاثیر، به صورت غیرمستقیم و از طریق نقش میانجی ابعاد کارآفرینی راهبردی یعنی   شناسایی و به کارگیری فرصت ها صورت می گیرد.

ادبیات موجود درزمینه توسعه محصول جدید بسیار به محصولات فیزیکی توجه کرده است و این در حالی است که محصولات نرم افزاری ویژگی های منحصربه فردی دارند که باید به آن ها در فرآیند توسعه محصول توجه شود. هدف این مقاله شناسایی مراحل توسعه محصولات نرم افزاری و تحلیل تعاملات میان این مراحل، با استفاده از رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری است. با مرور ادبیات و تحلیل عاملی اکتشافی، هشت مرحله توسعه محصولات نرم افزاری، شامل تحلیل فرصت های بازار، ایده پردازی، ایجاد مفهوم، توسعه طراحی، مهندسی نمونه ای، بازبینی تولید، تولید انبوه و توسعه نسخه های اصلاحی شناسایی شدند. سپس این مراحل براساس قدرت وابستگی و قدرت نفوذ طبقه بندی شده است. مدل پیشنهادی این تحقیق به شناخت روابط و وابستگی مراحل توسعه محصول کمک می کند و نقشه راهی ارائه می دهد که می تواند احتمال موفقیت توسعه محصولات نرم افزاری را افزایش دهد.

هدف این تحقیق، مطالعهی رابطهی هوش فرهنگی با ویژگیهای کارآفرینانهی مدیران سازمان های غیردولتی است. تحقیق از نظر هدف، کاربردی بوده و روش تحقیق از نوع هم بستگی میباشد. داده های تحقیق، از اعضای هیات موسس سازمان های غیرانتفاعی در استان تهران (244 نفر) که حداقل 3 سال سابقهی تعامل های فرهنگی را داشته اند، با دو پرسش نامهی جداگانه برای سنجش هوش فرهنگی و ویژگیهای کارآفرینان گردآوری شده است. یافته های این تحقیق نشان میدهد، رابطهی عمیقی میان الگوی چهارعاملی هوش فرهنگی و هر یک از ویژگیهای کارآفرینان وجود دارد. هم چنین از میان چهار بُعد هوش فرهنگی، ابعاد رفتاری و شناختی در سطح 01/0 با کارآفرینی رابطه علی نشان دادند. بنابراین تقویت هوش فرهنگی رفتاری و شناختی میتواند به طور مستقیم بر افزایش کارآفرینی سازمانی اثرگذار باشد. این یافته ها بیان گر این است که هوش فرهنگی را میتوان به عنوان یک عامل حیاتی موفقیت برای ادارهکنندگان سازمان های غیردولتی به حساب آورد. نتایج این تحقیق میتواند در شناسایی ویژگیهای موردنیاز برای افرادی که در تعامل های چندفرهنگی درگیر هستند، بهکار گرفته شود و ایدهی جدیدی برای مطالعه های دانشگاهی و تجربه های عملی در حوزهی فرهنگ مطرح کند.

به رغم برخی شواهد پژوهشی که نشان میدهد شرکت های کارآفرین بیش از شرکت های محافظهکار درگیر فرایندهای مدیریت راهبردی هستند، اما هیچ تحقیق مستقل و منسجمی در این باره، در محیط کسب وکار ایران انجام نشده است. در این پژوهش، روابط درونی میان شاخص های مدیریت راهبردی و درجهی کارآفرینی شرکتی و هم چنین گرایش راهبردی غالب در شرکت های کارآفرینی براساس طبقه بندی پورتر بررسی شده است. داده های تحقیق، از نمونه هایی متشکل از 362 مدیر در 136 شرکت کوچک و متوسط در سه صنعت مختلف گردآوری شده و براساس نتایج این مطالعه، رابطهی عمیق مثبتی میان برخی شاخص های راهبردی شامل تجزیه و تحلیل، انعطاف پذیری، حیطهی برنامه ریزی، کنترل راهبردی با کارآفرینی و رابطه ای منفی میان کنترل مالی با کارآفرینی مشاهده شد. هم چنین راهبرد رقابتی عاملی تعیینکننده در کارآفرینی محسوب میشود و شرکت های کارآفرین گرایش بیش تری به استفاده از راهبردهای متمایزسازی و تمرکزی نشان میدهند.

رشد روزافزون تعاملات و مبادلات بین المللی و ناهمگونی نیروی کار ، توجه بسیاری از صاحب نظران مدیریت و کسب وکار را به شناسایی و تقویت قابلیتهایی که به حضور اثربخش در محیط های بسیار پیچیده و پویای جهانی بینجامد، معطوف کرده است . در میان این قابلیتها ، هوش فرهنگی مهمترین ابزاری است که می توان برای مواجهه مناسب با موقعیتهای چندفرهنگی به کار گرفت . هوش فرهنگی کمک می کند با درک سریع و صحیح مولفه های فرهنگی مختلف ، رفتاری متناسب با هر یک از آنها بروز دهیم . در این مقاله ، ضمن بررسی هوش فرهنگی در قالب ابعاد سه گانه شناختی ، رفتاری و احساسی - انگیزشی ، الگویی ارائه می کنیم که می تواند در شناخت سبک رفتاری و شخصیتی مدیران از لحاظ قابلیتهای هوش فرهنگی مفید واقع شود . ضمن آنکه با تاکید بر اکتسابی بودن هوش فرهنگی ، گامهایی در راستای تقویت آن پیشنهاد می دهیم .